In deze Belgische stad hebben veel inwoners een patiënt in huis. Niet voor even, maar decennialang

Er valt iets op als je rondloopt op de wekelijkse markt in de Belgische stad Geel. Het kan zijn dat er iemand opeens hard roept. Of dat iemand je hand vastpakt om samen een rondje over de markt te lopen. Toch kijkt niemand op of om als zoiets gebeurt. Want hier maken zo’n honderd psychisch kwetsbare mensen onderdeel uit van een pleeggezin, niet voor een paar maanden of enkele jaren, maar decennialang.

De oorsprong van deze vorm van zorg ligt in de dertiende eeuw, toen in Geel een kerk werd gebouwd voor Sint Dimpna, beschermheilige van de geesteszieken. Bedevaarders trokken naar Geel op zoek naar genezing, zij vonden onderdak bij de plaatselijke bevolking. Nu, zeven eeuwen later, zit deze vorm van psychiatrische zorg verankerd in het dna van Geel. VN-organisatie Unesco heeft het psychiatrische zorgmodel erkend als immaterieel werelderfgoed.

De wekelijkse markt in Geel.
Foto lvy Njiokiktjien


Josef (64, r) met zijn gastgezin: Liliane Peeters (63, m) en haar man Josef Vleugels (66, l).
Foto llvy Njiokiktjien


Josef, Liliane Peeters en Josef Vleugels in de woonkamer nadat ze samen hebben gegeten in de keuken. Peeters kende het systeem van haar ouders en grootouders, die hun huis openstelden. Vleugels groeide op in een gezin waar kostgangers ook onderdeel van uitmaakten.
Foto Ilvy Njiokiktjien

Fotograaf Ilvy Njiokiktjien bezocht in Geel gezinnen die hun deuren openden voor een extra familielid. Ze zag hoe vanzelfsprekend deze zorg voor hen is. OPZGeel is het psychiatrisch zorgcentrum dat de kostgangers begeleidt, dagbesteding biedt en de gezinnen aan iemand koppelt. „Wat me opviel: de pleeggezinnen krijgen, vanwege privacywetgeving, de diagnose van hun nieuwe gezinslid niet te horen. Dat vond ik heel bijzonder”, zegt Njiokiktjien. „De gastgezinnen zijn wel benieuwd naar de karaktertrekken of medicatie waar ze rekening mee moeten houden. Maar wat precies de diagnose is, daar zijn ze helemaal niet in geïnteresseerd.”

Heidi (71) woont bij Maria Dierckx. Ze wacht op de bus die haar naar de dagbesteding zal brengen.
Foto Ilvy Njiokiktjien
Njiokiktjien: „De bus was te laat en ik zag hoe Heidi steeds nerveuzer werd. Maria kwam naast haar zitten en Heidi werd meteen rustig. Toen de bus er eindelijk was stormde Heidi naar buiten, maar gaf Maria nog wel eerst een kus op haar wang.”
Foto Ilvy Njiokiktjien


Uitzicht vanuit het OPZ (Openbaar Psychisch Zorgcentrum).
Foto Ilvy Njiokiktjien
Kostganger Janina (64) is aan het tekenen in haar pleeggezin. Ze woont al sinds 2007 bij Ingrid Daems (53) en Hugo Vanopstal (69).
Foto Ilvy Njiokiktjien


Maria Dierckx (l) en Heidi (r) in de keuken. Maria vertelde aan Njiokiktjien: „Toen mijn man nog leefde hadden we een eenvoudige taakverdeling. Zo deed ik bijvoorbeeld de afwas en hij droogde af. Nu wast Heidi af en laat mij drogen.”
Foto lvy Njiokiktjien
De bewoners maken echt deel uit van het huishouden. Ze verdelen huishoudelijke taken en eten elke dag samen. Njiokiktjien: „Als je psychische zorg echt integreert in je dorp kan het op een hele laagdrempelige manier. Wat die mensen nodig hebben zijn eigenlijk maar drie dingen: aandacht, liefde en routine.”
Foto Ilvy Njiokiktjien

„De gezinnen die ik bezocht waren allemaal verschillend. Sommigen hadden kinderen, anderen waren gepensioneerd, maar één ding hadden ze gemeen: deze mensen worden echt helemaal opgenomen in het gezin. Ze gaan mee naar verjaardagen, familiebezoek, soms zelfs op vakantie. Ooit werden er in Geel drieduizend mensen opgevangen. Toen was het heel gebruikelijk dat een pasgetrouwd stel nog voordat het kinderen had een psychisch kwetsbaar persoon opnam.” Inmiddels is het steeds lastiger om gastgezinnen te vinden en zijn het vaak mensen die net zijn gepensioneerd of van wie de kinderen onlangs zijn uitgevlogen.

Maar deze vorm van gezinsverpleging blijft vanzelfsprekend in Geel. „Ik sprak iemand in het museum en die zei: er wordt hier weinig verschil gemaakt tussen mensen met psychische bagage en zonder. We zijn inclusief zonder dat we het doorhebben.”

Luc (75) vertelde Ilvy Njiokiktjien dat hij net als iedereen geniet van vrijheid en „een geweldig leven” heeft in zijn pleeggezin.
Foto Ilvy Njiokiktjien
Janina (65, l) samen met Ingrid Daems (63, r). Janina woont al sinds 2007 bij het gezin. Ze hebben drie kinderen waarvan er nog een thuis woont. In het gezin woont nog een kostganger, Henri. Hij woont in een huisje in de tuin. Janina woont in het huis van haar pleeggezin.
Foto Ilvy Njiokiktjien


Luc (75) in de deuropening van een schuur naast het huis van zijn pleeggezin.
Foto Ilvy Njiokiktjien


Ann Peetermans (47) en kostganger Iosif (53) voeren de ezel in de achtertuin.
Foto Ilvy Njiokiktjien


Janina (64, m) met Jana Vanopstal, de volwassen dochter en kleinkinderen van gastmoeder Ingrid Daems (63). Janina woont al sinds 2007 bij het gezin.
Foto Ilvy Njiokiktjien


Hilda (65, l) kijkt hoe Maggy Vleugels (58, r) het avondeten opdient. Hilda woont in een kamer die speciaal aan het huis werd gebouwd.
Foto lvy Njiokiktjien


Ann Peetermans (47, boven l) zit aan tafel met Iosif (53, boven r), Etty (71, onder l) en Luc (75, onder r) voor het avondeten. Peetermans neemt sinds 7 jaar psychisch zwakke mensen op in haar gezin. Peetermans vertelde Njiokiktjien: „Iedereen die hier woont voelt als een zoon of dochter voor me.”
Foto Ilvy Njiokiktjien