Israël profiteert opnieuw van uitzonderingspositie die het geniet in Europa

Een „aanfluiting”. En: „Onverdedigbaar.” Nadat de Europese Unie had besloten om Israël voorlopig niet aan te pakken voor schending van het humanitair recht in Gaza, reageerden politici en maatschappelijke organisaties woedend.

„Ondanks een maandenlang traject, een onderzoek met scherpe conclusies en een lijst met mogelijke sancties hebben EU-ministers van Buitenlandse Zaken, onder wie minister Veldkamp, opnieuw besloten helemaal niets te doen”, laat hulporganisatie Oxfam Novib in een persbericht weten.

„Wat een aanfluiting”, twitterde D66-buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte. „Onbegrijpelijk”, schreef zijn CDA-collega Derk Boswijk. „Intussen ondermijnt dit ook het gezag van de EU.”

„Zie hier hoe het morele gezag van de Europese Unie verdampt”, twitterde buitenlandwoordvoerder Kati Piri (GroenLinks-PvdA). „Tijd voor nationale sancties tegen de Israëlische regering.” Een deel van de Tweede Kamer pleit al langer voor directe Nederlandse sancties tegen Israël.

Woensdagochtend werden er weer twintig doden gemeld bij een voedseldistributiepunt in Zuid-Gaza. Hoe kan het dat Israël met zijn schendingen wegkomt?

‘Handhaven druk op Israël’

Het was Nederland dat de EU had verzocht te onderzoeken of Israël door het aanhoudende geweld in Gaza nog wel voldoet aan artikel 2 van het EU-associatieverdrag, waarin staat dat de onderlinge verhoudingen moeten zijn gebaseerd op ‘democratie’ en ‘mensenrechten’. Vooruitlopend daarop kondigde het kabinet aan dat Nederland geen steun verleent aan de verlenging van het zogeheten ‘EU-Israel Action Plan’, waarin vormen van samenwerking onder het Associatieverdrag nader wordt uitgewerkt. Afgelopen juni kondigde het demissionaire kabinet bovendien aan dat de wapenexport naar Israël wordt aangescherpt – voortaan moet er een exportvergunning worden aangevraagd.

Maar nu blijken die diplomatieke inspanningen van minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) amper iets op te leveren. Dat Israël het humanitair recht schendt, staat voor Europa vast. Normaal gesproken zou dit moeten leiden tot sancties, of minimaal het intrekken van handelsvoordelen. Dat dat in dit geval niet gebeurt, is omdat de EU-buitenlandchef Kaja Kallas vorige week een deal sloot met Israël over het toelaten van meer noodhulp tot de Gazastrook. Die maatregel is afdoende, oordeelden de EU-lidstaten. Voor nu.

Zoom in

Demissionair minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) benadrukte na afloop van de vergadering met zijn Europese collega-ministers vooral wat er nog wél tegen Israël gedaan kan worden. Zo blijft de mogelijkheid tot sancties volgens de bewindspersoon nadrukkelijk op tafel liggen, voor het geval Israël de belofte om humanitaire hulp op gang te brengen niet nakomt. „Dit moeten niet alleen maatregelen op papier zijn, die moeten ook echt worden uitgevoerd”, zei Veldkamp. „We handhaven de druk op Israël.”

Kolonistengeweld

De vraag of Israël het humanitair recht schendt, wordt „versmald tot de vraag of er voldoende noodhulp in Gaza belandt”, zegt lobbyist Martin Konecny van de Brusselse ngo European Middle East Project. Dat betekent ook, aldus de Tsjech, dat de EU al het andere wat Israël doet impliciet goedkeurt. „Alle andere schendingen, van het onvrijwillig verplaatsen van mensen en het doden van burgers in Gaza tot het uitbreiden van nederzettingen en kolonistengeweld op de Westelijke Jordaanoever, zijn kennelijk niet van invloed op de handelsvoordelen die Israël geniet. Een beetje meer noodhulp naar Gaza is genoeg voor Israël om zich voor de rest niet meer te hoeven verantwoorden.”

En dat, zegt hij, terwijl de EU zélf van oordeel is dat het internationaal recht bindend is. „Vorig jaar gaf het Internationaal Gerechtshof in Den Haag het bindende advies dat de Israëlische bezetting van Palestijns gebied illegaal is en onmiddellijk beëindigd moet worden. Als de EU dat serieus zou nemen, zou er ook actie moeten volgen.”

Verrast het Konecny dat die actie er niet komt? „Het is teleurstellend, maar niet verrassend. Israël geniet al tientallen jaren een uitzonderingspositie in Europa.”

Zoom in

Zo is het land uitgezonderd van het standaard ‘subcomité voor mensenrechten’ in de banden die de EU aanknoopt met mediterrane partnerlanden. EU-landen hebben jarenlang geprobeerd om Palestina te weren als lid van het Strafhof. Israël wordt uitgezonderd van sancties en het kernwapenarsenaal wordt getolereerd.

Konecny geeft ook een aantal verklaringen. Er is sprake van culturele affiniteit, historisch schuldgevoel, sympathie voor democratieën, bewondering voor culturele en wetenschappelijke prestaties en georganiseerde pro-Israël-lobby’s. „En veel mensen zijn geneigd om Israël te steunen omdat Israëliërs nu eenmaal meer op ons lijken dan Palestijnen.”

Nalatigheid

Intussen willen de advocaten van de Frans-Belgische Vereniging Jurdi (advocaten voor de naleving van het internationaal recht) niet langer wachten tot de EU ingrijpt. Zij hebben aangekondigd dat ze een zaak aanspannen bij het EU-Hof van Justitie in Luxemburg tegen de Europese Commissie en de Europese Raad wegens nalatigheid om op te treden tegen de misdaden die de regering-Netanyahu in Gaza heeft gepleegd.

De hoge vertegenwoordigers van de Europese Unie moeten voorzichtig zijn

Jurdi bestaat uit onder anderen hoogleraren en adviseurs van het Internationaal Strafhof in Den Haag. Zij betogen dat de Commissie en de Raad het EU-verdrag schenden. Dat verdrag voorziet in eerbiediging van het internationaal recht, de menselijke waardigheid en de fundamentele rechten, en biedt de mogelijkheid om sancties aan te vragen als een derde partij de EU-beginselen niet respecteert. Dit is gebeurd met Syrië, Wit-Rusland, Myanmar en vooral met Rusland.

De „dubbele standaard ten aanzien van Israël” is „onaanvaardbaar” geworden, zei een van de indieners van de zaak, de Franse strafrechtadvocaat en adviseur van het Strafhof Alfonso Dorado, tegen de nieuwssite EU Observer. „De hoge vertegenwoordigers van de Europese Unie moeten voorzichtig zijn, want op een dag zouden ze door het Internationaal Strafhof kunnen worden berecht wegens medeplichtigheid aan genocide.”

Delen





Mail de redactie