„Hoi, dit is Joelia Navalnaja. Op mijn plaats had een ander moeten zitten.” Met precies dezelfde begroeting begon de echtgenote van de vrijdag overleden Russische politicus Aleksej Navalny (47) maandag een video-boodschap aan zijn achterban. Ook haar houding was nagenoeg dezelfde: handen op tafel, montere blik recht in de camera. In de video die maandag rond het middaguur online verscheen, kondigde Navalnaja (47) aan dat zij het werk van haar overleden echtgenoot, samen met zijn team, zal voortzetten en riep ze Russen op haar te helpen. „Ik ga door met de strijd voor ons land. En ik roep jullie op om naast mij te gaan staan.”
De stem van Navalnaja, die in Duitsland verblijft, brak toen zij de gebeurtenissen samenvatte die de wereld de afgelopen dagen schokten, maar bovenal het gezin Navalny diep getroffen hebben: moeder Joelia, dochter Daria, zoon Zachar en broer Oleg, die eerder 3,5 jaar zat opgesloten, en in Rusland zijn beide ouders Ljoedmila en Anatoli. „Drie dagen geleden heeft Vladimir Poetin mijn man Aleksej Navalny vermoord, de vader van mijn kinderen. Poetin heeft het dierbaarste en liefste afgepakt dat ik had”, begon zij haar boodschap.
Lees ook
Joelia Navalnaja is uit hetzelfde hout gesneden als haar man
Nachtelijk konvooi
Het lichaam van haar echtgenoot was op dat moment nog altijd niet overgedragen aan de familie. De Russische nieuwssite Mediazona publiceerde zondag beelden van beveiligingscamera’s langs de weg van het strafkamp, waarop te zien is hoe een nachtelijk konvooi het kamp verlaat met mogelijk Navalny’s stoffelijk overschot aan boord. Maandag werd Navalny’s 69-jarige moeder Ljoedmila opnieuw de toegang tot het mortuarium van ontzegd, waar haar zoon zich zou bevinden, opnieuw onder het voorwendsel van lopend onderzoek.
„Ze zijn bezig hun sporen uit te wissen”, luidde het commentaar van Navalny’s medewerker Ivan Zjdanov op X. Hij meldde later op basis van een onderzoeker dat de autoriteiten van plan zijn het lichaam veertien dagen vast te houden voor tests. Volgens de reglementen kunnen de autoriteiten Navalny’s lichaam dertig dagen vasthouden, als zij een crimineel onderzoek instellen nog veel langer.
Lees ook
Rookgordijn rond dood Navalny: hoe overleed hij en waar is zijn lichaam?
Dat Joelia Navalnaja na de moord op haar man noodgedwongen uit zijn schaduw treedt, is geen verrassing. Jarenlang trotseerde zij aan zijn zijde de arrestaties, vernederingen en geweld en stond hem met raad en daad bij. Toen hij in 2020 in Siberië met het Russische zenuwgif novitsjok werd vergiftigd, was het mede dankzij haar daadkracht dat hij overleefde. Uit het onderzoek dat Navalny daarop instelde, bleek dat hij en zijn gezin al jaren door de Russische diensten werden gevolgd. Ook bleek dat Navalnaja, die in 2020 tijdens een vakantie in Kaliningrad onwel was geworden, toen naar alle waarschijnlijkheid in zijn plaats was vergiftigd.
Ook toen werd al gespeculeerd dat Navalnaja in de voetsporen van haar man zou treden, mocht hij komen te overlijden. In haar videoboodschap van maandag refereerde Joelia aan de mislukte aanslag op haar man. „Mijn man kon niet gebroken worden, en dat is precies de reden waarom Poetin hem heeft vermoord. Beschamend en laf, hij durfde hem niet eens in de ogen te kijken of simpelweg zijn naam uit te spreken. Net zo gemeen en laf verbergen ze nu zijn lichaam, laten het niet aan zijn moeder zien en geven het niet terug. Ze zitten zielig te liegen, en wachten net zolang tot de sporen van Poetins zoveelste novitsjok zijn verdwenen.”
Complottheoriën
Het Kremlin keek ondertussen uit alle macht de andere kant op. Maandag noemde Poetins woordvoerder Dmitri Peskov de woedende reacties van het Westen „onaanvaardbaar”, maar stelde dat de „onaangename” uitspraken van de VS en Europa president Poetin niet zouden schaden. „Ik heb niets toe te voegen”, zei hij op de vraag hoe president Poetin had gereageerd op het nieuws van Navalny’s dood. De Russische propagandamedia pompten ondertussen complottheoriën rond. Navalnaja zou haar man zelf hebben vermoord met haar „nieuwe vriend”, of de CIA zou het hebben gedaan. Ook wed gesuggereerd dat hij zou zijn overleden na een injectie met coronavaccin Pfizer – een theorie die afgelopen weekend ook door de Nederlandse politicus Thierry Baudet werd overgenomen.
Op de vraag waarom Poetin zelfs doodsbang is voor een dode Navalny, antwoordde de Russische Olga Romanova van de organisatie Russia in Prison met een deze dagen populaire spreuk: „Poetin was bang voor de levende Navalny, Poetin is bang voor de dode Navalny en Poetin is bang voor meisjes die de dode Navalny bloemen komen brengen.” Maar, zo voegde Romanova eraan toe, met zijn besluit Navalny te doden, heeft Poetin een jarenlang opgebouwd en kwetsbaar krachtenveld doorbroken. „Hoe politicus te zijn zonder concurrent, zonder spiegel, zonder criticus? De balans is doorgeslagen naar één kant. Hij heeft nu niemand meer om tegen te strijden, en om zichzelf mee te vergelijken. Hij heeft zijn doodvonnis getekend”, aldus de in Duitsland wonende Romanova in een uitzending van tv-zender Dozjd.
Herdenkingsplek
Toch lijkt het niet waarschijnlijk dat mondige Russen binnen Rusland rustig zullen slapen. Zij stonden de afgelopen dagen voor de keuze: thuisblijven of het risico lopen opgepakt te worden voor een laatste eerbetoon. Duizenden gingen toch, zoals een jonge Moskoviet die anoniem wil blijven. „We kochten bloemen en de verkoopster vroeg ons op fluistertoon of we ‘daarhéén’ gingen, naar de herdenkingsplek. Toen we knikten, zei ze: ‘Iedereen die vandaag bloemen bij me koopt, gaat daarheen. Respect.’ Maar het was doodeng om met die bloemen in de hand met de metro te moeten reizen, omdat je nu zelfs voor bloemen kunt worden opgepakt. Gelukkig was er weinig politie toen wij kwamen, maar we durfden niet te blijven staan want wie bleef staan, werd opgepakt. Mensen bedankten elkaar dat ze gekomen waren.”
In de geest van haar man had Navalnaja een bemoedigende boodschap voor de Russen, die leven met de wetenschap dat zij zelfs met een bloem hun veiligheid riskeren. „Het is geen schande om iets kleins te doen, het is een schande om helemaal niets te doen en om je bang te laten maken. Laten wij Rusland zo maken als mijn man het had gewild.”
Lees ook
Terwijl buitenlandse leiders Poetin verantwoordelijk houden, leggen Russische burgers in stilte bloemen
