Israëlisch pr-offensief hapert na aanval op ziekenhuis

Voorafgaand aan zijn aanval op het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad heeft het Israëlische leger veel moeite gedaan om het enorme medische complex af te schilderen als het militaire zenuwcentrum van Hamas in de Gazastrook. Het leger deelde met de pers zelfs een gedetailleerde driedimensionale computeranimatie van een netwerk van ondergrondse en goed uitgeruste gangen en kamers, van waaruit Hamas zijn oorlogsinspanningen zou coördineren. Daarmee wilde Israël laten zien dat het ziekenhuis een legitiem militair doelwit was. Want ziekenhuizen hebben tijdens oorlogen in principe een beschermde status, tenzij ze aantoonbaar voor militaire activiteiten worden gebruikt.

Maar volgens experts is Israël er tot nu toe niet in geslaagd om bewijzen te produceren die nodig zijn om de bloedige bestorming van het Al-Shifa te rechtvaardigen. De video’s die het leger daags na de inname deelde op X tonen slechts kleine aantallen Kalasjnikovs, raketwerpers, granaten en militaire uitrustingen die zouden zijn aangetroffen. „Israël zal met veel meer moeten komen dan een handvol ‘grab and go’-geweren om de sluiting van ziekenhuizen in het noorden van Gaza te rechtvaardigen, met de enorme kosten die dit met zich meebrengt voor een burgerbevolking met dringende medische behoeften”, twitterde Kenneth Roth, de voormalig directeur van Human Rights Watch.

Israëlische troepen zijn het enorme complex nog steeds aan het uitkammen. Het commandocentrum lag op de animatie diep onder de grond. En Israëlische militairen hebben strikte orders om tunnels niet te betreden; die mogen alleen verkend wordend met robots. Maandag bracht het leger beelden naar buiten van een ondergrondse schacht die het zou hebben aangetroffen in het ziekenhuis. Daarin is een trap te zien die uitkomt in een lange tunnel met betonnen wanden, die naar een zware metalen deur leidt. Is dit dan de toegangsdeur tot het commandocentrum? Hoe langer het duurt voordat Israël met overtuigend bewijs komt, hoe groter de scepsis bij de publieke opinie.

Hooggespannen verwachtingen

Het haperende pr-offensief rond het Al-Shifa-ziekenhuis laat zien hoeveel moeite Israël heeft om de wereld te overtuigen van zijn gelijk. En in dit geval is de Israëlische propagandamachine zelf verantwoordelijk voor de hooggespannen verwachtingen. Het Britse weekblad The Economist schrijft dat veel Israëlische militairen achter de schermen kritisch zijn over de legerwoordvoerders omdat die een onrealistisch, overdreven beeld zouden hebben geschetst van wat zich onder het ziekenhuis zou bevinden. „Zelfs Israëlische inlichtingenfunctionarissen geloven niet dat de groep momenteel haar hoofdkwartier – voor zover zoiets bestaat – onder het ziekenhuis heeft”, schrijft het blad.

oud-directeur Human Rights WatchKenneth Roth Israël zal met veel meer moeten komen dan een handvol ‘grab and go’-geweren

Dit suggereert een ernstig pr-debacle, dat grote gevolgen kan hebben voor het verloop van de strijd in Gaza. Want de details over het Al-Shifa ziekenhuis beïnvloeden het internationale klimaat waarin Israël zijn oorlog voert. Westerse landen verzetten zich tot nu toe tegen een staakt-het-vuren omdat ze het Israëlische optreden in Gaza zien als een legitieme vorm van zelfverdediging. Maar dat wordt moeilijker vol te houden naarmate het Palestijnse dodental stijgt. Dat was ook te zien bij de Gaza-oorlog 2014, toen beelden van Palestijns leed de internationale publieke opinie deden kantelen. Dit leidde ertoe dat de Israëlische militaire operatie onder Amerikaanse druk werd beëindigd.

Zo ver is het nu nog niet – ook al is het dodental is de Gazastrook vele malen hoger dan in 2014. Dat komt allereerst doordat de aanleiding voor deze oorlog vele malen ernstiger is. De beelden van Hamas’ aanval op 7 oktober waren schokkend. Het internationale publiek was niet meer gewend aan geweld tegen Israëlische burgers, zeker niet op deze schaal. Israël heeft het gruwelijke karakter van de aanval aangegrepen om Hamas af te schilderen als het ultieme kwaad, dat hetzelfde lot verdient als het Duitse nazibewind. Het betaalde zelfs voor tientallen advertenties op sociale media.

Juridische hervormingen

Toch lijkt het effect daarvan op de internationale publieke opinie beperkt. Want Israël wordt in al lang niet meer gezien als een klein land dat dapper standhoudt tegen een Arabische overmacht. Na ruim vijftig jaar bezetting van de Palestijnse gebieden en meerdere verwoestende oorlogen in Gaza is Israël in de ogen van veel Europeanen veranderd van David in Goliath. Bovendien is Israël de laatste decennia sterk verrechtst. De juridische hervormingen die premier Netanyahu wilde doorvoeren, werden in Israël en daarbuiten alom gezien als een aanval op de rechtstaat. Zijn kabinet bevat ministers die openlijk pleitten voor de etnische zuivering van de Palestijnen in Gaza.

Een Israëlische officier laat wapens en munitie zien die volgens hem zijn ontdekt in het Al Shifa-ziekenhuis in Gaza-Stad, na de bestorming van het ziekenhuis door het Israëlische leger, vorige week.

Daarnaast is de media-omgeving nu heel anders dan in 2014. Mensen zijn veel meer gewend geraakt aan sociale media als bron van nieuws en informatie. Maar ze zijn tegelijkertijd ook wantrouwiger omdat ze ervaring hebben met desinformatie en schandalen. Het Israëlische leger heeft in het verleden vaker dingen beweerd die achteraf niet waar bleken te zijn. Vandaar dat de beelden die het leger deelde van het Al-Shifa-ziekenhuis op veel scepsis stuiten. Op sociale media worden ze grondig onder de loep genomen door gebruikers en professionele factcheckers. Die ontdekten al diverse ongerijmdheden, wat de geloofwaardigheid van het gepresenteerde bewijs ondergraaft.

Desondanks houden westerse regeringen Israël nog even uit de wind. Maar onder de bevolking groeit het ongemak over het hoge aantal burgerdoden. In veel westerse hoofdsteden zijn er protesten. Om de roep om een gevechtspauze te smoren, heeft Israël besloten om hulp en brandstof toe te laten tot Gaza. Maar de schade is al aangericht. Uit een recente opiniepeiling bleek dat de steun van Amerikanen voor de oorlog is gedaald van 41 procent naar 32 procent. Onder druk van de publieke opinie heeft president Biden zijn boodschap al aangepast. Want zijn onvoorwaardelijke steun voor Israël dreigt hem stemmen te kosten. En volgend jaar zijn er verkiezingen.