‘Stel mij liever maar helemaal geen vragen”, zei Janet Jackson in juli. „Ik kan me niet herinneren dat ik ooit een goed interview heb gegeven.” Eerlijk en ontwapenend, de notoir verlegen ster die niet constant met zichzelf bezig lijkt te zijn; ze ging er viral mee. Maar amper twee maanden later ging ze opnieuw viral, omdat haar tóch vragen werden gesteld en ze tóch antwoord gaf. Wat ze ervan vond dat er mogelijk voor het eerst een zwarte vrouw president van de Verenigde Staten zou kunnen worden? Nou, Kamala Harris ís helemaal niet zwart maar Indiaas, had ze gehoord. Pijnlijk.
De journalist van The Guardian probeerde nog: ze is toch allebei, want haar moeder komt uit India en haar vader is Jamaicaans? Maar Jackson hield vol: „Mij is verteld dat ze ontdekt hebben dat haar vader wit was.” De PR-chaos werd erger, toen er een excuus uit kamp-Jackson volgde die een paar uur later helemaal niet van haar afkomstig bleek te zijn.
Janet Jackson (58) die de bekrompen misinformatie van Donald Trump echode („Harris is pas onlangs zwart geworden”), dat stond vast niet op veel bingokaarten. Het stelt de comeback waar ze mee bezig is, in een ander daglicht.
Controle
Janet Damita Jo Jackson is in 1966 geboren in een maar net rondkomend Jehova’s gezin. Ze was het tiende en laatste kind van Katherine en Joseph ‘Joe’ Jackson, in hun huis met twee slaapkamers in Gary, Indiana. De jongens (Jackie, Tito, Jermaine, Marlon, Michael en Randy – Brandon overleed vlak na zijn geboorte) – sliepen in stapelbedden in één kamer, de ouders hadden de andere en de meisjes (Rebbie, LaToya en Janet) sliepen in de woonkamer.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122629826-05d3df.jpg|https://images.nrc.nl/4fwyyR4jhBxzmJLdMU6VHSHKsv0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122629826-05d3df.jpg|https://images.nrc.nl/rcqqwQ5-7UFO9XCcMeqzXHn9B0I=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122629826-05d3df.jpg)
Het huwelijk tussen Katherine en Joe kan geen erg gelukkig huwelijk zijn geweest: hij ging vreemd en kreeg een kind bij een ander, zij heeft tot twee keer toe scheidingspapieren laten opstellen, en ze weer ingetrokken. En er was meer mis. Dochter LaToya verklaarde dat zij en Rebbie seksueel misbruikt zijn door Joe, ook al trok ze die claim later weer in en ontkende Rebbie het ook. Duidelijk is zijn harde hand: de broertjes in familieband The Jackson 5 werden met de riem aangezet tot repeteren en ze kregen ervan langs als ze iets verkeerd deden. Dat gaf de in 2018 overleden patriarch ook toe: hij was soms wel erg streng, maar dat hadden die kinderen ook wel nodig, vond hij.
The Jackson 5 werd dankzij, of ondanks hem, snel succesvol. In de schaduw daarvan ging ook hun klein zusje Janet de entertainmentindustrie in. Ze trad op haar zevende voor het eerst op en tekende op haar vijftiende een platendeal, onder strak management van haar vader.
Na twee karakterloze platen volgde in 1986 Control. Het werd haar doorbraak. Janet wilde op haar twintigste onder het juk van haar ouders vandaan, en iedereen mocht het weten. „This is a story about control, my control. Control of what I say, control of what I do”, zegt ze in het intro van Control. Ze nam het album op met oud-bandleden van Prince: een opzwepende mix van r&b en funk, met elementen uit hiphop, jazz en rock. Een product van de tijd, met metalige drummachines en weinig subtiele synthesizers, maar ook een vooruitstrevend versmelting van muzikant en elektronica.
En ook tekstueel opvallend in die tijd: ze zong over seksuele intimidatie, politiegeweld, over de AIDS-epidemie en hoe haar man haar had laten vallen (ze was net na een jaar huwelijk gescheiden van James LaBarge). Control werd vijf keer platina en genomineerd voor drie Grammy’s.
Janet hield de controle en bracht de baanbrekende albums Rhythm Nation 1814 (1989), Janet (1993) en The Velvet Rope (1997) uit. Ze groeide uit tot mode-icoon, sekssymbool, choreografietalent, popvernieuwer, en een belangrijke sociaalkritische stem die zich, tegen de wens van de platenbazen in, in haar muziek uitsprak over racisme, armoede en verslavingsproblematiek. Ze kwam qua faam in de buurt van haar broer Michael Jackson.
Schandaal
Al bracht die haar ook in de problemen. Michael raakte in 1993 verzeild in zijn (eerste) kindermisbruikschandaal. Door het voor hem op te nemen miste ze een zeer lucratieve sponsordeal met Coca Cola. Ook bleef ze hem trouw bij een nieuwe misbruikzaak in 2005. Hand in hand liep ze met hem het gerechtsgebouw binnen.
Aan haar eigen grote schandaal – de nipplegate-rel bij de Superbowl in 2004 – kon ze niet zoveel doen. Het is een overbekend verhaal: in de pauze van de Superbowl bracht ze met Justin Timberlake zijn nieuwe monsterhit ‘Rock Your Body’. Aan het eind („Bet I’ll have you naked by the end of this song”) trok hij een stukje stof van haar Alexander McQueen-pak los, waarbij – al dan niet per ongeluk – haar rechterborst met een metalen zonnetje om haar tepel werd ontbloot. Die negen-zestiende van een seconde is online zo vaak opgezocht dat het in het Guinness Book of Records staat, en twee nerds die de beelden niet konden vinden inspireerde het tot het oprichten van YouTube.
De gevolgen waren volkomen disproportioneel. Jackson moest diep door het stof. Ze werd door verschillende radio- en tv-zenders (waaronder MTV) op de zwarte lijst gezet, waardoor haar nieuwe album Damita Jo niet de promotie kreeg die het anders zou hebben gekregen. De theorie dat het opzet was ontkenden de artiesten : er had nog een bh tussen moeten zitten.
Maar al wás het opzet, dan was die borst zo kort in beeld dat veel kijkers het destijds vast gemist hadden als er niet zo’n heisa over werd gemaakt – ook al suggereert de naam ‘nipplegate’ dat het net zo erg was als wat Richard Nixon had gedaan.
Maar Janet moest hangen en dat gebeurde ook. Ze verloor een platendeal, filmrollen, sponsordeals en ze was niet meer welkom bij de Grammy’s. Het contrast met Justin Timberlake was groot: hij kon gewoon bij de Grammy’s komen, werd gedraaid op alle zenders en kon een paar jaar later terugkomen om op te treden bij de Superbowl.
Sommige commentatoren schreven toen al dat Jackson als vrouw van kleur slachtoffer was van racisme en misogynie, iets wat ook Timberlake in 2021 zei. En ook de chef van de uitzendwaakhond die destijds verantwoordelijk was voor de miljoenenboetes die de zenders kregen, zei tien jaar later dat Jackson oneerlijk was behandeld.
De albums die Janet Jackson sinds dat incident uitbracht, haalden het commercieel en artistiek niet bij haar grote successen. En ook touren schoot er bij in. Shows werden wel aangekondigd, maar ook weer geannuleerd. Zoals shows in 2006, in 2008, in 2016 en (vanwege de coronacrisis) de tour van 2020. Bij die laatste zou ze album Black Diamond komen promoten, maar dat album is nooit uitgekomen. Ze suggereerde zelf dat haar manager, broer Randy Jackson, dat heeft tegengehouden.
Alles in de strijd
De tijd voor een comeback is dus rijp, en ze geeft voor het eerst sinds 1998 een eigen concert in Nederland. Als je recensies van eerdere shows in deze tour leest, gooit Janet alles in de strijd en speelt ze songs uit haar hele oeuvre (inclusief de mindere periode), in Las Vegas-stijl. Van ‘Nasty’ tot ‘Rhythm Nation’, en van ‘Got ’Til It’s Gone’ en ‘That’s the Way Love Goes’ tot naamgever van de tour, monsterhit ‘Together Again’ (1997). Met kledingwissels die teruggrijpen naar al haar tijdperken en, met ‘Scream’, een verwijzing naar haar broer.
Deze comeback heeft echter nog niet de gouden glans van voor 2004. Zo zijn er opvallend genoeg nog ruimschoots kaartjes voor het concert in Amsterdam te koop, en ook die in Antwerpen afgelopen week was niet uitverkocht. En dan hangt ook nog de schaduw van die foute opmerkingen over Kamala Harris over haar heen.
In het Guardian-artikel waarin ze dat zei, suggereerde de interviewer dat ze vanwege nipplegate en de schandalen van haar broer niet de megaster is die ze had moeten zijn. „Dat is erg lief,” antwoordde Janet. „Maar ik denk er niet over na. Ik doe wat ik doe en geniet ervan. Als men mij onderscheidingen wil geven, het zij zo. En als ze dat niet doen, het zij zo.”
