In het satirische ‘Peacock’ zijn perfecte vrienden te huur – een aantrekkelijk idee?

Posted on by admin

‘Als alles naar wens was, dan ontvangen we graag een goede review op onze website.” De tot in de puntjes gestileerde Oostenrijkse satire Peacock is nog geen vijf minuten begonnen of we worden al van onze illusies beroofd. De uiterst beminnelijke en beleefde blonde jongeman die zojuist een gezelschap van culturele snobs heeft betoverd met zijn kennis van de musique concrète instrumentale van Helmut Lachenmann, is ingehuurd als date. Nou ja, niet helemaal een date, hij is een soort uncanny arm candy met hersens. Deze Matthias blijft voorkomend tot aan de voordeur. Zelfs een fooi hoeft hij niet. „Goede service is voor ons vanzelfsprekend.”

Stel je voor dat je voor elke gelegenheid je ideale partner zou kunnen casten, is dat een aantrekkelijk idee? Dat je je eigen leven kunt regisseren alsof het een film is? De vriend die alles van klassieke muziek weet. Het sportmaatje. Iemand om mee te eten die ook nog wat van tekst heeft. Het kind dat je nooit hebt gekregen.

Peacock zegt veel over hoe maakbaar we denken dat de wereld is. En hoe er wordt gekeken naar mensen die niet aan de norm beantwoorden dat je altijd met z’n tweeën moet zijn, aan een plaatje moet voldoen, in een sprookje leven. Denk ook maar aan al die panische Amerikaanse romantische komedies waarin het hoofdpersonage wanhopig op zoek is naar een nepdate om mee te nemen naar de bruiloft van die geslaagde vriend die wel alles voor elkaar lijkt te hebben.

Sociaal wenselijk gedrag

Ook het groepje mensen na het concert in Peacock kijkt meewarig naar een dame die alleen is gekomen: „Zo beschamend.” De concertgangers praten elkaar naar de mond, aanpassen is de norm. In het wereldbeeld dat het speelfilmdebuut van de Oostenrijkse filmmaker Bernhard Wenger (1992) op de hak neemt, draait alles om sociaal wenselijk gedrag. Wat dat betreft heeft hij veel gemeen met de Zweedse filmmaker Ruben Östlund, die groepsdynamieken onder de loep legde in Turist (2014) en The Square (2017). Of met de Griekse regisseur Yorgos Lanthimos. Die voerde in Alps (2011) een groepje acteurs op dat zich verhuurt als dubbelgangers voor overleden familieleden. Zijn we allemaal vervangbaar? In The Lobster (2015) dreef Lanthimos de spot met de datingindustrie en schetste hij een parallel universum waarin alleen-zijn verboden is.

Acteur Albrecht Schuch, die Matthias speelt in Peacock, lijkt zelfs wel een beetje op Colin Farrell uit The Lobster, met dezelfde radeloze blik in de ogen, niet helemaal op één lijn met de ongeschreven wetten van een kille, perfectionistische wereld.

En dan is Schuchs Matthias nog wel degene die de regels maakt. Hij blijkt mede-eigenaar van het bedrijf My Companion waar je vrienden en familieleden kunt huren voor elke gelegenheid. Het is allemaal zo clean, steriel en seksloos dat de gedachte aan een escortbureau geen seconde in je opkomt. Het kost niet veel moeite in de zwarte komedie een offline variant te zien van de manier waarop beeldvorming en cybervriendschappen op sociale media alle verschillen tussen individuen gladstrijken.

Stel je voor dat je voor elke gelegenheid je ideale partner zou kunnen casten, is dat een aantrekkelijk idee?

Pygmalion

De rent-a-friend-film is een klein maar fijn genre. Het heeft z’n wortels natuurlijk in de Griekse mythe over beeldhouwer Pygmalion. Ingewikkelde man die Pygmalion, prototype miskend mannelijk genie met een enorme hekel aan vrouwen. Tot hij op een dag een vrouw uit ivoorwit alabaster hakte die in zijn ogen zo perfect was, dat hij bad dat ze tot leven zou komen. De minnegodin Aphrodite was hem goed gezind. Ze liet zijn wens uitkomen. Pygmalion en zijn Galatea schijnen nog lang en gelukkig te hebben geleefd, met kinderen op de koop toe.

De film My Fair Lady (1964), waarin het volkse bloemenmeisje Eliza Doolittle dankzij professor Henry Higgins leert spreken en zich gedragen als een dame, is gebaseerd op dit Pygmalion-motief dat je uit elk blok ruw graniet een echte dame kunt modelleren. Gelukkig is Eliza minder plooibaar dan op het eerste gezicht lijkt.

De echte grondlegger van het genre is Eddy Terstalls Rent-a-Friend uit 2000, een lowbudget romkom die in al z’n gruizigheid terug te zien is op Prime. Heel veel internationale impact had hij waarschijnlijk niet, maar hij had de tijdgeest te pakken en de beste titel die er is. Goed te googelen. Er bestaat inmiddels zelfs een Amerikaans bedrijf met dezelfde naam.

Terstalls film volgt kunstschilder Alfred die met lede ogen moet aanzien hoe zijn scenarioschrijvende vriendin hem tot soappersonage heeft omgetoverd en vervolgens hun break-up in de serie schrijft. Omdat hij niet van zijn schilderijen kan leven besluit hij zich als vriend te verhuren. Een gat in de markt.

Overigens niet helemaal aan de fantasie van Terstall ontsproten. De eerste vriendenverhuurservices ontstonden in de jaren 1990 in Japan, als reactie op het uiteenvallen van traditionele familiestructuren.

Illusoire wereld

Werner Herzog maakte er de film Family Romance, LLC. (2019) over. Hierin volgt hij in geënsceneerde scènes de Japanse acteur Yuichi Ishii, die zich ook in werkelijkheid als vader of zoon laat verhuren. Herzog trekt deze praktijken door naar wat hij als een grotere culturele omwenteling ziet. Mensen geven steeds meer de voorkeur aan een illusoire wereld boven een tastbare werkelijkheid. Dat we rollen spelen is natuurlijk zo oud als de verhalen die we elkaar vertellen, concludeert ook Herzog. Maar door digitale mediatechnologieën wordt het wel steeds lastiger de wens van de werkelijkheid te onderscheiden. Waar ligt het omslagpunt?

Zo bezoekt hoofdpersoon Ishii een robothotel in Tokio om te onderzoeken of robots in de toekomst wellicht een rol in zijn bedrijf zouden kunnen spelen. Een toekomstbeeld dat met de hausse in persoonlijke AI’s als Replika, Kindroid of Nomi eigenlijk al is ingelost. En ook dat is door de filmgeschiedenis al eens voorspeld, bijvoorbeeld in de film Her (2013) van Spike Jonze, waarin Joaquin Phoenix verliefd werd op het AI-besturingssysteem van zijn computer. Troost in je borstzak. Een lichaam is niet eens per se meer nodig.

Peacock speelt daar handig op in doordat Matthias in een identiteitscrisis verzeild raakt. De Duitse ondertitel van de film is niet toevallig ‘Bin Ich echt?’ Als zijn relatie wegens te veel ceremoniële hoffelijkheid op de klippen is gelopen, wordt hij verliefd op een vrouw die net zoveel van componist Lachenmann lijkt te weten als hij. Maar is zíj wel echt? Net als in Family Affair, LLC. liegen niet alleen de huurvrienden maar ook hun klanten en is echte liefde verboden. Bedrijfsbeleid. Het enige wat overblijft is een stand-in voor ons verlangen. Maar wel de perfecte stand-in.

Related Posts

Met ‘Zanger zonder volk’ opent Giovanni Brand de gesloten wereld van het woonwagenkamp

„Twee violen en een trommel en een fluit, want Lientje is jarig en de vlaggen hangen uit!”

Elk jaar klinkt het lied voor Kleine Lien in het woonwagenkamp. Terwijl de jaren verstrijken, groeit hij op in de caravan met witte bank, wit kleed en witte keuken met gouden details. Op zijn verjaardag spreekt hij onder een gloeilamp die ene, langgekoesterde wens uit: „Dat die ouwe weer terugkomt.” Moeder Jaanie en broer Grote Lien zuchten, zij weten dat zijn vader nooit meer terugkeert.

In de muziektheatervoorstelling Zanger zonder volk geeft acteur en toneelschrijver Giovanni Brand een stem aan de woonwagengemeenschap. Het is een wereld die zelden zichtbaar is, laat staan in het theater. Afkomstig uit een Roma-familie, vertelt Brand het verhaal in de rol van Kleine Lien. Hoewel hij zelf nooit op een kamp heeft gewoond, maakt Brand invoelbaar met welke vooroordelen en worstelingen kampbewoners te maken krijgen, maar ook hoe sterk de onderlinge verbondenheid en liefde voor het kamp zijn.

De ‘burgerij’, de buitenwereld, kijkt op ze neer, de gemeente wil hen het liefst wegjagen, laaggeletterdheid maakt het moeilijk om mee te praten met de ouders op het schoolplein en er wordt keihard gewerkt om het hoofd boven water te houden. Het kamp is een afgesloten plek en draait niet mee in de samenleving. Maar voor Jaanie, Kleine Lien en Grote Lien is het ook een plek van trots. Zoals Grote Lien zegt: „Mensen die niet op wielen wonen, snappen het niet.”

Nieuw jasje

De voorstelling ging in 2023 in première en leverde Brand een nominatie op voor de Toneelschrijfprijs. Nu is Zanger zonder volk terug in een nieuw jasje, dankzij de livemuziek van ensemble Black Pencil. Percussie, piano, accordeon, viool en blokfluit ondersteunen de scènes en versterken de krachtige zang van Brand.

Samen met Janneke Remmers (Jaanie) en Steven Ivo (Grote Lien) vormt Brand een hechte drie-eenheid op het podium. Hun samenspel toont de complexe dynamieken binnen het gezin. Naarmate Kleine Lien ouder wordt, breekt hij zich los van zijn moeder, broer en het kamp. Op de havo streeft hij zijn moeder en broer al snel voorbij en na zijn eindexamen verlaat hij het kamp voorgoed om te gaan studeren.

Naarmate Kleine Lien ouder wordt, breekt hij zich los van zijn moeder, broer en het kamp

Waar Kleine Lien aan het begin van de voorstelling tien jaar oud is, is hij aan het eind een jongvolwassene. Toch is het niet altijd duidelijk in welke levensfase hij zich bevindt. Zijn kleding blijft de hele voorstelling onveranderd, als tienjarige en als jongvolwassene draagt hij nog steeds hetzelfde paarse joggingspak, alleen de badslippers zijn ingeruild voor leren instappers.

Zo langzaam als de tienerjaren van Kleine Lien aan het begin voorbij kruipen, zo plotseling voelen de laatste scènes. Jaanie ligt ongeneeslijk ziek op haar sterfbed en na ruim anderhalf uur snellen de spelers zich naar een afronding. Toch weet Brand de voorstelling overtuigend af te sluiten met een krachtig laatste nummer waarin hij zingt: „Ik ben een zanger zonder volk.”


Column | Zomerse felicitaties

In dit zonnige zomerweekend deel ik graag felicitaties uit. Allereerst aan president Trump die door zijn vriend Netanyahu is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. De manier waarop Bibi dit grote geschenk aan Donald gaf was teder en oprecht. Wat mij vooral raakte was de ontroerende reactie van de onschuldige Donald, die door dit aanbod volledig overvallen werd en daardoor zeer spontaan en oprecht aangedaan reageerde. Toen ik dit zag dacht ik: de Derde Wereldoorlog is voorlopig nog ver weg.

En ik feliciteer voormalig NSC-Kamerlid Jelle Soepboer die net op tijd van het zinkende partijschip is gesprongen, waardoor hij de totale ondergang van deze splinter eind oktober niet hoeft mee te maken.

Ook proficiat voor de gemeente Coevorden die de komst van veertien minderjarige meisjes heeft weten tegen te houden met brandbommen en openlijke geweldpleging. Echt fantastisch. Zo doen we dat. Ik feliciteer ook de vluchtelingetjes dat hen een verblijf in deze ongeletterdenstam bespaard is gebleven.

Verder feliciteer ik de Turkse president Erdogan, die het wederom gelukt is om in zijn land een aantal corrupte burgemeesters achter de tralies te krijgen zonder dat een westers land daar tegen protesteert. Echt heel knap.

En natuurlijk gaan mijn felicitaties ook naar Vieze Jeroentje Rietbergen die definitief niet vervolgd gaat worden voor verkrachting van de toen negentienjarige Nienke Wijnhoven. Het met lenige pianovingers betasten van een minderjarig meisje door een vunzige muzikant op leeftijd is inderdaad iets heel anders dan verkrachten en daarom inderdaad niet strafbaar.

Wie ik niet mag vergeten te feliciteren is de redactie van het NOS Journaal, die waren deze week zo vriendelijk om het wederom gênante nieuws over hun directeur Renate Eringa, de Geitenpaadjeskoningin des Vaderlands, niet uit te zenden en te gunnen aan hun collega’s van RTL. Echt een journalistiek hoogstandje. Ik denk dat jullie op opslag kunnen rekenen. En jullie weten: Renate is niet lullig met salarissen. Uiteraard feliciteer ik Renate zelf ook omdat ze ondanks alles schaamteloos aan het omroeppluche blijft plakken. Dat noem ik pas karakter lieverd.

En ik feliciteer een straatje in Zwolle omdat het gelukt is om het studentenhuis van Noor Visser tegen te houden. Noor is een meisje dat niet zo lang geleden haar vader verloor en van de erfenis een huis kocht. Daar wilde ze met een paar vriendinnetjes in gaan wonen. De buren kregen daar lucht van en maakten bezwaar bij de gemeente. De argumenten waren uiteraard: overlast, lawaai, drukte, feestjes. Allemaal vrolijkheid waardoor de zure zulten in Noor haar straatje te veel herinnerd zouden worden aan hun eigen baldadige jeugd. Dit soort zit liever gezapig te dommelen in hun verantwoorde laadpalenjungle terwijl het denkt aan de hypotheekrenteaftrek, de zonnepanelenweelde, de elektrieke bakfietsen en het heerlijke verkeersdrempelsucces. Ze willen niet geconfronteerd worden met hun eigen vroeger. Toen hun leven nog leuk was en zin had.

De gemeente verbood het studentenhuis, waarop Noor naar de rechter stapte. Dat leek mij een gelopen koers voor onze Noor. Wie bepaalt wie je in je eigen huis haalt? Zeker bij rechters die zelf ook gestudeerd hebben en daardoor alles weten van alcohol, grensoverschrijdend gedrag en nachtelijke lol. Dus die gaven Noor vast gelijk. Ik rekende op een studentikoos briefje van de president van de rechtbank aan de Zwolse reservaatbewoners waarin uitgelegd werd hoe gezond het is om wakker gehouden te worden door jong spul dat de nachten nog gebruikt voor vrijen en dromen. En niet door snurkende zoutzakken die over relatietherapie liggen na te denken.

Maar helaas. De licht demente rechters zijn hun eigen jeugd vergeten. Dus Noor verloor.

En daarom feliciteer ik ook Noor Visser. Al is het maar omdat ze op tijd gewaarschuwd is. Ik mag hopen dat ze het huis kan verkopen aan een of ander aanleunechtpaar dat in het zeikerige straatje zielsgelukkig gaat worden.

En ik ga de jongens en meisjes van de studentenhuizen hier om mij heen feliciteren met de zomer waarin ze op afgetrapte bankstellen op de stoep bier kunnen drinken. Koud bier. Kortom: proost!


Wat vindt NRC | Von der Leyen tast met haar handelswijze het geloof in de Europese democratie aan

Een Europese Unie waarin anti-Europeanen de toon zetten en klimaatsceptici de sleutels van het klimaatbeleid in handen krijgen: het is lastig voorstelbaar. Toch was dat het beeld dat afgelopen week ontstond in het Europees Parlement, tijdens een plenaire sessie in Straatsburg vol drama en onverwachte wendingen. In twee belangrijke Europese dossiers – klimaat en transparantie – wisten eurosceptische politici de show te stelen, en hadden middenpartijen het nakijken.

De komende jaren moet volop worden onderhandeld over welke klimaatdoelen de EU zichzelf oplegt voor 2040. De vraag die deze week in het Europees Parlement op tafel lag: welke fractie mag voor dit lastige, maar ook prestigieuze dossier de rapporteur leveren? Politieke families kunnen tijdens een soort ‘veiling’ bieden op deze invloedrijke positie. Dinsdag werd de winnaar bekend: Patriotten van Europa, de club van onder meer Geert Wilders, Viktor Orbán, Matteo Salvini en Marine Le Pen. Een fractie die de Green Deal liever vandaag dan morgen ziet stranden en recente voorstellen van de Europese Commissie voor vermindering van de uitstoot vierkant afwijst. Middenpartijen verweten elkaar niet goed te hebben opgelet.

Donderdag gingen eurosceptici er met nog een belangrijk thema vandoor: transparantie. In het verleden waren het juist radicaal-rechtse partijen die vaak in de problemen kwamen door een gebrek hieraan, bijvoorbeeld met betrekking tot partijfinanciering of het gebruik van EU-subsidies. Nu lukte het ze om de schijnwerper te zetten op Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.

‘VDL’ lag al eerder onder vuur wegens haar onduidelijke rol bij de totstandkoming van vaccinatiedeals met Pfizer, ten tijde van de coronaepidemie. Het is iets waar ze zich nooit voor heeft willen verantwoorden, maar deze week móest ze wel, onder druk van de rechtsconservatieve ECR-fractie (Conservatieven en Hervormers), waartoe onder meer de SGP behoort, maar ook de PiS-partij, bekend van de aanval op de Poolse rechtsstaat.

Wat ‘Pfizer-gate’ is gaan heten, draait om het sms-contact dat VDL had met de Pfizer-top. VDL wilde geen inzage geven in de berichtjes, het Europees Hof oordeelde in mei dat ze dit wel had moeten doen, maar de Commissievoorzitter doet nog steeds geheimzinnig. Op aangeven van de Roemeense Europarlementariër Gheorghe Piperea werd voorgesteld om het vertrouwen in haar op te zeggen. De motie haalde het bij lange na niet, geheel volgens verwachting, maar de indieners ervan bereikten wel dat het wekenlang over weinig anders ging dan de minder mooie kanten van VDL, en in feite van de Europese democratie zelf. Missie geslaagd.

Na de Europese verkiezingen van juni vorig jaar schoof het Europees Parlement op naar rechts. Populisten zijn zich sindsdien beter en efficiënter in fracties gaan organiseren, weten middenpartijen slim tegen elkaar uit te spelen en slagen er steeds vaker in om hun stempel op de politieke agenda te drukken. Von der Leyen zelf heeft hier aan bijgedragen. Haar eerste termijn als Commissievoorzitter (2019-2024) draaide om de samenwerking tussen de twee traditionele molochen in het Europarlement: haar eigen politieke familie, de Europese Volkspartij (EVP), en die van de sociaaldemocraten (S&D), aangevuld met steun van de Liberalen (Renew). Sinds de verkiezingen van 2024 kan ze zowel over links als over rechts. Dat wil zeggen: radicaal-rechts. En dat doet de EVP, met stille goedkeuring van Von der Leyen, dan ook geregeld, met name om versoepelingen van het klimaatbeleid door te drukken.

Dit heeft, niet geheel onbegrijpelijk, veel kwaad bloed gezet bij linksere, pro-Europese partijen die VDL vorig jaar nog aan een meerderheid hielpen. „In tijden van wereldwijde volatiliteit en onvoorspelbaarheid heeft de EU kracht, visie en het vermogen om te handelen nodig”, schreef VDL donderdag na de stemming. Daar is geen woord van gelogen, maar het zou goed zijn als de EU-baas en haar partij zelf het goede voorbeeld geven. Samenwerken met partijen die klimaatwetenschap of de rechtsstaat ook maar een mening vinden of die stilletjes Poetin bewonderen, levert op korte termijn misschien politiek voordeel op, maar is op lange termijn een doodlopende weg.

De gebeurtenissen van afgelopen week geven constructieve partijen volop stof tot nadenken. Zij – en niet eurosceptici – zouden voorop moeten lopen als het gaat om thema’s als transparantie of klimaat. Dat sociaaldemocraten niet willen meestemmen met twijfelachtige, radicaalrechtse initiatieven is begrijpelijk. Als de motie het donderdag had gehaald, zou dit, zoals de regels voorschrijven, het aftreden van de voltallige Commissie in gang hebben gezet. Tegelijk moet er genoeg ruimte blijven voor het geven van kritiek op deze Commissie. Discussies kunnen niet steeds bij voorbaat worden gesmoord met het argument dat de wereld in brand staat. Op termijn zal ook dat het geloof in de Europese democratie aantasten.