Europa verkeert in een diepe crisis. Tijdens de veiligheidstop in München lieten de Amerikanen weten dat Europa voor zijn eigen veiligheid moet zorgen. Tegelijkertijd ging Donald Trump in gesprek met Vladimir Poetin over Oekraïne – zonder Europa. Diplomatiek redacteur Michel Kerres vertelt waar we in hemelsnaam naar kijken.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
In 2004 ontdekten Schotse archeologen op luchtfoto’s een maankalender van ruim tienduizend jaar oud: twaalf kuilen in een weiland in Aberdeenshire, in het noorden van Schotland, gegraven lang vóór de eerste boeren en vijfduizend jaar vóór de aanleg van de steencirkel Stonehenge, de beroemdste archeologische hemelkalender.
De kuilen, hun posities en grootte geven de maanfasen weer, en maakten het mogelijk om maankalender en het zonnejaar op elkaar af te stemmen. Zo viel bijvoorbeeld de precieze datum van het paaiseizoen van zalm in rivieren te bepalen, cruciale informatie voor jagers-verzamelaars in deze barre uithoek van Europa.
Dit valt te lezen in Onze maan van wetenschapsjournalist Rebecca Boyle, een populair-wetenschappelijk boek dat gemakkelijk ‘alles over de maan’ had kunnen heten. Werkelijk alles komt langs: van de kleur en de geur van maanstenen, de gevoelens van de astronauten die op de maan rondhupsten, het aparte maan-bioritme van koralen, zons- en maanverduisteringen, tot het ontstaan van de maan in een apocalyptische botsing van twee protoplaneten. Heeft de maan er iets mee te maken, dan heeft Boyle er een hoofdstuk over.
Vooral in de historische en archeologische hoofdstukken werkt dat goed, omdat Boyle zelf gaat kijken en beeldend schrijft. Je mond valt af en toe open in het hoofdstuk over de hemelschijf van Nebra, een illegaal opgegraven brons-met-gouden hemelkaart uit de bronstijd, waarop de maan en de Plejaden te zien zijn.
Lastiger zijn de hoofdstukken met veel natuurwetenschap, zoals die over de oorsprong van de maan. Technische zaken helder uitleggen is niet Boyles sterkste punt, terwijl dat echt geen luxe is bij alle banen, periodes, hemelbewegingen, uitlijningen en andere maansubtiliteiten. Daarom is het ook jammer dat er nergens illustraties gebruikt zijn.
Soms wekt Boyle de indruk dat ze zaken zelf ook niet helemaal begrijpt: sterrenstelsels en zonnestelsels worden door elkaar gehaald, en ergens gaat het over zuurstofatomen in maanstof die ‘verbrijzeld’ worden (bedoeld wordt een chemische reactie). Sommige feiten zijn ronduit fout: de maan heeft niet een kwart van het gewicht van de aarde (haar massa is wel 81 keer zo klein).
Boyles bloemrijke, soms ronkende taalgebruik zit hier soms in de weg, en ook helpt het niet dat de Nederlandse vertaling nogal krukkig is, zoals wel vaker bij populaire wetenschap. De maan wordt ergens ‘de enige spectrale aan onze hemel’ genoemd. Wat dat betekent blijft een raadsel.
De doomsday fish wordt hij ook wel genoemd. De dag-des-oordeelsvis, de boodschapper van het einde der tijden. Al voor de vierde keer in korte tijd spoelde afgelopen week een exemplaar aan langs de Amerikaanse westkust – ditmaal in de Mexicaanse staat Baja California.
Zijn officiële naam is oar fish, riemvis. Met wat fantasie heeft de meterslange vis wat van roeiriemen weg. Wetenschappers onderscheiden drie soorten, waarvan een met een lengte tot elf meter de langste beenvis ter wereld is.
Wereldschokkend is het gedrag van de vis niet: hij eet zoöplankton, garnalen, nu en dan een visje. Vanwaar dan die doemconnotaties? Misschien is het z’n rol in de Japanse mythologie: daarin wordt gesuggereerd dat de riemvis aardbevingen aankondigt. Na de tsunami in Japan in maart 2011 (die naar verluidt vooraf werd gegaan door meerdere riemvisstrandingen) werd die hypothese wetenschappelijk onderzocht, maar in 2019 concludeerden Japanse wetenschappers dat van een causaal verband geen sprake was.
Hoe dan ook is het opmerkelijk dat er de afgelopen maanden meerdere riemvissen aanspoelden. Vanaf 1901 tot de zomer van 2024 werd in Californië slechts 20 keer een stranding gemeld; het afgelopen jaar zijn daar drie meldingen bijgekomen, en nu dus een vierde in Mexico. Een verklaring is er nog niet; mogelijk spelen veranderende oceaanstromingen en weerpatronen een rol.
Europa verkeert in een diepe crisis. Tijdens de veiligheidstop in München lieten de Amerikanen weten dat Europa voor zijn eigen veiligheid moet zorgen. Tegelijkertijd ging Donald Trump in gesprek met Vladimir Poetin over Oekraïne – zonder Europa. Diplomatiek redacteur Michel Kerres vertelt waar we in hemelsnaam naar kijken.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
