In Ischgl is de après-ski weer net zo druk als voor corona, maar het Oostenrijkse dorp is wel gekwetst

Het uitzicht is prachtig vanaf de snelweg A43, die je door de Alpen van Frankrijk naar Italië brengt. Besneeuwde bergtoppen in de verte. Steile rotswanden en schattige dorpjes aan weerszijden. Eindeloos veel naaldbomen die kaarsrecht de lucht insteken. Af en toe kom je bordjes tegen met namen van nabijgelegen skigebieden als Val Thorens en Courchevel.

Ter hoogte van het dorpje La Praz vertoont het berglandschap een scheur. Een stuk van de bergwand van een paar honderd meter is kaal, er zijn geen bomen, de rots is lichter van kleur. Dichterbij zie je dat tientallen meters van de bergwand bedekt zijn met stalen netten. Rondom de rotswand zijn al anderhalf jaar lang mensen met helmen en bouwmachines druk in de weer.

In augustus 2023 stortte hier een deel van de rotswand naar beneden. „Op zondagmiddag 27 augustus kwam er vijfduizend kubieke meter naar beneden en in de nacht van zondag op maandag nog eens tienduizend kubieke meter”, zegt Anne Lescurier, chef van de Dienst Natuurlijke Risico’s van het departement Savoie onder aan de kaalgeslagen bergwand. „De dagen ervoor had het hard geregend, in één weekend viel er 50 millimeter. Dat is flink, maar niet absurd veel. Toch was het genoeg om de boel in gang te zetten, doordat de grond uitgedroogd was door de droge zomer.”

Meer natuurgeweld

Op video’s is te zien hoe de rotsmuur naar beneden klettert en de (één uur eerder gesloten) spoorwegtunnel en de departementale D-weg die langs de A43 lopen volstort met stenen, terwijl een gruiswolk de wijde omgeving opslokt. De op een viaduct gelegen A43 was nog open tijdens de eerste aardverschuiving – je ziet op de beelden dat auto’s vaart maken om weg te komen. Niemand raakte gewond.

Lescurier wijst op een rotsblok ter grootte van een badkamer dat onder de snelweg ligt, op een halve meter van een pilaar waar de weg op steunt. „Dat blok is 30 kubieke meter. Als dat verder was gerold, was de snelweg geraakt en waren de gevolgen mogelijk desastreus geweest.”

De aardverschuiving van La Praz was uitzonderlijk groot in omvang en gevolgen omdat de spoortunnel, de D-weg én de A43 geraakt werden. Nooit eerder werd er in de Savoie gewerkt aan zo’n groot en duur herstelproject: de werkzaamheden kosten 13 miljoen euro en duren al meer dan anderhalf jaar. De snelweg kon na anderhalve week weer open, de spoorlijn komt pas eind deze maand weer in gebruik, de D-weg volgt in mei.

Dit natuurgeweld was uitzonderlijk, maar staat niet op zichzelf. „Sinds ongeveer tien jaar zien we een stijging van het aantal riskante natuurverschijnselen als aardverschuivingen, afbrekende rotsen en modderstromen”, zegt Lescurier. „Gemiddeld hadden we zo’n honderd incidenten per jaar in de Savoie. Maar rond de aardverschuiving van La Praz hadden we er tweehonderd in drie maanden tijd.”

Het toegenomen aantal incidenten is terug te zien in de budgetten van Lescuriers dienst: „Tien jaar geleden kregen we 8 miljoen euro per jaar, vorig jaar 28 miljoen.” Lescurier denkt dat „een goed deel” van de stijging van het aantal incidenten het gevolg is van klimaatverandering.

‘Geen winter meer’

„In de bergen heb je altijd dit soort incidenten gehad en het is lastig om per gebeurtenis een link te leggen met klimaatverandering”, benadrukt geoloog Stéphane Guillot, hoofd van Risicomanagement en Duurzame Ontwikkeling bij onderzoeksinstituut CNRS, telefonisch. Toch ziet hij ook een verband tussen het toenemende natuurgeweld in de Savoie en elders in de Alpen en de opwarming van de aarde.

Ten eerste doordat er meer intense regenbuien zijn. „Die doen de grond opzwellen en maken rotsen gladder, waardoor je sneller aardverschuivingen krijgt”, zegt Guillot. Ook speelt mee dat „we geen winter meer hebben”, in de woorden van Lescurier. „Vroeger gebeurde hier in de winter weinig, afgezien van lawines. Maar nu is het ons drukste seizoen.” Waar het hoog in de Alpen eerder maandenlang vroor, schommelt de temperatuur nu sterk. „Daardoor krijg je het fenomeen vriezen/ontdooien, waarbij de bodem bevriest en dan weer ontdooit”, zegt Lescurier. „Dat leidt ertoe dat rotsblokken sneller kunnen loskomen.”

We kunnen en willen niet de hele Savoie volbouwen

Helemaal boven in de bergen speelt mee dat de gletsjers en permafrost smelten, waardoor losse rotsen en stenen bloot komen te liggen. Guillot: „Dat sediment is heel instabiel en als er zware regenval is, kan het in beweging komen.” Dit was de oorzaak van overstromingen in het departement Isère vorige zomer, waarbij het dorpje La Bérarde zo ongeveer van de kaart werd geveegd. Ook rond de top van de Mont Blanc vinden er in de zomer continu kleine aardverschuivingen plaats.

Beton en ijzer

Afgelopen jaren zijn er in de Savoie talloze ingrepen gedaan en installaties gebouwd om de risico’s voor mens en infrastructuur te beperken. Zoals bij La Praz, waar de ijzeren netten de kale rotswand bij elkaar houden. Een paar honderd meter naast de bouwplaats is er een betonnen muurtje geplaatst, ter versteviging van een rotswand. Verderop is er in de bergwand een diepe geul gemaakt, waardoor smeltwater beter kan weglopen. „Er was al een doorgang, maar die kon de grotere hoeveelheid water en modder niet verwerken”, aldus Lescurier. Boven de geul hangt een ijzeren raster dat rotsblokken moet tegenhouden.

En er wordt meer gedaan. Bruggen worden verhoogd om overstromingen aan te kunnen, zegt Guillot. „Rivierbeddingen worden dieper gemaakt, dijken verhoogd.” Al die aanpassingen veranderen het uiterlijk van de bergen. Maar het departement kan niet anders, zegt Lescurier. „In de Savoie hebben we drieduizend kilometer aan departementale autowegen, waarvan een derde op meer dan duizend meter hoogte. En onze wegen bieden toegang tot 31 skigebieden waarvan men economisch afhankelijk is.”

Alle natuurrampen voorkomen is onmogelijk. „We zijn continu bezig met het in kaart brengen van risico’s, maar het rotsblok dat begin februari op de nationale weg N90 stortte, had bijvoorbeeld niemand voorzien”, zegt Lescurier. Die weg naar skigebied La Plagne moest na de val van een forse rots meerdere dagen worden afgesloten, met ellenlange files voor wintersporttoeristen als gevolg. „We doen inspecties en bouwen installaties waar nodig, maar we kunnen en willen ook niet de hele Savoie volbouwen”, zegt Lescurier. „Je kunt de natuur proberen te begeleiden. Maar zij is degene die uiteindelijk bepaalt. Je moet als mens bescheiden blijven.”

Delen

Mail de redactie

Grote vreugdevuren en knallend vuurwerk verlichtten vorige week straten en parken in Teheran en andere Iraanse steden. Tijdens het vuurfestival ‘Chaharshanbe Suri’ – dat plaatsvindt op de laatste dinsdag van het Perzische jaar – trekken Iraniërs er met zonsondergang op uit om het begin van de lente te vieren. Dat doen ze door te dansen, te klappen en over laaiende vuren te springen.

Het vuurfestival is tevens een van de weinige momenten waarop Iraniërs hun onvrede kunnen uiten over het regime van de ayatollah’s. In een land waar dansen in het openbaar verboden is, grijpen veel jongeren het vieren van het festival dan ook aan als een daad van verzet.

De publieke ongehoorzaamheid rondom de viering was dit jaar extra gevoelig vanwege groeiende ontevredenheid onder de Iraanse bevolking over de belabberde staat van de Iraanse economie. Al jarenlang gaat het land gebukt onder strenge Amerikaanse sancties.

Afgelopen februari vonden er door het hele land minstens 216 demonstraties plaats, aldus Iraanse staatsmedia. Merendeels ging dit om kleine groepen mensen die hun onvrede uitten over lage lonen en almaar stijgende prijzen. Maar binnen het Iraanse leiderschap groeit de angst dat een verdere verslechtering van de economische situatie zal leiden tot daadwerkelijk grootschalige protesten, meldt persbureau Reuters na het spreken van verschillende bronnen rondom het regime. Dinsdag zakte de koers van de Iraanse rial naar een historisch dieptepunt van 1 miljoen per dollar.

Brief van Trump

Een mogelijke verlichting van de verstikkende sancties kan Iran dan ook goed gebruiken. Een brief die Donald Trump eerder deze maand stuurde lijkt hier een opening voor te bieden. De Amerikaanse president deed hierin een voorstel om te onderhandelen over een nieuw nucleaire akkoord. Een soortgelijke deal werd gesloten in 2015 en moest toen voorkomen dat Iran atoomwapens zou ontwikkelen in ruil voor sanctieverlichting. In Trumps eerste termijn stapten de VS daar zelf uit.

Tien jaar later wil Trump opnieuw een deal sluiten. Zo graag, dat hij in zijn brief, waarvan delen naar buiten kwamen, stelde dat het afslaan van zijn uitnodiging zou kunnen leiden tot militair geweld. Dat viel niet goed in Teheran. „De Amerikanen moeten begrijpen dat ze niets zullen bereiken met dreigementen”, zei Irans opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, vorige week tijdens zijn traditionele nieuwjaarstoespraak op televisie.

Überhaupt ontvangt het Iraanse regime uit Washington zeer uiteenlopende signalen. Sinds Trump voor de tweede keer in het Witte Huis trok, begon hij met het uitoefenen van „maximale druk” op Iran door nieuwe sancties op te leggen. Máár, zo stelde Trump, hij deed dat met tegenzin en alleen om zijn adviseurs tevreden te stellen. Niet lang daarna gaf hij opdracht tot het bombarderen van Houthi-strijders in Jemen, een belangrijke Iraanse bondgenoot. En terwijl Trumps golfvriend en diplomatiek onderhandelaar Steven Witkoff zich in interviews vrij verzoenend opstelt richting Iran, eisen buitenlandminister Marco Rubio en nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz „complete ontmanteling” van het atoomprogramma: wat voor Iran altijd onbespreekbaar is geweest.

Khamenei heeft altijd geloofd dat het toegeven aan sancties gevaarlijker is dan de sancties zelf

„De reden dat de VS zulke gemengde signalen versturen, is dat er verschil bestaat tussen Trump en de regering-Trump”, zegt Ali Vaez Iran-analist bij denktank International Crisis Group. Trump zelf wil als zelfverklaard dealmaker maar al te graag een akkoord sluiten met Iran, aldus Vaez. Dat zo’n akkoord ook gunstig uitpakt voor het Iraanse regime maakt hem niet uit.

De mensen rondom Trump zijn daartegen volgens Vaez totaal niet geïnteresseerd in een akkoord. „Ze zien de druk die de VS nu op Iran uitoefenen niet als een middel om Iran aan de onderhandelingstafel te krijgen, maar als een manier om het Iraanse regime te doen capituleren of ineenstorten.”

‘Weinig geleerd’

Dat Trump zelf het Amerikaanse wapengekletter ziet als onderdeel van een onderhandelingstechniek, laat volgens Vaez zien dat de president weinig heeft geleerd van zijn eerste termijn. „Net zoals toen zullen de Iraniërs nooit met een pistool tegen het hoofd onderhandelen, ze reageren simpelweg niet positief op dreigementen.”

„Tuurlijk, de ayatollah Khamenei is een koppige tachtiger die aan zijn nalatenschap denkt en niet al te veel risico’s wil nemen, maar er zit wel degelijk ook een strategische logica achter zijn opstelling. Als je onder druk concessies doet aan een grotere macht, signaleer je dat hun strategie werkt. Dat leidt tot een glijdende schaal waarbij er steeds meer concessies zullen worden afgedwongen.” Dan brokkelt de macht van het regime af, aldus Vaez. „Khamenei heeft altijd geloofd dat het toegeven aan sancties gevaarlijker is dan de sancties zelf.”

Positie Israël

De huidige situatie is volgens Vaez een „tikkende tijdbom”. Naast de Amerikaanse sancties tegen Iran bestaan er ook opgeschorte sancties van de Verenigde Naties. Die VN-sancties tegen Iran waren in 2015 gepauzeerd bij de eerste nucleaire deal, maar kunnen tot oktober dit jaar worden gereactiveerd. „De betrokken Europese landen zullen dit waarschijnlijk doen”, zegt Vaez. Sinds Trump uit de deal is gestapt, zette Iran namelijk serieuze stappen richting het ontwikkelen van een kernwapen.

„Als de VN-sancties weer van kracht worden, weten we van Iran dat ze internationale atoom-toezichthouders zullen weren”, stelt Vaez. „Ik acht het zeer onwaarschijnlijk dat Israël dat zou tolereren.”

Israël zou in dat geval veel minder zicht hebben op het vergevorderde atoomprogramma van zijn regionale aartsvijand. „In dat geval zullen de Israëliers waarschijnlijk militair ingrijpen”, zegt Vaez. „Een regionaal conflict is dan ook best denkbaar, en gezien het huidige diplomatieke handelen van de VS en Iran lijkt er nog geen ontsnappingsroute in zicht.”

Delen

Mail de redactie