Voor burgemeester Jaap Velema (VVD) van Westerwolde is de maat vol. Hij krijgt het even te kwaad als hij woensdag in de rechtbank in Groningen spreekt over de situatie in de opvanglocatie in Ter Apel. Op het COA-terrein vinden volgens hem de ernstigste incidenten plaats. „Dat raakt niet alleen de inwoners van Ter Apel, maar vooral de asielzoekers in de opvang. Dat zijn de meest kwetsbare mensen in Ter Apel. Mijn emotie komt voort uit onmacht. Hoewel ik er niet over ga, voel ik mij verantwoordelijk.”
Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) overschrijdt de laatste jaren geregeld het afgesproken maximumaantal van 2.000 asielzoekers op de opvanglocatie in Ter Apel, met veel problemen tot gevolg. De gemeente Westerwolde wil dat Ter Apel zich aan dit maximum houdt.
Alle asielzoekers moeten zich bij het aanmeldcentrum van de immigratiedienst IND melden. Het COA is verantwoordelijk voor de nabijgelegen opvanglocatie. In 2022 sliepen hier honderden asielzoekers buiten, op het gras. Eind vorig jaar concludeerde de inspectie dat het in de opvanglocatie onveilig en onhygiënisch is. Inwoners van Ter Apel zijn de winkeldiefstallen en woninginbraken door een kleine groep overlastgevers uit de opvang zo zat dat ze een burgerwacht hebben opgericht.
Het is niet dat de gemeente Westerwolde niet geprobeerd heeft er met het COA uit te komen. Vorig jaar kwamen het COA, de gemeente Westerwolde en staatssecretaris Eric van der Burg onder leiding van de Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen bijeen voor een mediation-traject, waarin nogmaals werd bepaald dat de maximale bezetting van 2.000 niet wordt overschreden. Vanaf oktober vorig jaar hield het COA zich daar niet aan. Voor Velema reden om de „dramatische” stap naar de rechtbank te nemen en via de rechter af te dwingen dat het COA zich aan de gemaakte afspraak houdt.
Spreidingswet
Meer dan 2.000 mensen kunnen niet adequaat worden opgevangen in Ter Apel, betoogde de advocaat van de gemeente in de rechtbank. Momenteel verblijven op de opvanglocatie zo’n 2.200 mensen. „Het aantal wordt door het COA opnieuw en al maandenlang overschreden met uitschieters tot bijna 500 personen te veel. Dat is niet aanvaardbaar. Nu niet en in de toekomst niet.’’
Het COA doet er alles aan om voldoende opvangplekken te realiseren, aldus de advocaat van de organisatie. Maar het loopt tegen gemeenten aan die niet willen meewerken aan de opvang van asielzoekers, waardoor de doorstroom uit Ter Apel stokt. „Een te grote groep gemeenten, circa de helft, kijkt weg.’’ Het COA hoopt daarom dat de Eerste Kamer volgende week de spreidingswet aanneemt. Een wens die de gemeente Westerwolde deelt. Maar daar kan de gemeente niet op wachten. „Het is niet zeker of en wanneer de wet in werking zou treden. Wel zeker is dat het niet op korte termijn effect zal sorteren.”
Lees ook
een reportage over Ter Apel: Drugs, geweld en diefstal: het is voor niemand leuk meer
Asielzoekers niet opvangen in Ter Apel, om zo aan het afgesproken aantal van 2.000 te voldoen, is voor het COA geen optie. „Het is onze wettelijke taak om asielzoekers op te vangen en daarin speelt Ter Apel een cruciale rol”, zei de advocaat.
Daar leek de rechter kritisch op. „Het lijkt erop alsof het COA vindt dat Westerwolde de enige gemeente in Nederland is die maar moet accepteren dat afspraken niet nagekomen worden.” De rechter wijst de organisatie ook op het belang van het zich houden aan gemaakte afspraken. „Ik kan me voorstellen dat gemeenten naar Ter Apel kijken en denken: met het COA moeten we maar geen afspraken maken.”
Om het COA nu echt zo ver te krijgen om aan de afspraken te voldoen, wil de gemeente Westerwolde dat de rechter het de organisatie een dwangsom van 25.000 euro per dag oplegt als het aantal asielzoekers in de opvanglocatie boven de 2.000 uitkomt. De rechter doet op 23 januari uitspraak.
