Toen Willem Zwiers (25) twee jaar geleden een afstudeerproject moest verzinnen voor zijn bachelor aan de Design Academy Eindhoven besloot hij met restmaterialen te gaan werken. Hij was op het idee gekomen tijdens zijn stage bij jeansmerk G-Star, een jaar daarvoor. Daar kon hij experimenteren met oude broeken die anders zouden worden weggegooid. Hij knipte ze in stukjes, bewerkte ze met een bankschroef, ijzerzaag en stofverharder. Het resultaat: een stoel en twee tapijten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/30142919/data133895779-d046d0.jpg)
„Ik zie zoveel dat wordt weggegooid”, zegt Zwiers, „terwijl ik er als ontwerper goed mee kan experimenteren.” Bij kringloopwinkels informeerde hij wat daar het vaakst onverkocht bleef en dus moest worden weggegooid. Dat bleken – naast kleding, IKEA-meubels en elektrische apparatuur – boeken te zijn. „Dus nam ik een paar boeken mee en ben ik daar testjes mee gaan doen.”
Zwiers zaagde de boeken in stroken van zo’n vijf centimeter, vouwde de pagina’s in elkaar en schroefde het geheel vast. „Dat werd een massief materiaal. Toen dacht ik: het zou gaaf zijn als dit een soort plaatmateriaal kan worden zonder dat die schroeven eruit steken.” Dat lukte: in zijn afstudeerproject dat bestond uit meubels, zoals een bijzettafel en een kast, was geen schroef meer te vinden. Hij slaagde cum laude en het project haalde de gezaghebbende design- en architectuurwebsite Dezeen.
Omgebouwde schuur
Zwiers’ atelier is een omgebouwde schuur naast zijn ouderlijk huis in het Gelderse Vorden. Overal ligt zaagsel. In een stellingkast staan bananendozen vol met afgedankte boeken, op een werkbank liggen twee grote schijven van zijn plaatmateriaal. Zwiers – zwart T-shirt, grijze jeans, loafers – maakt er nog steeds meubels van: spiegels, kasten en vooral bijzettafels.
Transformed remnants, getransformeerde overblijfselen, heeft hij zijn project genoemd. Het plaatmateriaal heeft wat weg van hout (qua gewicht en kleur), maar ook van marmer (het patroon en hoe het aanvoelt). Wie er goed naar kijkt herkent er nog steeds boeken in: pagina’s en de ruggen zijn zichtbaar, soms zijn woorden en zinnen nog leesbaar. Daardoor heeft het materiaal volgens Zwiers „een poëtische waarde”. „En het lijkt op een soort dwarsdoorsnede van hersenen.” Hij houdt een plaat van één bij anderhalve meter omhoog. Hoeveel boeken in zo’n plaat precies zitten heeft hij nooit geteld, zegt hij. „Maar het zijn er in ieder geval enkele tientallen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/30142921/data133577551-31ba76.jpg)
Sinds Zwiers is afgestudeerd werkt hij ook veel met keramiek. „Er is nog zo veel innovatie mogelijk met dat oeroude materiaal”, zegt hij. Dit jaar was hij vier maanden lang ‘young artist in residence’ bij Cor Unum, een keramisch atelier in Den Bosch. Daar werkte hij aan lampen, theepotten en gietervormige vazen. Die lijken van voren bijna 2D – het ontwerp is gebaseerd op kindertekeningen.
Hij maakt ook meubels van keramiek. Zoals een schommelstoel, waarvoor hij klei door een gehaktmolen heeft gehaald. Dankzij een speciaal opzetstuk aan de molen kwamen er holle buizen uit.
Afgedankt
Op dit moment is hij bezig met de inrichting van een van de kamers in hotel De Groene Afslag in Laren, dat in september opent. Meerdere ontwerpers zijn gevraagd om één kamer in te richten. In die van Zwiers komen een spiegel, een bijzettafel en een kledingkast gemaakt van zijn plaatmateriaal van oude boeken.
De boeken mag Zwiers tegenwoordig gratis ophalen bij de kringloopwinkel verderop in de straat. De in stukken gezaagde delen gaan in een bad van water en houtlijm, daarna vouwt hij de pagina’s in elkaar tot er een groot ovaal ontstaat. Dat laat hij uitharden met een sjorband eromheen. „Dan kan je het geheel strak trekken.” De ronde plaat schuurt en lakt hij. Als hij het materiaal op maat zaagt, houdt hij stukjes over. Van die restjes maakt hij kandelaars.
De Branchevereniging Kringloop Nederland berekende voor het jaar 2022 dat kringloopwinkels 1,4 miljoen kilo aan ‘boeken en platen’ – de twee productgroepen vormen in de monitor één categorie – weggooiden. Daarnaast gooien consumenten jaarlijks een onbekende hoeveelheid boeken weg, net als bibliotheken die hun aanbod verversen.
Een groot deel van de in totaal tientallen miljoenen boeken die worden afgedankt wordt gerecycled: volgens Papier Recycling Nederland (PRN) 82 procent. Dat betekent dat bijna 20 procent wordt vernietigd. Daar zitten ook de vier miljoen boeken bij die CB (voorheen Centraal Boekhuis), waar uitgevers hun boeken in consignatie leggen, jaarlijks laat vernietigen.
Zwiers is zich er natuurlijk van bewust dat zijn project maar een kleine bijdrage levert: hij heeft pas „enkele tientallen” meubels van boeken gemaakt. „Maar dit is een voorbeeld van een stap die we kunnen zetten om het probleem op te lossen.”
Tafelblad
De Transformed Remnants worden op dit moment verkocht bij designwinkel en -merk Moooi in Amsterdam. Samen met Moooi gaat Zwiers onderzoeken of het materiaal gemaakt zou kunnen worden in een fabriek in Breda. Zo ja, dan wil hij overstappen op een lijm die harder is dan de houtlijm die hij nu gebruikt. „Als ik nu echt lange platen maak, dan buigen ze door. Dat is lastig als je een groot tafelblad maakt.” Waarom hij dan ooit is begonnen met houtlijm? „Dat had ik gewoon op mijn werkplaats liggen toen ik begon te testen.”
In de toekomst wil hij graag nog meer restmaterialen uitproberen, bijvoorbeeld overgebleven rubber en plastic. Maar voor restmateriaal kan hij ook in zijn eigen atelier terecht: de harde kaften van oude boeken kan hij niet in de Transformed Remnants verwerken. Hij heeft er een paar honderd liggen. „Die vormen niet lekker, dus die haal ik er allemaal af. Daar moet ik nog maar eens een experimentje mee gaan doen, denk ik.”
