Halverwege vorige eeuw was Philippe Grumbach een bekende naam in de Franse journalistiek. Als hoofdredacteur (1956-1960) en later redactiedirecteur (1974-1978) van het dagblad L’Express kwam hij in de hoogste politieke kringen van Parijs. Zijn contactenboekje was gevuld met namen van bekende Fransen, ministers, presidenten. Bij zijn overlijden in 2003 sprak de toenmalige minister van Cultuur Jean-Jacques Aillagon van „een van de meest markante en gerespecteerde figuren van de Franse pers”.
Maar deze week is gebleken dat Grumbach zo’n 2.500 kilometer oostwaarts onder een andere naam bekend was: Brok. Onder deze vierletterige codenaam spioneerde Grumbach 35 jaar lang voor de KGB, de geheime dienst van de Sovjet-Unie, zo onthulde L’Express donderdag. Zijn naasten hebben dit aan de krant bevestigd, evenals zijn motivatie: Grumbach begon om ideologische redenen – hij was kritisch op de Verenigde Staten – en bleef voor het geld: tussen 1976 en 1978 bijna 400.000 frank (vergelijkbaar met een hedendaags bedrag van zo’n 250.000 euro). Volgens zijn vrouw had hij eerder willen stoppen, maar kon dat niet omdat hij werd bedreigd.
Grumbach was aangetrokken als KGB-agent vanwege zijn contacten in de Franse politieke top. Uit KGB-documenten blijkt dat de journalist onder meer was aangesloten bij een missie om in 1974 de rechtse presidentskandidaat Valéry Giscard d’Estaing te laten verliezen, in het voordeel van de linkse kandidaat François Mitterrand, gesteund door de Communistische Partij. Grumbach zou hiervoor valse documenten hebben verspreid waarop Giscard d’Estaing werd afgeschilderd als de ‘kandidaat van de Verenigde Staten’. (Overigens slaagde de missie niet: Giscard d’Estaing won.) In de 35 jaar dat Grumbach voor de KGB werkte, groeide hij volgens L’Express uit tot een van zijn „meest gewaardeerde spionnen”.
‘Ongerust’
Hoewel bekend is dat het in Frankrijk tijdens de Koude Oorlog wemelde van Sovjet-spionnen, was het voor L’Express schrikken om te horen dat een oud-hoofdredacteur KGB-agent was. „Deze ontdekking heeft ons heel ongerust gemaakt”, aldus hoofdredacteur Étienne Girard tegenover FranceInfo. Na onderzoek van de redactie blijkt dat Brok de redactionele inhoud van zijn krant waarschijnlijk wel met rust liet: volgens Girard wijst niets erop dat Grumbach de krantenkolommen heeft gevuld met desinformatie in het voordeel van de Sovjet Unie – waarschijnlijk om zijn dekmantel geloofwaardig te houden.
Lees ook
Medewerker Duitse AfD in nauw contact met Russische FSB
Halverwege de jaren negentig werd bij de Franse diensten bekend dat Grumbach had gespioneerd voor de Sovjet-Unie. Maar omdat de USSR dan al gevallen is en de diensten andere prioriteiten hadden, komt er nooit een onderzoek en verdwijnt de informatie in een lade – om pas decennia later weer opgeduikeld te worden. Bij L’Express zien ze de ontdekking als een les, zo schrijft de krant. „Deze Sovjetinfiltratie in de machtssferen […] moet ons eraan herinneren dat we altijd oplettend moet zijn.”
