Dichter op de huid van de Franse zanger, schilder, componist en regisseur Serge Gainsbourg kun je niet komen dan op 5 bis Rue de Verneuil, in het chique zesde arrondissement van Parijs. Hier kan men sinds september 2023 de woning bezoeken waar Gainsbourg, die wordt gezien als een van de belangrijkste artiesten van de Franse popmuziek, 22 jaar lang woonde tot aan zijn dood in 1991. Aanvankelijk met zijn toenmalige vrouw, zangeres Jane Birkin, haar dochter Kate en hun gezamenlijke dochter Charlotte. Na de scheiding in 1980 alleen.
Je herkent het Maison Gainsbourg meteen. Aan de rij mensen, veelal goedgeklede Parijzenaars op leeftijd, die er standaard staat te wachten en aan de kleurrijke graffiti en posters op de buitenmuren, aangebracht door fans voor wie het huis na Gainsbourgs dood een waar pelgrimsoord is geworden.
Het steekt af tegen de vele strak gestileerde kunstgalerijen en boetiekjes die in dit deel van Parijs te vinden zijn. Even verderop in de straat is het bijbehorende museum over Gainsbourgs werk en leven te vinden. Een kaartje voor het huis geeft ook daar toegang toe en de mensen die je in Gainsbourgs appartement tegenkomt, zie je ook in het museum terug.
Lees ook
Jane Birkin, koningin van het zucht-chanson bezingt nu de krassen op haar ziel
Mancave
Het Maison Gainsbourg is een voor Parijse begrippen groot appartement van 130 vierkante meter en twee etages die door een krakende trap met elkaar verbonden zijn. Zo vrolijk als het huis van buiten is, zo duister is het er binnen: het appartement is gevuld met zware meubels en wandkleden; de muren zijn zwart. Op een video in het museum is te zien dat een journalist Gainsbourg eens vroeg waarom, waarop hij cryptisch als altijd antwoordde: „Omdat psychiatrische instellingen altijd wit zijn.”
Aan het interieur van het appartement is volgens de familie sinds 1991 niets veranderd. Het huis oogt dan ook als een twintigste-eeuwse mancave waar het multitalent net de deur uit is gegaan voor een pakje sigaretten. In de woonkamer staan drie piano’s, overal ligt verzamelwaar – van politiemedailles tot opgezette spinnen. Aan de muren in de gang hangen foto’s van Birkin en Marilyn Monroe – Gainsbourgs muzen. Op de rand van het bad staan glazen parfum- en shampooflesjes. In een kleine kledingkast liggen stapeltjes T-shirts, hemden en een viertal jeans. Op het nachtkastje naast het lage, zwarte bed een rol Smarties.
Je voelt je bijna een indringer tijdens het bezoek aan het huis. Te meer omdat bezoekers in kleine groepjes en met tussenpauzes worden binnengelaten. Tijdens het bezoek word je begeleid wordt door een audiotour ingesproken door Charlotte Gainsbourg, Gainsbourgs en Birkins inmiddels 53-jarige dochter die eveneens zingt en acteert. Ze spreekt zacht, fluisterend, een beetje weifelend – de herkenbare stem van haar moeder, de koningin van de zucht-chanson, klinkt door. Soms hoor je omgevingsgeluid – kinderstemmen, verkeer, voetstappen – of opnames van zinnen die Serge Gainsbourg zelf uitspreekt.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128059460-8bb430.jpg|https://images.nrc.nl/Mwz6AjEr6297gqJRYOKwjrYZWaM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128059460-8bb430.jpg|https://images.nrc.nl/a2Kh7HBR-QKnyJMpJaKdXCEe5KM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data128059460-8bb430.jpg)
Bijzonder gezinsleven
De anekdotes die Charlotte Gainsbourg vertelt over hoe haar vader nooit sokken droeg, vaak pas naar bed ging als zij en haar zus ’s ochtends naar school gingen en urenlang doorbracht in zijn bibliotheek, maken je getuige van een bijzonder gezinsleven. Een gezinsleven dat moeilijkheden kende – dat weet heel Frankrijk uit de tijd dat alle gepassioneerde en dikwijls drankovergoten ruzies tussen Birkin en Gainsbourg breed werden uitgemeten in de media.
Dat het schuurde aan de Rue de Verneuil schemert door als Charlotte fluisterend vertelt over de nachtmerries die ze had als kind, over de kamer van haar ouders die ze niet durfde te betreden, over hoe haar vader het huis veranderde na de scheiding: hij begon te verzamelen, vulde het huis met loodzware meubels. In het museum wordt verteld over Gainsbourgs moeilijke jeugd als Joods kind tijdens de Tweede Wereldoorlog en zijn strijd met alcohol en faam. „Roem heeft me verwoest”, vertelt Gainsbourg op een video. „Je moet je ziel opgeven.”
Lees ook
De legende uitvergroot
Provocateur
Het museum op steenworp afstand van het huis is van bescheiden formaat en gevuld met objecten uit Gainsbourgs leven, van rapporten die hij als kind kreeg tot de gouden platen die hij ontving als artiest. In slim gemonteerde video’s worden de verschillende fasen van Gainsbourgs carrière en leven besproken. Hier staat vooral Gainsbourgs talent als maker en provocateur centraal. Steeds komt weer terug hoe hij tegen conventies schopte en iedereen de maat nam – van het leger tot de kunstwereld. Ook zijn obsessie met seks en liefde is niet te missen – hoe kan het ook anders voor de schrijver van liedjes als ‘69 année érotique’ (met Birkin), het narratieve album Melody Nelson, over een volwassen man die een relatie begint met een 13-jarig meisje, en het liedje ‘Lemon Incest’ over zijn liefde voor dochter Charlotte. „De liefde die we nooit samen zullen bedrijven, is de mooiste, de meest verontrustende, de puurste, de meest bedwelmende”, zingt Gainsbourg daarop samen met zijn dochter, die later zou zeggen dat het een „onschuldige liefdesverklaring van een vader aan zijn dochter” was.
Hoe omstreden Gainsbourgs werk was – critici vonden het destijds te seksueel, sommigen noemden het misogyn – wordt benoemd maar voert niet de boventoon. Dat Gainsbourg na zijn dood is beschuldigd van twijfelachtig gedrag, onder meer vanwege zijn vermeende pesterige omgang met sommige vrouwen op de werkvloer en omdat hij in de laatste jaren van zijn leven een aantal relaties had met minderjarige vrouwen, krijgt helemaal geen plek.
Aan de Rue de Verneuil gaat het vooral om Serge Gainsbourg de schilder, de pianist, de zanger, de componist, de regisseur, de provocateur. Het genie. Het tegendraadse multitalent dat de Fransen ook meer dan dertig jaar na zijn dood niet onberoerd laat – sommige bezoekers verlaten het huis op 5 bis in tranen.
Ook Charlotte Gainsbourgs verdriet is in het huis van haar vader te voelen. Zoals wanneer ze vertelt hoe na de plotselinge dood van haar vader door een hartaanval, fans naar het huis kwamen om het lied ‘Je suis venu te dire que je m’en vais’ (ik ben gekomen om te zeggen dat ik wegga) te zingen. Binnen ging Charlotte naast het lichaam van haar vader liggen. „Het leek wel of de tijd stopte, voor mijn gevoel heb ik daar dagen en dagen gelegen”, vertelt ze. Je ziet ze bijna liggen op dat lage, zwarte bed.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131044305-df1dd7.jpg|https://images.nrc.nl/iLAr6sciQtXTiFCcf6xZji0AhMY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131044305-df1dd7.jpg|https://images.nrc.nl/YSWKzVu-08Uvz_RFX4mSYniI-7c=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data131044305-df1dd7.jpg)
