Indiase denker Pankaj Mishra: ‘De verwoesting van Gaza past in een lange geschiedenis van genocidaal racisme en geweld in Azië en Afrika’

Een evenwichtsoefening voor gevorderden, zo moet de ontmoeting met de Amerikaanse president Donald Trump hebben gevoeld voor zijn Franse evenknie Emmanuel Macron. Macron was maandag in Washington om te praten over de oorlog in Oekraïne en de vredesgesprekken die de Verenigde Staten voeren met Rusland.

Macron deed enerzijds zijn best Trump te complimenteren. Dat deed hij door tijdens twee persmomenten en in een interview met Fox News het belang van de historische banden tussen de Verenigde Staten en Frankrijk en dus Europa te onderstrepen en door waardering uit te spreken voor een aantal recente initiatieven van Trump. Het opvallendst was dat Macron zei dat Trump er goed aan heeft gedaan weer in gesprek te gaan met Moskou, terwijl de Russen voor het Westen al jaren op een diplomatieke zwarte lijst stonden.

Anderzijds weersprak Macron Trumps versie van de werkelijkheid waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky een „dictator” is en Oekraïne de oorlog is begonnen. Dat deed Macron door Rusland meermaals de agressor te noemen en te spreken over de moed van Zelensky.

Macron corrigeerde Trump bovendien voor het oog van de camera’s toen hij een onwaarheid uitsprak over de Europese steun aan Oekraïne. Trump claimde dat Europa alle steun aan Oekraïne als lening heeft gegeven, waarop Macron met zijn hand op Trumps arm zei „nee, in werkelijkheid hebben we betaald. We hebben 60 procent van de totale inspanning betaald. Het was net als in de VS via leningen, garanties, subsidies.” Trump maakte hierop een wat wegwuivend gebaar en herhaalde zijn statement later, maar ging niet publiekelijk tegen zijn gast en „goede vriend” in.

Dit is op zich al winst, zegt Mujtaba Rahman, een in Europese diplomatie gespecialiseerde analist van het Britse adviesbureau Eurasia Group. „Macrons team was niet zo bezorgd over wat er achter gesloten deuren zou gebeuren, want privé kan Trump heel redelijk zijn. Maar in het openbaar kan hij ineens de meest belachelijke dingen zeggen.” Dat de persmomenten zonder grote schokken verliepen en Macron en Trump, zoals Rahman zegt, „duidelijk een goede chemie hadden”, draagt eraan bij dat de Fransen het bezoek als een succes zien.

En dat doen ze: Macron sprak achteraf van „substantiële vooruitgang”. Volgens Macron heeft Trump zich bereid getoond veiligheidsgaranties te geven als na de oorlog een Europese troepenmacht in Oekraïne gestationeerd wordt. „Solidariteit en steun van de VS zijn cruciaal op dit punt en ik bedank u dat u met ons aan de slag bent gegaan om dit probleem aan te pakken”, zei Macron op de persconferentie.

Privé kan Trump heel redelijk zijn. In het openbaar kan hij ineens de meest belachelijke dingen zeggen

Grondstoffen

Macron is volgens Rahman ook niet negatief over het streven van Trump een deal te sluiten over de zeldzame grondstoffen van Oekraïne. „Want als deze deal er komt, hebben de VS er economisch ook baat bij toekomstige Russische agressie in Oekraïne te voorkomen.”

Trump heeft niet publiekelijk toegezegd dat de VS een Europese troepenmacht zullen steunen. Maar hij sloot het niet uit en sprak Macron niet tegen. Bovendien zei Trump dat hij de mogelijkheid van een Europese troepenmacht in Oekraïne met Poetin heeft besproken, en die zou hebben gezegd dat hij ermee akkoord zou gaan. „Het Kremlin was altijd resoluut tegen de aanwezigheid van Europese militairen in Oekraïne”, benadrukt Rahman. „Als het klopt dat Poetin een Europese aanwezigheid in Oekraïne, ondersteund door Amerikaanse inlichtingen en technologie, zal accepteren, zou dat een belangrijke ontwikkeling zijn.”

Europese militairen zullen niet tegen de Russen vechten, benadrukte Macron maandag, maar zullen na een staakt-het-vuren Oekraïne „gerust stellen” en erop letten dat de „vrede wordt gerespecteerd”.

Starmer aan zet

„Áls Macrons inschattingen kloppen, dan was zijn bezoek productief”, oordeelt Rahman. Maar die ‘als’ geeft veel onzekerheid en het is de vraag in hoeverre de wispelturige Trump op zijn blauwe ogen te geloven is. Le Monde merkte op dat er weliswaar geen openlijke frictie was tussen Macron en Trump, maar dat de Amerikaanse president op geen enkel moment sprak over „gedeelde waarden” of het belang van de trans-Atlantische banden.

Oekraïne was niet het enige thema op de presidentiële agenda’s. Trump en Macron spraken ook over het dreigement van Trump om handelstarieven voor de EU te verhogen. Op Fox News zei Macron dat hij Trump ervan heeft proberen te overtuigen dat een economische strijd met Europa niet in zijn belang is. „Hoe wil je dat wij de uitgaven aan veiligheid en defensie verhogen als we in een handelsoorlog zitten?”, aldus Macron, die ook zei: „kom op, je kunt niet een handelsoorlog met China en Europa tegelijk hebben”.

Donderdag zal de Britse premier Keir Starmer bij Trump op de stoep staan. Rahman: „De grote vraag wordt of Starmer kan consolideren en uitbreiden wat Macron heeft opgebouwd. Starmer zal met dezelfde boodschap naar Washington gaan: onderstrepen dat de Europeanen meer verantwoordelijkheid zullen nemen , maar Amerikaanse steun nodig hebben.”

Starmer heeft niet dezelfde warme banden met Trump als Macron, die de Amerikaan nog kent uit hun beider eerste termijn en die hem meermaals paaide door hem uit te nodigen op de nationale feestdag 14 juli en de heropening van de Notre-Dame. „Maar het VK en Frankrijk hebben hun boodschap goed op elkaar afgestemd”, benadrukt Rahman. „Macron en Starmer zullen nu hun aantekeningen met elkaar aan het vergelijken zijn en dan zullen we zien of Starmer een stap verder kan komen.”

Delen

Mail de redactie

Jarenlang was het een vraag die de Canadese hoofdstad Ottawa bij vlagen bezighield: stapt Mark Carney, oud-president van zowel de Canadese als van de Britse centrale bank, de politiek in? Meermaals probeerde premier Justin Trudeau het economisch aanzien van zijn regering te versterken door Carney binnen te halen. De econoom die Canada door de financiële crisis hielp loodsen , en daarna het Verenigd Koninkrijk door de Brexit, geldt als een economische superster. Maar op een rol als adviseur achter de schermen na, hapte Carney nooit toe.

Dat komt hem nu goed uit. Want inmiddels is de 59-jarige Carney de favoriet om Trudeau op te volgen als leider van de Liberale Partij – en daarmee direct als premier. Trudeau kondigde op 6 januari, onder toenemende druk van partijgenoten, zijn vertrek aan na ruim negen jaar aan de macht, wegens gekelderde populariteit en een dreigende afstraffing bij de komende verkiezingen. Hij blijft aan tot zijn partij op 9 maart een nieuwe leider kiest.

Deze week nemen de vier kandidaten voor de functie het tegen elkaar op bij de enige twee debatten in de leiderschapsstrijd, maandag in het Frans en dinsdag in het Engels. De race is versneld wegens de dreiging van heffingen van 25 procent op alle importen uit Canada door de Amerikaanse regering-Trump. Dat vooruitzicht vormt een potentiële economische mokerslag voor het land, dat in sterke mate afhankelijk is van vrijhandel met de VS. De heffingen, die 4 februari zouden ingaan, zijn uitgesteld tot begin maart na toezeggingen van Trudeau over meer grensbewaking.

Buitenstaander versus loyale bondgenoot

Carney werpt zich op als ervaren economisch leider die Canada door de dreigende storm kan loodsen. En bovendien als buitenstaander, ongehinderd door nauwe banden met de impopulaire Trudeau. Dit in tegenstelling tot zijn belangrijkste concurrent voor het partijleiderschap, oud-vicepremier en oud-minister van Financiën Chrystia Freeland. Haar abrupte breuk met Trudeau in december, na een onderling conflict, bezegelde het lot van de premier.

Maar tot die tijd stond ze jarenlang trouw aan zijn zijde, als een van zijn nauwste bondgenoten – een handicap in de ogen van veel kiezers, die verandering willen. Naast Carney en Freeland doen ook parlementslid en oud-minister Karina Gould en de nagenoeg onbekende oud-parlementariër Frank Baylis een gooi naar het leiderschap, maar hun kandidatuur wordt als minder kansrijk gezien.

Evenals Carney kan de 56-jarige Freeland bogen op een aanzienlijke staat van dienst: ze leidde als minister van Buitenlandse Zaken namens Canada de onderhandelingen met de eerste regering-Trump over hervorming van het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag Nafta. Dat verdrag uit de jaren negentig van Canada, de VS en Mexico, moest van Trump op de schop. Het werd na heronderhandeling in 2018 omgedoopt tot het USMCA-akkoord. Ondanks vrees voor economische schade kwam Canada daar zonder grote kleerscheuren vanaf.

Nu presenteert Freeland zich als een felle strijder voor Canada die weet hoe je met Trump moet onderhandelen. Ze bepleit ferme vergelding als de handelstarieven er inderdaad komen, en stelt onder meer een heffing van 100 procent voor op elektrische auto’s van Tesla, een van de bedrijven van Elon Musk. „We moeten heel duidelijk zijn dat als ze ons treffen, we zullen terugslaan”, aldus Freeland. Ook Carney belooft „op te staan tegen de Amerikanen” en de matige economische groei aan te pakken.

Beide kandidaten hebben veel gemeen. Ze groeiden op in de westelijke provincie Alberta en studeerden aan zowel Harvard als Oxford. Ze werkten in het internationale circuit: hij bij de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs in onder meer Londen en Tokio, zij als journalist en auteur, onder meer voor de Financial Times in Moskou. Ook werkte ze in Kyiv – haar moeder is van Oekraïense achtergrond en ze spreekt vloeiend Oekraïens. Carney is de peetvader van Freelands jongste zoon.

Peilingen in beweging

Carney lijkt in het voordeel: hij zamelde veruit de meeste donaties in en wordt gesteund door een meerderheid van Liberale parlementsleden. Uit peilingen blijkt dat hij de beste papieren zou hebben om de Liberale Partij te redden van een electorale ondergang bij de naderende verkiezingen. Die worden uiterlijk dit najaar gehouden, maar waarschijnlijk al eerder: nadat het parlement eind maart terugkeert van een verlengd reces, zal het kabinet, dat regeert met een parlementaire minderheid, waarschijnlijk snel ten val komen.

Al anderhalf jaar genieten de Conservatieven onder leiding van de jonge populist Pierre Poilievre (45) een grote voorsprong in de peilingen. Maar sinds Trudeau zijn vertrek heeft aangekondigd, zijn de peilingen in beweging. Met Carney als leider zou een verkiezingsstrijd kunnen uitlopen op een nek-aan-nekrace tussen de twee belangrijkste partijen. Carney’s lange loopbaan contrasteert scherp met die van Poilievre, een agressieve politieke aanvaller met weinig andere ervaring dan als parlementariër.

Er zijn ook valkuilen voor Carney. Als oud-bankier wordt hij afgeschilderd als elitair, met wellicht weinig voeling voor Canadezen die hun boodschappen nauwelijks kunnen betalen. Hij heeft geen politieke ervaring en heeft zich nooit eerder verkiesbaar gesteld; het is onduidelijk of hij het politieke handwerk beheerst. Bovendien spreekt hij gebrekkig Frans, goede beheersing van die taal is eigenlijk een vereiste voor een Canadese premier. Al lijken kiezers, zelfs in de overwegend Franstalige provincie Quebec, hem dat vooralsnog te vergeven, gezien de noodsituatie die Trump-II vertegenwoordigt.

De opvolger van Trudeau zal het waarschijnlijk binnen enkele weken moeten opnemen tegen Poilievre bij parlementsverkiezingen. Mogelijk wordt hij of zij de kortst zittende premier in de Canadese geschiedenis. Maar waar de Liberalen een paar maanden geleden nog een zinkend schip leken, lijkt de nieuwe leider nu toch een reële kans te maken op een langere regeerperiode.

Delen

Mail de redactie