In het door rebellen geregeerde Goma domineert de onzekerheid

Daags nadat rebellenleider Corneille Nangaa de doodsbange bevolking van de Oost-Congolese stad Goma had opgeroepen hun normale leven weer op te pakken, besloot Jude Kasereka zijn boutique met levensmiddelen weer te openen. „De oorlog was voorbij”, zegt de winkeleigenaar. Hij moest ook weer geld verdienen.

Maar geld is op dit moment een probleem. Het bloedige geweld waarmee de door Rwanda gesteunde rebellen van M23 eind januari het Congolese leger en de hen steunende milities wisten te verjagen en Goma innamen, kostte niet alleen meer dan drieduizend levens en nog meer gewonden, ook raakte belangrijke infrastructuur beschadigd. Inmiddels hebben de meeste wijken weer stroom en water, maar de banken zijn nog altijd dicht.

Sinds hij de roodstalen deuren van zijn winkel, die toegang geven tot de toonbank waarachter Kasereka in hartje Goma alles van zeep tot flesjes fris en melk verkoopt, weer opende, ziet hij nauwelijks klanten. „Sommigen zeggen dat hun geld op de bank staat en dat ze daar niet meer bij kunnen. Mensen leven van wat ze nog in huis hadden en kopen met het beetje geld wat hen nog rest, want zelfs de vliegtuigen komen hier niet meer.”

Zo is de luchthaven van Goma sinds de inname in handen van de rebellen, al houden zich daar nog altijd Zuid-Afrikaanse vredestroepen op, hun witte vlaggen wuivend op de jeeps die achter de beschermingswallen te zien zijn. Daarmee ligt ook de aanvoer van humanitaire middelen en medicijnen voor de uitpuilende ziekenhuizen nog steeds stil. Als het zo doorgaat, zegt boutiquier Kasereka zwaarmoedig, moet hij zijn deuren weer sluiten.

Elders in de stad heeft Christian Murhala, een vader van vijf, andere zorgen. Vorige week hadden de scholen weer open gemoeten, op aandringen van de rebellen, maar de meesten bleven dicht. Scholen die wel opengingen, ontvingen nauwelijks leerlingen: hun ouders durfden het niet aan. Het is niet dat hij weigert zijn kinderen naar school te sturen, zegt Murhala voorzichtig. Maar hij wil de situatie liever nog even afwachten.

Een leraar geeft Franse les aan leerlingen op het Mama Mulezi-schoolcomplex in Goma, nadat M23-rebellen de heropening van scholen aankondigden. Foto Arlette Bashizi/Reuters

„Hoe weten we zeker dat onze kinderen daar veilig zijn?”, vraagt hij. „Het is op dit moment erg onveilig in de stad. Zullen bandieten niet van de situatie profiteren om onze kinderen te kidnappen om losgeld te eisen? Iedereen zit zonder geld op dit moment.”

Want zo alomtegenwoordig als de M23-rebellen in die eerste dagen van hun inname van Goma waren, patrouillerend te voet of in hun jeeps door wat zij nu ‘hun’ stad noemen, zo weinig zien de inwoners hen nu. Een groot deel van de rebellen trok verder zuidwaarts richting de Kivu-provincie. Onlangs namen ze ook daar het lokale vliegveld en de provinciehoofdstad Bukavu in, ditmaal zonder veel bloedvergieten.

Nieuwe politiemacht

In Goma bleef een vacuüm achter. Zonder overmacht van de rebellen en de lokale politie, en met Congolese militairen en hun militaire bondgenoten – de zogeheten ‘Wazalendo’ – op de vlucht, profiteren criminelen door ‘s nachts te plunderen. Het merendeel kwam vrij bij een grote gevangenisuitbraak bij de inname van Goma – volgens de Verenigde Naties werden 160 tot 170 vrouwelijke gevangenen daarbij levend verbrand en een deel verkracht.

In sommige wijken nemen de burgers, vooral jongeren, sindsdien het heft in handen met nachtelijke patrouilles, vertelt Gérard Mibura. In een blauwe blouse en grijze pantalon gaat hij voor in zijn buurt in het onrustige noorden. In het midden van de straat is op de grond een grote zwarte brandplek te zien. Op die plek, vertelt Mibura, zijn vorige week vier gesnapte boeven met autobanden om levend verbrand.

Het waren gewapende dieven, zegt Mibura. Hij zag de resten de volgende ochtend. Lokale media melden dat ook op andere plekken soortgelijke executies plaatsvonden. „We lijden hier”, benadrukt Mibura, die er verder geen mening over geeft. „Iedere nacht horen we schoten.” Hij zegt met enkele buurtgenoten de nieuwe autoriteiten van M23 te hebben gevraagd de veiligheid terug te brengen.

Mibura kreeg te horen dat ze daaraan werken. Zo riep rebellenleider Nangaa de mannen van Goma op zich „massaal” aan te melden voor een nieuwe politiemacht, terwijl in een militair kamp ten noorden van Goma gevangengenomen militairen en Wazalendo-milities een „ideologische training” krijgen van M23. Deze week waren in sommigen delen van de stad plots weer verkeersagenten te zien. Niet in de geel met blauwe uniforms van voorheen, maar nu in het blauw met wit gestoken.

De angst op straat blijft voelbaar. Iedereen past op zijn woorden, vrezend dat kritiek kan leiden tot represailles van de rebellen. Vorige week nog werd het lichaam van een lokale zanger gevonden die bekend stond om zijn kritische nummers over de Congolese regering. Onlangs had deze Delphin Katembo Vinywasiki een nieuw nummer opgenomen waarin hij M23 de maat nam. Niemand weet wie hem heeft gedood.

Een kind kijkt toe hoe leden van het Congolese Rode Kruis en vrijwilligers slachtoffers van het recente conflict over een begraafplaats in Goma dragen. Foto EPA

Doden op straat

Ondertussen gaat het begraven van de vele doden door. In blauwe kaplaarzen en een vaal shirt van voormalig Manchester United-speler Nani stopt Innocent Amani zijn schop voor de zoveelste keer in de donkere aarde van een van de begraafplaatsen van Goma. Hij woont vlakbij en was net als andere vrijwilligers uit de buurt gevraagd het Internationale Rode Kruis te helpen om alle doden te begraven.

Ze hebben tot nu toe zo’n twaalfhonderd lichamen geborgen, zegt hij. Gewikkeld in witte zakken worden ze rij na rij in de vulkanische aarde gelaten. Zonder kist. Zo’n acht- à negenhonderd lichamen liggen nog in mortuaria. Hij krijgt daar geen geld voor, benadrukt Amani. Zij schop, zijn laarzen, ze zijn van hem. „Ik wilde gewoon helpen.”

Met medewerking van Eva Oude Elferink

Delen





Mail de redactie