Islamitische scholieren in Frankrijk passen zich schoorvoetend aan op nieuw kledingverbod: ‘ik ben hier om lessen te volgen’

Het liefst draagt de 17-jarige Fatima Kane iedere dag een abaya – een wijde, soepelvallende jurk die veel in Arabische landen wordt gedragen. Zeker op warme dagen zoals deze maandag, de eerste schooldag van het jaar. Dat vertelt ze voor de poorten van haar middelbare school in Creil, een stadje zestig kilometer ten noorden van Parijs. „Een abaya is luchtig, wijd en bedekkend. En je hoeft ze niet een strijken – daar heb ik een hekel aan. Je gooit ‘m gewoon om en je bent klaar om te gaan.”

Maar deze maandag draagt de scholier onder haar zwarte hoofddoek een kreukloze lichtblauwe blouse en een wijde zwarte broek. Cynisch: „want ik mag geen abaya’s meer dragen van meneer Gabriel Attal.”

Kane doelt op de kersverse Franse minister van Onderwijs, die een week geleden aankondigde dat de abaya vanaf deze week verboden is binnen Franse schoolmuren. Ook het dragen van qamis – een lang gewaad voor mannen – is niet meer toegestaan op school. Leerlingen dragen deze kledingstukken volgens Attal „om in de schoolomgeving een religieuze overtuiging te laten zien”. En dat mag niet omdat het in Frankrijk per wet verboden is om godsdienstige tekens (lees: hoofddoeken, keppels, kruisjes) te dragen op school.

Zomerjurk

Volgens de minister is het nieuwe verbod nodig omdat het aantal abaya- en qami-dragers zou toenemen en het voor leraren onduidelijk is of ze leerlingen die de kledingstukken dragen, moeten wegsturen.

Kane vindt het belachelijk. „Het is gewoon een jurk. Als ik blond was geweest en Marie had geheten, was het een zomerjurk geweest. Maar omdat ik een hoofddoek draag, is het ineens iets religieus.” In haar woorden echoot de kritiek van moslimbelangengroep Conseil Français du Culte Musulman, die stelt dat abaya’s en qami’s culturele kledingstukken zijn – geen religieuze – en het verbieden ervan stigmatisering van moslims in de hand zou werken.

Ook andere islamitische leerlingen in Creil zijn zich kritisch over het verbod. Zo noemt de 17-jarige Fiza – roze abaya en sluier, gouden neusring – het verbod „debiel”. „Wat is de volgende stap? Dat ze alle jurken gaan verbieden?” De (ongesluierde) Hiba Chafry (16) zegt dat „Frankrijk een land wordt waarin je niet meer mag bepalen hoe je je kleedt als vrouw. Een crop top wordt veroordeeld, maar een abaya is ook niet goed.”

Verboden begonnen in Creil

De angst dat het niet hierbij zal blijven, komt niet uit het niets. De afgelopen jaren zijn in het kader van de in Frankrijk heilige laïcité (de scheiding van kerk en staat) tal van regels ingevoerd met betrekking tot de manier waarop moslima’s zich in het openbaar kleden. Zo mogen ambtenaren en medewerkers van ov-bedrijven geen hoofddoek meer dragen en is het dragen van een niqab (waarbij alleen de ogen zichtbaar zijn) helemaal verboden. Ook is het in publieke zwembaden verboden om burkini’s te dragen.

Het begon allemaal hier, in Creil. Een stadje met 35.000 inwoners dat voelt als een mix tussen een typische Parijse banlieue en een provinciaal dorp. In 1989 werden hier drie islamitische leerlingen geschorst omdat zij hadden geweigerd hun hoofddoek af te doen – wat destijds nog niet per wet verboden was maar voor veel leraren wel indruiste tegen de scheiding van kerk en staat. De media kreeg er wind van en de kwestie leidde tot maandenlange debatten. In 2004 kwam uiteindelijk een verbod op het dragen van religieuze symbolen in publieke scholen in Frankrijk. Aan die wet worden sindsdien steeds amendementen toegevoegd.

„Mijn moeder zat in de klas bij die meiden”, vertelt Fatima Kane. „Ze heeft me verteld dat ze er toen nog om moest lachen. Van: waarom maken ze zich zo druk om wat wij op ons hoofd zetten?”

Voor de school (een collège, de drie-jarige opleiding die een brug slaat tussen de basis- en de middelbare school) waar het hoofddoekverbod ontsprong staat deze maandagochtend de 45-jarige Coumba Moussa, die haar 10-jarige zoon Souleymane aflevert. Ze draagt een helderblauwe abaya en een hoofddoek in dezelfde kleur. Moussa stoort zich aan alle aandacht die dit begin van het schooljaar wordt gevestigd op het onderwerp.

„Er zijn grotere problemen in het Franse onderwijs. Denk aan de enorme lerarentekorten: mijn zoon zat laatst wekenlang thuis omdat zijn leraar ziek was en er geen vervanging is. En er zijn grote problemen met pesten en veiligheid op school”, somt ze op. „Ik denk dat de regering nu met deze abaya-regel komt om de aandacht af te leiden van de echte problemen.”

Hoewel de kritiek op het verbod niet te missen is, lijken vooralsnog weinig leerlingen zich te verzetten. Moussa vertelt dat haar dochters ter provocatie in abaya naar school wilden gaan – in TikTok-filmpjes jutten sommige meiden elkaar hiertoe op – maar zij heeft dat verboden. „Ik heb gezegd: het is de eerste dag van het jaar, je moet geen onrust gaan stoken.” Om dezelfde reden draagt ze vandaag haar hoofddoek als een tulband, in plaats van ook haar nek te bedekken. „Ik wil conflicten vermijden.”

Ook Kane heeft de filmpjes gezien, maar ook zij liet haar abaya thuis. „Ik wilde hem eigenlijk aandoen, maar ik wist dat ze me dan uit de klas zouden sturen. En ik zit wel in het laatste jaar [van de middelbare school], dus dat kan ik me niet permitteren. Ik ben hier uiteindelijk wel om lessen te volgen.”