In Flevoland gaat de asieldiscussie over de vraag of er nóg meer opvang mogelijk is

Noodopvang voor 1.500 vluchtelingen op het evenemententerrein van Walibi Holland.


Foto Eva Plevier/ANP

Flevoland In de provincie Flevoland worden al relatief veel asielzoekers opgevangen. Dat gaat vaak best goed, dus in de campagne gaat het over de vraag of de provincie nog meer kan doen. „Het is hier een keer genoeg.”

Tijdens het gesprek over asielopvang in Flevoland moet burgemeester Jean Paul Gebben opeens aan de slogan van zijn gemeente denken: ‘Dronten geeft je de ruimte.’ „Die hebben we echt niet bedacht om asielzoekers op te vangen, maar het is natuurlijk wel zo: we hebben hier in Dronten de ruimte.” Die ruimte, zo’n 334 vierkante kilometer voor zo’n 43.000 inwoners, kwam afgelopen najaar nog van pas toen de landelijke overheid naarstig op zoek was naar extra opvangplekken voor asielzoekers. Gebben belde met de directeur van Walibi Holland, of het evenemententerrein bij Biddinghuizen in zijn gemeente niet tijdelijk geschikt kon worden gemaakt voor opvang. „Iedereen was enthousiast. We zeiden tegen elkaar: als we hier meerdere keren per jaar een festivalstad voor 60.000 mensen kunnen bouwen, moet een dorpje voor 1.500 asielzoekers zeker lukken.”

Terwijl staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) permanent veel moeite moet doen om door het hele land genoeg opvangplekken te regelen, en betrokken instanties in interne documenten vrees uiten voor een nieuwe „maatschappelijk ontwrichtende” asielcrisis deze zomer, gaat het organiseren van asielopvang in Flevoland juist goed. In de provincie staan nu drie permanente azc’s (in Almere, Dronten en Luttelgeest), en gaat een vierde later dit jaar weer open (Zeewolde). Met duizenden permanente opvangplekken, en honderden plekken voor noodopvang, staat Flevoland qua aantallen in de top-3 van alle provincies. In de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen gaat het er vooral over of de provincie nóg meer kan en wil doen, of dat de grens voorlopig is bereikt.

Als mensen elders buiten in het gras slapen, moet je zelf tot daden overgaan

Jean Paul Gebben burgemeester Dronten

Wat verklaart de relatief hoge bijdrage van Flevoland aan de asielopvang? Wie lokale bestuurders en ambtenaren spreekt, hoort vaak het woord ‘pioniersmentaliteit’, verwijzend naar het unieke ontstaan van Flevoland door inpoldering in de vorige eeuw, een megaklus. Burgemeester Gebben van Dronten, een VVD’er, herkent die mentaliteit nog steeds. „De schouders eronder zetten, zit hier in de volksaard.” In zijn eigen partij hoorde Gebben het afgelopen jaar te vaak geklaag over andere provincies of gemeenten, dat die te weinig doen als het om opvang gaat. „Ja, nou en? Als mensen elders buiten in het gras slapen, moet je zelf tot daden overgaan. Een van onze raadsleden zei het mooi: als de nood hoog is, is zelfs veel doen niet genoeg.”

Asielbeleid is landelijk campagnethema

Asielopvang is officieel geen provinciale aangelegenheid: de afzonderlijke gemeenten, en niet de provincie, gaan over de vraag of er in een gemeente een azc of noodopvanglocatie komt. Maar het asielbeleid is bij deze Statenverkiezingen nadrukkelijk een landelijk campagnethema. En de provincie heeft wel degelijk een coördinerende rol, ook in Flevoland: er is een provinciale regietafel over asielopvang waar burgemeester Gebben van Dronten als ‘regioburgemeester’ namens de zes gemeenten met de provincie overlegt, ook over de opvang van Oekraïners. Daarbij helpt het dat er in heel Flevoland maar zes burgemeesters zijn, zegt Gebben. „Als in Gelderland de nood aan de man is, krijg je niet snel alle burgemeesters bij elkaar. Als er bij ons iets urgents speelt, zitten we vanavond met z’n zessen bij elkaar als het nodig is.”

Ondanks dat goede overleg lijkt nog niet alle afstemming binnen de provincie perfect. Zo was vanaf november duidelijk dat de noodopvang bij Biddinghuizen dit voorjaar weer moest sluiten vanwege het aanstaande festivalseizoen. De gemeenten Dronten en Zeewolde hadden contact over mogelijke overplaatsing van de asielzoekers per april, als de laatste mensen de noodopvanglocatie bij Biddinghuizen moeten verlaten. Zij zouden dan hun intrek kunnen nemen in het opnieuw te openen azc in Zeewolde, dat een aantal jaren geleden vanwege bezuinigingen bij het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) moest sluiten en waar later dit jaar weer plek moet komen voor 600 asielzoekers.

Deze overplaatsing bleek op deze korte termijn „helaas niet haalbaar”, zegt Krista Nieborg, projectleider van het azc in Zeewolde. Het tekenen van de bestuursovereenkomst tussen gemeente en het COA, met daarin de precieze afspraken over het azc, duurde langer dan gehoopt. Een andere uitdaging is dat Zeewolde op de plek van het azc momenteel een groep arbeidsmigranten huisvest, die eerst in nieuwe gebouwen vlakbij moeten worden ondergebracht. Het geeft aan hoe groot de opgave rond huisvesting van verschillende groepen voor een gemeente is, zegt Nieborg. „Na het tekenen van de overeenkomst is nog zo’n vier maanden bouwtijd nodig om alles op orde te maken.”

Aantal incidenten relatief laag

Een zorgvuldig proces is ook belangrijk, zegt Nieborg, om het draagvlak voor asielopvang te behouden. Dat is in Zeewolde juist groot vanwege de ervaringen met het eerdere azc. „We hadden enorm veel vrijwilligers, mensen dragen vluchtelingen hier een warm hart toe.” Het valt in heel Flevoland op dat het aantal incidenten rond de azc’s relatief laag is, en inwoners niet tegen het opvangen van asielzoekers zijn. Uit onderzoek dat de gemeente Noordoostpolder vorig jaar liet doen, bleek dat de steun in de gemeente voor het azc best groot is, vooral in Luttelgeest zelf, het dorp waar het azc staat. Een meerderheid van de inwoners vindt het positief dat het azc er is en bewoners en ondernemers van het dorp ervaren amper overlast.

In Almere, de grote stad in Flevoland, ziet wethouder Froukje de Jonge (Asiel, CDA) ook bedreigingen voor het draagvlak. Ze merkt dat de opvang van verschillende groepen veel van de gemeente vraagt. Het azc wordt komend jaar uitgebreid van 800 naar 1.400 plekken en de stad vangt momenteel ook meer dan duizend Oekraïense vluchtelingen op. „Het wordt er niet makkelijker op, want hier is ook veel woningnood. Mensen snappen dan soms niet meer waarom wij al die groepen opvangen en hun kind van 32 nog op zolder woont omdat er geen huizen beschikbaar zijn.”

Het wordt voor Almere ook lastiger de voorzieningen op alle opvanglocaties op peil te houden, en overal goede zorg, onderwijs of activiteiten te organiseren. Dat komt vooral door de personeelstekorten in veel sectoren. Als voorzieningen op locatie achteruit gaan, kan dat weer impact hebben op het draagvlak, zegt De Jonge. „Het kan mensen in de opvang moedeloos maken en tot meer incidenten leiden, dat merken we nu al. Zeker als bijvoorbeeld statushouders al lang in het azc zitten en niet naar een woning kunnen doorstromen.”

Slechte communicatie

Een andere bedreiging voor draagvlak: slechte communicatie. Dat speelde vorig jaar in Noordoostpolder, toen bekend werd dat het COA in het dorp Bant een tweede aanmeldcentrum wilde openen om Ter Apel te ontlasten. Het aanmeldcentrum zou vlak naast het bestaande azc in Luttelgeest komen en dat viel slecht bij de bewoners, die zich overvallen voelden door het Rijk. „Het is een goede gewoonte om zoiets eerst goed te bespreken, en dat was hier niet gebeurd, heeft ook de staatssecretaris toegegeven”, zegt burgemeester Roger de Groot. „De omgeving rond het azc is al zwaar belast, ook door parkjes met arbeidsmigranten.”

De Groot kijkt nu met het COA of op een andere locatie in zijn gemeente een groep asielzoekers kan worden opgevangen die in het kader van gezinshereniging naar Nederland mag komen. „Het voordeel daarvan is dat het om een kleine groep gaat van 300, en dat de opvang zeer tijdelijk is, tot deze mensen naar hun gezin gaan.”

De discussie over een aanmeldcentrum in Flevoland komt misschien terug. Zo schrijft GroenLinks in het provinciale verkiezingsprogramma dat de partij vindt dat er „in Flevoland ruimte is voor een tweede aanmeldcentrum”. Lijsttrekker Corina Straatsma benadrukt dat dit in goed overleg met bewoners moet gebeuren, maar vindt dat de provincie alvast proactief met de gemeenten op zoek mag naar geschikte locaties. „Je voelt nu al aankomen dat de asielcrisis deze zomer weer verergert en het Rijk gaat aankloppen. Dan kun je beter goede scenario’s uitwerken in plaats van weer halsoverkop iets doen, zoals in Bant is gebeurd.”

VVD-lijsttrekker Ellentrees Müller voelt niets voor de benadering van GroenLinks. Flevoland doet het al „bovengemiddeld goed” qua opvang, zegt ze. Nog een extra aanmeldcentrum vindt Müller niet nodig. „De provincie hoeft echt niet bij gemeenten aan te kloppen met de boodschap dat ze nóg meer moeten gaan doen. Het is hier een keer genoeg.”


Lees ook: Nog meer asielopvang? ‘Wij doen hier al genoeg’, zeggen ze in Bant en Luttelgeest