Het Rode Kruis heeft vrijdag giro 716 geopend voor hulp aan mensen in het Midden-Oosten, heeft de hulporganisatie bekendgemaakt. Het geld dat binnenkomt via het gironummer is bedoeld voor mensen in Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Libanon, Israël, Syrië, en de omliggende landen in het Midden-Oosten, aldus het Rode Kruis.
Het is niet de eerste keer dat de organisatie geld inzamelt sinds de oorlog tussen Israël en Hamas uitbrak op 7 oktober vorig jaar. Eerder ging dat geld naar mensen op de Westelijke Jordaanoever, Gaza en Israël. Doordat de oorlog zich de afgelopen weken heeft uitgebreid naar Libanon is inmiddels ook daar de behoefte aan hulp groot, aldus directeur van het Rode Kruis Harm Goossens. De verdere uitbreiding heeft bovendien nieuwe vluchtelingenstromen in gang gebracht naar omliggende landen. Miljoenen mensen vluchtten de laatste tien dagen al naar Syrië.
Ambulances van de Libanese tak van de hulporganisatie rijden „tienduizenden kilometers per dag” om gewonden te vervoeren. Libanezen zijn opgeroepen om bloed te doneren om daarmee levens van landgenoten te kunnen redden. Maar ook in Gaza is de situatie „schrijnend”, aldus het Rode Kruis. Daar sterven dagelijks tientallen mensen door de oorlog, onder wie vrouwen en kinderen, en is het onverminderd lastig om hulp het gebied in te krijgen door de al maanden gesloten grens bij Rafah.
Volgens Goossens zijn „de tientallen vrachtwagens per dag” die het gebied binnenkomen niet genoeg om de meer dan twee miljoen Gazanen te voorzien van voedsel en medicijnen. „En met de dalende temperaturen is toegang tot humanitaire hulp nog crucialer.”
Een Libanese vrouw doneert bloed dat gebruikt kan worden voor de hulp aan mensen die gewond raakten door geëxplodeerde piepers in september. Foto Mohammed Zaatari/AP
Dat anabole steroïden schadelijk zijn voor de gezondheid is bekend. Gebruik ervan, wijdverbreid in de krachtsportwereld, kan leiden tot hart- en vaatproblemen, leverfalen, verminderde vruchtbaarheid, depressiviteit en puisten. Maar het is erger: hersenen kunnen ervan krimpen, bleek volgens Nieuwsuur (NOS/NTR) uit „nieuw onderzoek” van Noorse onderzoekers.
Ook andere media pakten het nieuws op, zoals Dagblad van het Noorden. In een bericht op de site van de NOS staat dat de Dopingautoriteit „extra voorlichting” gaat geven over anabole steroïden „nu uit nieuw onderzoek blijkt dat ze nog schadelijker zijn dan gedacht”.
Maar welk nieuw onderzoek? En hoe nieuw is dit? In 2017 hadden Noorse onderzoekers al bevindingen gepubliceerd over „significant kleinere neuro-anatomatische volumes” bij gebruikers. Dit is hetzelfde Noorse team dat ook woensdagavond in Nieuwsuur genoemd werd.
Nieuwsuur baseerde zich op een reportage van wetenschapsprogramma NTR Focus, die donderdagavond werd uitgezonden. Daarin zien we dat wetenschapper Astrid Bjørnebekk afbeeldingen voor zich heeft van hersenscans. Het aantal onderzochte gebruikers (43 verslaafd en 38 niet-verslaafd) komt overeen met een onderzoek uit 2019. Uit vervolgonderzoek is gebleken dat hersenen ook nog sneller ouder worden, zegt ze. Daarmee doelt ze op een onderzoek uit 2021 over versnelde hersenveroudering door anabole steroïden. Bjørnebekk meldt aan NRC dat dat de meest recente hersenonderzoeken zijn.
Eindredacteur Robert van Tellingen van NTR Focus laat weten dat „we [het onderzoek] niet presenteren als nieuw” en dat Nieuwsuur „andere afwegingen maakt”. Van Tellingen noemt het onderzoek uit 2021 als basis „en haar onderzoek is voor zover ik begrijp nog steeds gaande”. Nieuwsuur reageerde niet op vragen.
Volgens Van Tellingen was het fenomeen van hersenkrimp voor de Dopingautoriteit ook nieuw. Dat klopt, zegt voorzitter Vincent Egbers. In Nieuwsuur werd hij woensdagavond geïnterviewd. Naast alle bekende klachten van het gebruik van anabole steroïde, zei hij, „moet ik hier nu ook hersenschade aan toevoegen”.
‘Fitness er een beetje bij’
Had dit niet bekend moeten zijn? Desgevraagd zegt Egbers dat de Dopingautoriteit een wettelijke taak heeft om topsport (in wedstrijdverband) dopingvrij te houden. „Oneerbiedig gezegd deden we fitness er een beetje bij”, zegt hij. De gezondheid van beoefenaars van breedtesport „is niet onze kernactiviteit.”
Endocrinoloog Pim de Ronde van het Spaarne Gasthuis, waar de Dopingautoriteit mee samenwerkt, was wel bekend met dit onderzoek. „Het is relevant, zorgelijk en relatief nieuw. De conclusies voegen iets toe aan de lijst van nadelen, dat is heel interessant en moeten we waarderen.” Wel zegt hij dat er nog niet is vastgesteld wat de gevolgen van hersenkrimp zijn. Ook moeten de conclusies in vergelijkbaar onderzoek worden bevestigd.
Volgens De Ronde is het taboe op studies naar effecten op gebruikers internationaal groot en is het lastig om de ethische toets van mensgebonden onderzoek te doorstaan. Dat de Noren het voor elkaar kregen om zoveel mensen te onderzoeken, is bijzonder gezien de strafbaarstelling van gebruik van anabole steroïden in Noorwegen. „Wij hebben dat nadeel hier niet”, zegt De Ronde. „Mensen zijn doorgaans zeer gemotiveerd om mee te doen, omdat ze zelf ook wel willen weten wat de effecten zijn.” Ook in Nederland zijn studies naar de nadelige effecten van anabole steroïden gedaan, maar niet naar hersenschade.
Volgend jaar begint de Dopingautoriteit een campagne tegen het gebruik van anabole steroïden, maar die staat los van dit Noorse onderzoek naar hersenkrimp. De campagne was al in de steigers gezet in samenspraak met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, zegt Egbers van de Dopingautoriteit. Jaarlijks trekt het ministerie zeven ton uit om bewustzijn rond anabole steroïden te vergroten, bijvoorbeeld door onderzoek.
De helft van dat geld gaat naar het Spaarne Gasthuis. Mogelijk dat ook het hersenonderzoek van de Noren dan door een onderzoeksgroep kan worden overgedaan. Zover is het nog niet, zegt De Ronde. „Maar het is goed dat Nederland vooroploopt met deze subsidie.”
De jongste luchthavenmeester van Nederland rijdt in een blauw busje over de landingsbaan van Twente Airport. Op de ronkende motor na is het stil. Laurens Esveldt (25) is met één andere collega aan het werk. Zoals elke dag bemensen maar een paar werknemers dit vliegveld van zo’n 220 hectare groot. De landingsbaan is verlaten, maar ligt er strak bij. Gevlogen wordt er nog wel, zo’n zesduizend vliegbewegingen per jaar. Vijfhonderd daarvan zijn zakenvluchten.
Esveldt passeert vliegtuigen die langs de landingsbanen staan gestald, wachtend tot ze weer in gebruik worden genomen. Verderop staan toestellen die nooit meer een piloot zullen zien. Esveldt rijdt langs een vliegtuig zonder onderstel dat op houten pallets staat. Een paar mannen op steigers breken het toestel stukje bij beetje af. Het bedrijf Aircraft End-of-Life Solutions haalt hier vliegtuigen uit elkaar en verkoopt de onderdelen. Wanneer ze niet langer de lucht in mogen, komen vliegtuigen hier om ‘te sterven’.
Een roofvogel vindt warme lucht en cirkelt langzaam naar grote hoogte. Esveldt draait het busje de landingsbaan af en stopt bij een hangar waar de Twentsche Zweefvliegclub haar thuisbasis heeft. Sinds 1935 maken de zweefvliegers gebruik van dezelfde lucht en dezelfde thermische techniek als de vele roofvogels op het terrein. Esveldt moet de landingsbaan vaak controleren op de aanwezigheid van allerlei soorten vogels: veldleeuweriken, buizerds en reigers hebben vrij spel door alle rust.
Aan de andere kant van het terrein staan hangars waarin voorheen straaljagers werden geparkeerd. Tot 2008 was Twente Airport een militair vliegveld. Nu vormen de hangars onderdeel van de Technology Base, een broedplaats voor innovatieve bedrijven.
Lees ook
Drie Duitse Boeings blijven nog ruim een jaar op Twente Airport
Bewonersbijeenkomst
Twente Airport is een van de vliegvelden waarop Defensie het afgelopen jaar zijn oog heeft laten vallen. In het kader van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie, zoekt het ministerie locaties waar het onbemande drones kan stationeren, een dirtstrip (korte onverharde landingsbaan) voor oefeningen kan aanleggen en F-35-straaljagers kan laten landen en opstijgen.
Een nieuwe grote ‘klant’ als Defensie komt de provincie Overijssel en gemeente Enschede, samen eigenaar van het vliegveld, niet slecht uit, getuige de jaarcijfers.
Twente Airport lijdt nu een aantal jaren verlies, in 2020 liep het tekort op tot meer dan 1 miljoen euro. Al in februari riep een meerderheid van de Provinciale Staten de provincie op „actief overleg te zoeken met Defensie”. Op een door Defensie georganiseerde bewonersbijeenkomst in september stelden 750 inwoners van de regio hun vragen en uitten ze hun bezorgdheid over mogelijke overlast. En in oktober stuurde de gemeente Enschede een brief aan Defensie (mede namens de colleges van Borne, Hengelo, Dinkelland en Oldenzaal) waarin ze duidelijk maakte de komst van F-35’s níét te zien zitten. De jachtvliegtuigen zouden te veel overlast veroorzaken en bestaande woningen en werklocaties kunnen erdoor „in de knel” komen.
Aeronautical station operator
In een gebouwtje drinken Laurens Esveldt en waarnemend vliegvelddirecteur Ton van Snellenberg (60) koffie. Esveldt vertelt enthousiast over zijn werk. Na de havo wilde hij bij de luchtmacht om helikopterpiloot te worden, maar hij kwam niet door de keuring. „Ik woon in Enschede dus heb ik hier maar gesolliciteerd. Ik was te jong. Twee jaar later mocht ik op gesprek komen.”
Noem Esveldt geen luchtverkeersleider: aeronautical station operator is de juiste term. „Wij voorzien de piloten van informatie”, vertelt Esveldt. „Is de baan in gebruik? Wat is de luchtdruk, de windrichting en vliegt er eventueel ander verkeer in de buurt? Daarnaast controleren wij of de baan gereed is om op te landen, dus of er geen steentjes en dergelijke op liggen. Een luchtverkeersleider gaat de baan niet op.”
Het dossier is een worsteling
Van Snellenberg luistert en knikt. Hij is nog maar een paar weken waarnemend directeur. Hij is ambtenaar voor de gemeente Enschede en doet dit werk tot duidelijk is hoe de toekomst van het vliegveld eruitziet. Een „sluitende businesscase” ontwikkelen vinden de provincie en gemeente essentieel. Samen staken ze afgelopen jaren miljoenen euro’s in het vliegveld.
„Twente Airport is vol in bedrijf, maar lang geen Schiphol”, zegt Jeroen Diepemaat. De Enschedese wethouder (Ruimtelijke ontwikkeling, VVD) heeft het vliegveld in zijn portefeuille. In 2008, toen het sloot voor militair en burgervliegverkeer, namen de provincie en gemeente Twente Airport over.
„Met de sluiting van het militair vliegveld verdween veel werkgelegenheid uit de regio”, vertelt Diepemaat. „Naast de 1.500 militairen, ook cateraars, schoonmakers enzovoorts. De overheid wilde de werkgelegenheid compenseren door er een commerciële luchthaven van te maken.” Dat is nooit gelukt. Er waren te weinig investeerders. „Het dossier is een worsteling”, zegt Diepemaat. „Sinds 2017 hebben we een bescheiden luchthaven, met Technology Base en ruimte voor stalling en privéjets.”
Het blauwe busje van havenmeester Laurens Esveldt, die het vliegveld inspecteert. Foto Eric Brinkhorst
Kapitaalkrachtig
In het kantoortje op het vliegveld pakt directeur Van Snellenberg er een kaart bij. Hij wijst stukken land aan die voor 2017 deel uitmaakten van het vliegveld en die werden verkocht of een nieuwe bestemming kregen. „Dit deel is naar een andere eigenaar en een evenemententerrein geworden”, zegt hij. „En op dit stuk zijn driehonderd koopwoningen in het hogere segment gebouwd.” De villawijk trok, volgens plan, een kapitaalkrachtige groep naar Enschede. „Er is ook een groot natuurgebied van 130 hectare aangelegd”, aldus Van Snellenberg.
Een Commissie van wijzen (een onafhankelijke groep van deskundigen) adviseerde daarnaast dat op het vliegveld een Technology Base moest komen. „De Universiteit Twente zit hier om de hoek, dus werd geadviseerd innovatie te combineren met de hier van oudsher gevestigde maakindustrie”, zegt Van Snellenberg.
Het heeft iets bijzonders, over zo’n oude taxibaan richting een bedrijf rijden dat is gevestigd in een shelter. Klanten vinden dat mooi
Esveldt voegt toe: „Het heeft natuurlijk iets bijzonders, over zo’n oude taxibaan richting een bedrijf te rijden dat is gevestigd in een shelter. Klanten vinden dat mooi.”
Achttien bedrijven telt de innovatieve proeftuin nu en hij heeft nog zo’n 124.000 vierkante meter ruimte voor nieuwe bedrijven. Van Snellenberg is gretig. „Maar we hebben – net als veel projecten in het land – te maken met netcongestie [filevorming op het elektriciteitsnet] en stikstofregels”, zegt hij. Dus de uitbreiding ligt stil.
Oefeningen
Hoe krijgt het vliegveld dan de begroting rond? „We zijn er achter gekomen dat het stallen van vliegtuigen een aardige businesscase is”, zegt de interim-directeur. En het Enschedese techbedrijf Demcon, dat ook een tak op de Technology Base heeft en onder meer beademingsapparatuur tijdens de coronacrisis ontwikkelde, onderzocht het draagvlak onder regionale bedrijven om de exploitatie van Twente Airport over te nemen. Deze maand bleek het antwoord ‘ja’. Meer dan tien bedrijven willen sowieso in het vliegveld investeren.
En Defensie toont dus interesse. „Voor de duidelijkheid: zij zullen het vliegveld nooit overnemen”, zegt Van Snellenberg. „De inzet is dat zij militair medegebruiker worden.” En dat zijn ze in principe al. De gang van het gebouwtje waar de mannen hun koffie drinken, hangt vol met bedankfoto’s van defensie-afdelingen die hier een aantal keer per jaar oefenen. Voor die oefeningen wordt het vliegveld betaald.
Dat zóú gunstig kunnen blijken voor Twente Airport. „Vanuit de financiële kant van het verhaal zou je zeggen, [laat Defensie] zo uitgebreid mogelijk [oefenen]”, zegt Van Snellenberg. „Maar we weten nog niet wat Defensie op het terrein mogelijk wegdrukt. Het kan schuren met de ontwikkeling die wij voorstaan: een bedrijvig, innovatief gebied.” Defensie heeft nog niets laten weten over mogelijke gevolgen voor andere gebruikers van het vliegveld.
Bezwaren
Dat Defensie vooralsnog weinig bekend kan maken tot het het eigen verkennend onderzoek heeft afgerond, is ook lastig voor omwonenden van het vliegveld, zegt wethouder Diepemaat. Afgelopen maand bezocht hij een bewonersbijeenkomst. „Iedereen maakt zich zorgen over het ergste”, zegt hij. „Ik ben in die zin net zo nieuwsgierig als iedereen.”
Diepemaat: „Ik hoor mensen nu zeggen: de gemeente en provincie willen Defensie naar Twente halen om de verliezen van het vliegveld goed te maken.”. Maar dat ontkent hij: de wensen van Defensie moeten passen binnen de plannen van de gemeente en van de Technology Base, vindt ook hij.
Zowel Diepemaat als Van Snellenberg ziet de komst van onbemande drones wel zitten. Over opstijgende en laagvliegende F-35’s zijn ze minder enthousiast. „Die straaljagers geven geluidsoverlast”, zegt Diepemaat. „Ook botst de komst ervan met bestaande gemeentelijke bouwplannen in het stedelijk gebied tussen Hengelo en Enschede.”
Van Snellenberg leest en hoort óók positieve reacties van bewoners, zegt hij. „We hebben vaak een boel spotters op de spottersheuvel. Want de luchtvaart heeft wat vliegtuigen betreft wel wat in huis, maar Defensie heeft vaak wat extra’s.”
Hoe kun je blijven vasthouden aan de zachte krachten in tijden van oorlog en immense polarisatie, vraagt schrijver en ‘bruggenbouwer’ Natascha van Weezel zich af in haar nieuwe boek ‘Hoe houd je je hart zacht’. Daarin onderzoekt ze of een genuanceerde middenpositie óók radicaal kan zijn en bijdraagt aan wederzijds begrip in Nederland. Met Pieter van der Wielen praat ze over haar Joodse achtergrond, hoe ze is opgevoed met hart voor de Palestijnse zaak en vrede, en ook met liefde voor Israël, waar een groot deel van haar familie woont. Over haar zoektocht om meer stem te geven aan het ‘radicale midden’ – een grote groep mensen die voor vrede en tegen geweld is, en niet per se uitgesproken pro-Israël of pro-Palestina. Ze deelt hoe zij hoop houdt, door haar blik óók te richten op mensen die als lichtpuntjes fungeren, die tegenpolen verbinden en zich blijven inzetten vrede. En hoe ze verlangt naar dat haar zoon opgroeit in een samenleving waar mensen, zelfs wanneer ze het fundamenteel oneens zijn, elkaar niet haten.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg|https://images.nrc.nl/t_6gnAXwhHYFjEsRz2bVvAiRfvw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg|https://images.nrc.nl/FbLtv6MVI2jlF-dvHeTze86rkvc=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121829705-46e3e3.jpg)
