Kabinet wil woningbouw in gemeenten kunnen afdwingen

Het kabinet wil, in het belang van de volkshuisvesting, lokale woningbouwplannen vanaf volgend jaar kunnen afdwingen. Eventuele extra kosten komen voor rekening van de betrokken gemeente. De minister voor Volkshuisvesting krijgt dan de bevoegdheid de bouw van bepaalde aantallen woningen door te drukken, of bijvoorbeeld het prijsniveau, als gemeenten weigerachtig zijn.

Dat staat in het voorstel voor de nieuwe Wet versterking regie volkshuisvesting, dat donderdag is gepubliceerd. Belanghebbenden kunnen er nu op reageren.

Het voorstel behelst een wijziging van de nieuwe Omgevingswet die per 2024 moet ingaan. Minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, CDA) sluit overigens vertraging, mogelijk tot januari 2025, niet uit, zei hij donderdag.

Geen garantie

Met de nieuwe regels wil De Jonge meer centrale regie over de volkshuisvesting, en zo de woningnood tegengaan. Een verplicht volkshuisvestingsprogramma voor gemeenten, provincies en Rijk moet helpen tot 2030 900.000 nieuwe woningen te bouwen. Daarvan moet tweederde „betaalbaar” zijn, een doel van het kabinet.

De nieuwe wet geeft geen garantie dat die 900.000 woningen ook echt gebouwd worden, erkende de minister. De bouwproductie valt nu terug door onder meer stijgende rente, hogere materiaalkosten en stikstofproblematiek. „Dat ga je met deze wet niet oplossen”, aldus De Jonge. Met deze wet krijgt hij in ieder geval meer regie over „hoeveel en voor wie en waar” wordt gebouwd.

Lees ook de analyse Gaan de zes beleidsprogramma’s van Hugo de Jonge helpen de wooncrisis op te lossen?

De minister kan voortaan bindende uitspraken doen of gemeenten en woningcorporaties zich voldoende hebben ingespannen om woningen te bouwen. Ook krijgt hij meer bevoegdheden om in te grijpen bij slepende geschillen over woningbouwlocaties en -plannen tussen bijvoorbeeld gemeenten en provincies. Een adviescommissie moet vooraf wegen of sprake is van ‘evidente onwil’ of bijvoorbeeld onmacht bij betrokken overheden.

Gewoon een weiland

De Jonge zei dat hij als minister niet op „de stoel van de rechter” wil gaan zitten. Als voorbeeld noemde hij geschillen over bouwen in de natuur aan de rand van een gemeente.

„Soms is een weiland ook maar gewoon een weiland en daar hadden we er al een paar van in Nederland. Dus ja, dan moeten we even toch zeggen: je zult niet alleen binnenstedelijk moeten bouwen, maar je zult ook af en toe aan de rand van de gemeente moeten bouwen om voldoende locaties te hebben en om de woningbouwaantallen te halen.”

De nieuwe wet is ook preventief bedoeld: om woningbouw aan te jagen en druk te zetten in slepende conflicten over gevoelige bouwlocaties. Verder kunnen bezwaarmakers straks nog maar één keer naar de bestuursrechter stappen, die binnen zes maanden uitspraak moet doen.

Met een landelijk woningbouwdoel hoeven gemeenten straks geen eigen ‘woonvisie’ meer op te stellen. Van de totale bouwopgave moet straks 40 procent bestaan uit betaalbare woningen voor de middenklasse. Dan gaat het om huurwoningen in de vrije sector die nog binnen de normen voor huurbescherming vallen, en om koopwoningen tot 355.000 euro. Gemeenten zijn verplicht minimaal 30 procent sociale huur te bouwen, en er moet voldoende huisvesting zijn voor „aandachtsgroepen” als statushouders, stoppende sekswerkers en woonwagenbewoners.