Italo: goedkope elektronische Italiaanse disco met decors vol plastic en aluminiumfolie

Ziet hij eruit als iemand die vrouwen slaat?, vraagt Theo Maassen (58) in Onbegonnen werk. „Ja!” Hij weet het: zijn hoofd zit niet mee. Maassen: „Mijn fijnbesnaarde ziel laat zich niet echt vertalen in mijn gezichtsexpressie.”

Zo begint Maassen zijn nieuwste cabaretvoorstelling met een verwijzing naar de beschuldigingen van huiselijk geweld in roddelbladen. Het is verstandig dat Maassen zich niet laat verleiden om daar wel inhoudelijk op te reageren in zijn eigen voorstelling, voor een publiek dat toch wel voor hem zal klappen: dat zou nogal makkelijk, en daarom nogal saai zijn.

Voorspelbaar maar óók opmerkelijk is dat Maassen zijn stilte over dit onderwerp verklaart middels de overtuiging dat kunstenaar en kunstwerk gescheiden moeten blijven. Zo’n stelling klinkt altijd mooi, en ook nobel: je bent in staat te genieten van een meesterwerk zonder de hele tijd een veroordeeld moordenaar (Caravaggio) of een fanatiek antisemiet (Céline) voor je te zien. Bij cabaret is de kunstenaar echter ook deel van het kunstwerk. Dit maakt het lastiger ze van elkaar te scheiden. Het helpt bovendien niet dat je de kunstenaar anderhalf uur lang aandachtig aankijkt.

Zoals we van Maassen kennen, zien we ook in Onbegonnen werk een piekerend en aan alles twijfelend figuur. Hij verpakt zijn twijfels vaak grappig in leuk geformuleerde en wanhopige tirades, gekwelde gezichtsuitdrukkingen en rusteloos heen en weer gezwoeg over het podium. Onderwerp is meestal de onvolmaaktheden van de mensheid, en vaak in het bijzonder: van zichzelf.

Een licht ongemakkelijke constatering is dat de voor Maassen en betrokkenen vervelende situatie zijn nieuwste voorstelling ook interessanter maakt. Hij versterkt het effect van zijn type cabaret door zijn privéleven privé te laten. Dat Maassen in de echte wereld ook is gelinkt aan onvolmaaktheden – nogmaals: door roddelbladen – wekt suggesties. En suggesties zijn genoeg, weet ook Maassen: „Bij een foto van mijn hoofd denk je eerder ‘gezocht’ dan ‘vermist’.” De kwestie vergroot zodoende de suggestie van waarachtig contact: Maassen spéélt geen piekerend en onvolmaakt figuur, maar hij ís het.

Labradoodle

We moeten ons volgens Maassen afvragen of we aan het rijpen of rotten zijn. Hij ziet verschillende aanwijzingen voor maatschappelijke rotting. Zo vindt hij het een veeg teken dat de labradoodle de populairste hond is. Een hond die niet stinkt, geen haar verliest en tegen iedereen aardig doet. „Een hond die geen reacties oproept.” Bij Maassen wel: volgens hem is de hond exemplarisch voor een niet-weerbare maatschappij. Net als de hedendaagse bumperloze auto’s, waarbij een klein stootje meteen kan resulteren in grote schade. Vroeger kon je bij het stoplicht een vriend voor je gewoon „een kusje met de bumper” geven.

Volgens Maassen is de labradoodle exemplarisch voor een niet-weerbare maatschappij

Knap is dat Maassen een goede toon heeft gevonden om het beperkende in plaats van bevrijdende taalgebruik van „leuke alfabet subcultuurtjes” te bespreken. Door zichzelf wat karikaturaal neer te zetten als oude man, opgegroeid in een zogenaamd zalige verleden tijd, bespot hij enerzijds degene die vroeger alles beter vond. Anderzijds zegt hij zinnige dingen over „een land waarin zo veel mensen zich identificeren als slachtoffer dat er een nijpend tekort is aan daders”.

Niet al het geconstateerde maatschappelijk rot is interessant. Het spannendst is Maassen als hij zichzelf beziet. Hij zou niet van geslacht willen veranderen, maar wel van persoonlijkheid: in „een frisse, helderdenkende, niet-neurotische gast”. Grappig en pijnlijk is het als Maassen zijn verhouding tot de werkelijkheid bespreekt: „De realiteit? Nee bedankt!” Waarom gaat het zo veel over ‘dicht bij jezelf blijven’ en waarom hoort hij tegenwoordig niet zo veel meer van ‘typetjes’? Want soms „even vakantie van jezelf”, je even níét op een doodernstige manier verhouden tot de werkelijkheid, kan helpen je te verzoenen met je gemankeerde zelf en medemens, toont Maassen in zijn twaalfde voorstelling. Dit leerde hij al vroeg van zijn ouders, blijkt uit een prachtig slotverhaal. Onbegonnen werk laat zien: Maassen is nog niet verrot.

Delen

Mail de redactie

Diep in het YouTube-algoritme of in de herhalingen op de Italiaanse zender Rai Uno is een goudmijn verstopt. Een stroom tv-optredens die eindeloos van videoband op videoband gekopieerd lijkt. Slechte kwaliteit, maar onmiskenbaar Italiaanse tv uit de jaren tachtig. Enorme showdecors met soms een verdwaalde plastic palm, rookmachines of wat onbeduidende objecten omwikkeld met aluminiumfolie. Op dat podium staat vaak één gelikte zanger of zangeres, houterig te dansen en te playbacken, een enkele keer begeleid door een theatraal spelende bandgenoot op keyboard. Precies bij een dergelijk beeld is de kans groot dat je italo voorgeschoteld krijgt. Disco, maar dan op zijn Italiaans. Onhandig en met een dik accent gezongen, omlijst door simpele synthesizers. En toch direct vrolijkmakend.

Waar komt het vandaan?

In de jaren zeventig was disco overal, maar vooral Amerikanen waren er echt goed in. Tot Disco Demolition Night in 1979, toen verstarde rockfans (veel met verhulde homofobe en racistische motieven) in een groot honkbalstadion duizenden discoplaten opbliezen om zo het genre dood te verklaren. Opeens droogde de stroom nieuwe disco op, terwijl er in Europa nog genoeg discotheken om zaten te springen. Precies in dezelfde periode werden synthesizers een stuk goedkoper. En dus gingen er in Italië, aangemoedigd door de elektronische ondertonen van discoklassieker ‘I Feel Love’, een hoop producers zelf aan de slag. Waar men in Amerika enorme budgetten had om sessiemuzikanten in te huren en strijkersarrangementen te schrijven, trokken ze in Italië alle instrumenten rechtstreeks uit hun splinternieuwe machines. Niet om albums te maken, maar singles die rechtstreeks richting de dansvloer gingen.

Hoe klinkt het?

Eerlijk is eerlijk, een hoop italo klinkt nogal goedkoop. Dat is meteen ook de charme. Vaak hoor je in een nummer dat de producer een nieuwe synthesizer heeft en erg enthousiast is over een raar geluidje dat het apparaat kan maken. Of duikt er zo maar een schelle kinderstem op. Tegelijkertijd loopt de muziek over van de aanstekelijke melodieën. De beste nummers hebben een baslijn waar je meteen op meebeweegt, een synthesizerloopje dat meegefloten wil worden en een zanglijn die zich meteen tussen je oren nestelt. En met een beetje geluk zitten er nog drie andere goede melodieën in verstopt.

Hoewel de zanger of zangeres vaak op de platenhoes stond en playbackte bij de tv-optredens, is het eigenlijk een genre van producers. De vocalisten werden erbij gezocht. Er zijn zelfs acts die in werkelijkheid door andere zangers werden ingezongen. Teksten waren dan ook bijzaak. Vaak gaat het clichématig over liefde, met robotstem over sciencefiction, of lijken er willekeurige Engelse woorden op rijm te zijn gezet. Niet geheel toevallig hadden een hoop italo-artiesten al een eerdere carrière als model of acteur. Over het algemeen is de italo van de vroege jaren tachtig minder gepolijst, iets duisterder en daarmee het leukst. Later in de jaren tachtig werd het genre steeds professioneler en klonk de muziek gladder, met een hoger kauwgomballen gehalte. Een hoop italo is overigens Duits. Het genre dankt zijn naam aan een compilatiealbum vol Duitse en Italiaanse disco uit 1983.

Hoe zit het nu?

House-dj’s zijn nooit vergeten hoe goed de oude elektronische producties klinken op grote geluidssystemen van clubs en festivals. Er zijn bovendien vrij concrete lijnen te trekken vanuit italo naar de opkomst van house en techno eind jaren tachtig in Amerika. Een paar jaar terug was er een bredere revival. Er doken steeds meer speciale avonden op die rond het genre geprogrammeerd werden. Indieartiesten als Washed Out noemden italo-acts Gary Low en Ryan Paris als inspiratie en zelfs in de recente pophit ‘Espresso’ van Sabrina Carpenter klinken de Italiaanse jaren tachtig door. Ook in Nederland wordt er vandaag nog italo gemaakt, bijvoorbeeld door Nijmegenaar Loek van Beers die, geheel in Italiaanse traditie, zijn muziek uitbrengt als Luca Dell’Orso.

Delen

Mail de redactie