N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/03/web-0903binasml.jpg)
Foto Rob Engelaar/Hollandse Hoogte/ANP
Het kabinet beperkt de export van geavanceerde chipmachines van ASML naar China. Dat heeft minister Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel, VVD) woensdag bekendgemaakt in een brief aan de Tweede Kamer. Er komt een vergunningplicht voor „specifieke productieapparatuur voor halfgeleiders”, een restrictie die zal gelden voor een deel van de oudere zogenoemde DUV-machines van de Brabantse chipgigant. De maatregel geldt niet voor alle oudere DUV-machines. Het grootste deel mag volgens Schreinemacher nog steeds naar China zonder handelsbeperkingen.
Schreinemacher schrijft dat de exportrestrictie nodig is voor de „(inter)nationale veiligheid”. De Verenigde Staten dringen er al langer op aan bij het kabinet om de handel van ASML-machines naar China aan banden te leggen. Volgens Washington gebruikt China de DUV-machines mogelijk voor de productie van chips voor het wapenarsenaal. In januari was premier Mark Rutte (VVD) in het Witte Huis om te onderhandelen met president Joe Biden over het vraagstuk. Details over die gesprekken zijn officieel nooit naar buiten gekomen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data94594015-b14436.jpg)
Lees ook het interview met ASML-topman Peter Wennink: ‘Wij hebben al genoeg ingeleverd’
In een interview met De Telegraaf licht Schreinemacher het besluit verder toe: ze wil voorkomen dat China „Nederlandse apparatuur” gebruikt „voor militaire toepassingen”. „We willen die afhankelijkheid van China afbouwen. In Europa moeten er meer chipfabrieken komen.” De beperking moet nog voor zomer ingaan, ook wil de minister andere EU-lidstaten het Nederlandse beleid kopiëren.
Japan en Nederland zijn de enige twee landen waar zogenoemde lithografiemachines worden geproduceerd. Volgens persbureau Bloomberg bereikten Nederland, Japan en de Verenigde Staten eind januari al een akkoord over exportrestricties richting China. Die zijn volgens Washington nodig om de militaire en economische innovatie van het land tegen te gaan.
ASML is wereldwijd marktleider als het gaat om lithografiemachines, waarmee het vorig jaar zo’n 15 miljard heeft verdiend – circa twee derde van de jaaromzet. Het bedrijf maakt deep ultraviolet (DUV) machines. Die zijn een stukje minder geavanceerd dan de extreme ultraviolet (EUV) machines die al niet meer van Nederland naar China mogen. ASML verkocht vorig jaar zo’n 54 van EUV-machines, die zo’n 150 miljoen euro per stuk kosten.
De chipgigant produceert momenteel elf verschillende DUV-machines, waarmee China veel verschillende chips kan maken. Een deel van de oudere modellen moet via het vergunningsstelsel naar China, maar welke machines daar precies onder vallen, heeft het kabinet niet bekendgemaakt.
Hoe kleiner, hoe geavanceerder
Met de ASML-machines maken bedrijven chips voor allerlei producten, van smartphones tot auto’s en van laptops tot wasmachines. Hoe kleiner de transistors die de machines maken, hoe geavanceerder de toepassingen waarvoor ze kunnen worden gebruikt. EUV-machines kunnen onderdelen maken van 3 nanometer, ongeveer de breedte van een DNA-molecuul, terwijl DUV-machines blijven steken rond de 38 nanometer. ASML is wereldwijd het enige bedrijf dat EUV-machines maakt en de belangrijkste aanbieder van DUV-machines.
De Verenigde Staten leggen al langer druk op Nederland om ook de export van sommige DUV-machines naar China in te perken. Een Amerikaanse marktautoriteit schreef in oktober dat China de technologie wil gebruiken voor kunstmatige intelligentie, geavanceerde wapens en massasurveillance.
De omzet van ASML komt voor zo’n 15 procent uit China. „Wij hebben al ingeleverd”, zei ASML-topman Peter Wennink in december tegen NRC. Hij denkt dat Amerikaanse bedrijven hebben geprofiteerd van de beperkingen op EUV-machines. „Uiteindelijk is het hele concept van nationale veiligheid en economische belangen iets van hogere politieke aard dat regeringen, met hun eigen opvattingen en wensen, onderling moeten bespreken.”
