In Davao is Rodrigo Duterte nog steeds een held

„BRING HIM HOME.” De uitroep staat in grote letters bovenop een woonflat in de zuid-Filippijnse stad Davao. De woede en het verdriet van de inwoners zijn onontkoombaar. Ze willen hun leider terug. Op 11 maart werd oud-president Rodrigo Duterte (80) gearresteerd voor misdaden tegen de menselijkheid, waaronder opdracht geven voor moord, marteling en verkrachting en naar het Internationaal Strafhof in Den Haag gebracht. Voor zijn presidentschap (2016-2022) was Duterte twintig jaar burgemeester van Davao. Bij de burgemeestersverkiezingen op 12 mei is hij opnieuw verkiesbaar.

Dat kan omdat hij nog niet veroordeeld is. Duterte staat in Den Haag terecht voor moorden die zijn gepleegd in naam van de war on drugs, die hij startte in de jaren dat hij burgemeester was van Davao (tussen 1988 en 2016). Duterte wordt onder andere verantwoordelijk gehouden voor de misdaden van de Davao Death Squad, dat hij oprichtte en aanstuurde. De gewapende milities, deels politie, deels criminelen, liquideerden zonder vorm van proces drugsverslaafden, dealers en andere vermeende wetsovertreders. In Davao zijn tussen 1998 en 2015 ruim veertienhonderd moorden gedocumenteerd.

Toen Duterte in 2016 president werd, zette hij zijn antidrugsoorlog landelijk voort. Volgens activisten zijn er in deze periode tussen twaalf- en dertigduizend mensen geliquideerd. Omdat de Fillippijnen tussen 2011 en 2019 lid waren van het Strafhof, richt de aanklacht zich alleen op deze periode.

Zonder Duterte zal het drugsgeweld weer terugkomen

Op elke straathoek hangen posters van Rodrigo ‘Rody’ Duterte en zijn zoon Sebastian, de huidige burgemeester, die verkiesbaar is als viceburgemeester. Daaronder posters van lokale kandidaten die een plek willen bemachtigen als gouverneur of districtsleider. Kuststad Davao oogt armoedig, maar er is veel bedrijvigheid. De meeste inwoners leven van hun eigen handeltje. Duterte is hun held. Ze stellen dat hij hun stad veiliger heeft gemaakt.

„Ik hou van hem. Ik mis hem,” vertelt Subayde Gomez (53) in een van de volkswijken. Sinds de arrestatie doet ze geen oog dicht. De gedachte dat de oud-president in een cel zit maakt haar fysiek onwel. Ze is op bezoek bij haar vriendin Salma Birin (59). In haar levensmiddelenwinkeltje verkoopt Birin groente uitgestald op een houten tafel en ijsjes die ze bewaart in een oude vriezer. „Je kunt in Davao over straat lopen zonder dat je wordt beroofd. Waar in de Filippijnen is het zo veilig?”

Maar rechtvaardig was zijn beleid toch niet? Hij wordt er toch van beschuldigd dat hij opdracht gaf tot illegale executies? „Daar wist hij niks van”, stellen de wijkbewoners. „Zonder hem zal het drugsgeweld weer terugkomen,” zegt buurman Ervill Villiadores (32). Hij is stand-up comedian. „Ik hoor bij de lhbti-gemeenschap. Dankzij Duterte is homoseksualiteit geaccepteerd. Hij is een goede man.” Maar zijn vrouwonvriendelijke opmerkingen dan? De vrouwen lachen. Dat zijn gewoon grappen, stellen ze. „Hij zegt in ieder geval wat hij denkt,” reageert Villiadores. De wijkbewoners zien ‘Rody’ als een van hen.

Angst en intimidatie

„Het is te gemakkelijk om Duterte te zien als een simpele grofgebekte populist,” vertelt Mags Maglana (56). De mensenrechtenactivist neemt het als een van de weinige onafhankelijke kandidaten op tegen districtsgouverneur Paolo Duterte, de oudste zoon van Rodrigo Duterte. „Mensen waarderen hem om zijn beleid.” Maar op veel claims is volgens Maglana een en ander aan te merken. „Ja, hij bracht regels. Hij vaardigde een rookverbod uit en stelde een avondklok in. Maar je kunt je afvragen waar de straatkinderen die er toen waren zijn gebleven. Ik denk dat een deel van hen ook geëxecuteerd is.” Het werd rustiger op straat, maar wel ten koste van het recht op leven van anderen. „Hij regeerde door angst.” Ook de media werden geïntimideerd, waardoor kiezers vooral lovende verhalen over Duterte op hun scherm kregen.

En dat hij eigenhandig de stad veilig heeft gemaakt klopt niet, stelt ze. In de jaren tachtig toen Duterte zijn carrière begon als advocaat voor de officier van justitie, was Davao extreem gewelddadig. Verschillende gewapende communistische, criminele en islamitische groeperingen rond Davao kwamen gehard uit de dictatoriale regeerperiode van Ferdinand Marcos. „Standrechtelijke executies kwamen tijdens de nadagen van het Marcos-regime dagelijks voor. Het werden ‘verlossingsmoorden’ genoemd,” aldus Maglana.

In 1988, twee jaar na de val van autocraat Ferdinand Marcos, werd Rodrigo Duterte burgemeester. In deze prille democratie verbeterde de situatie vooral doordat maatschappelijke organisaties kans kregen om hun werk te doen, stelt Maglana. Lokaal gezag werd versterkt. Er waren vredesbesprekingen met allerlei groeperingen. „De stad werd veiliger. Maar dat was het gevolg van allerlei factoren en niet door het optreden van één man.”

In deze periode nam drugsoverlast toe. „Toen Duterte zijn antidrugsoorlog begon, waren mensen gewend aan executies. Maar drugsgebruik is vooral een volksgezondheidsprobleem. Duterte bracht het als een veiligheidsprobleem, waarmee hij de armste mensen demoniseerde en hun rechten ontnam.” Maglana wil haar kandidatuur gebruiken om mensen een rechtvaardiger, democratischer alternatief te tonen dan wat ze tot nu toe gewend zijn. Maar haar boodschap landt moeizaam.

Eerst een waarschuwing

In het gehucht Baganihan, gelegen in de heuvels rondom Davao, wacht chauffeur Noel Santorini (40) op zijn werkgever, advocaat Rachel Zozobrado. Samen met elf andere kandidaten voert ze aan de overkant van de weg op een overkapt basketbalveld campagne voor een wethouderszetel. Ze zijn allemaal op de hand van de Dutertes. Zoals veel aanhangers ziet Santorini geen probleem in standrechtelijke executies. Moet je niet eerst in een proces vaststellen of iemand schuldig is? „Maar dat gebeurt ook,” reageert Santorini. „Elke wijk heeft lijsten van wetsovertreders. De buurtbewoners weten echt wel van elkaar wie crimineel is en wie niet. Bovendien, als je naam wordt doorgegeven aan de buurtleider, krijg je eerst een waarschuwing.” Een kans om je leven te beteren. „Doe je dat niet, ja dan volgt de dood.” Zoon Alan (21) luistert mee. Ook hij weet op wie hij gaat stemmen. Rodrigo en Sebastian Duterte. „Davao is een vredige stad en dat willen we zo houden.”

Terwijl een optreden van drie dragqueens zo’n vijfhonderd dorpelingen bezighoudt, rijdt een stoet geblindeerde auto’s het basketbalterrein op. Dat gewapende mannen Sebastian naar het podium begeleiden, doet niemand opkijken. Sebastian Duterte (37), een getatoeëerde spierbundel met golvend haar, pakt de microfoon. Zijn vader is tijdens publieke optredens grof en agressief, Sebastian heeft de uitstraling van een surfer: kalm en zelfverzekerd.

„Goedemiddag allemaal. Ik ben al slaperig mensen. Er staat een windje hè? Het is fris. Het is maar goed dat ik geen vriendinnetje heb meegenomen.” Mensen lachen. De sfeer is gemoedelijk. „Jullie weten dat ik me dit jaar verkiesbaar stel als viceburgemeester, omdat mijn vader graag wil terugkeren als burgemeester. Ik ben dankbaar voor jullie steun en ik wil jullie vragen op hem te stemmen. Want dit is er gebeurd,” vervolgt hij. Mensen luisteren aandachtig. „Zijn arrestatie was illegaal. Marcos heeft hem ontvoerd. En dat deed hij, omdat hij net als zijn vader aan de macht wil blijven. Mijn vader en mijn zus Sara zijn de grootste obstakels. Beide wil hij nu uit de weg ruimen.” Van zijn gezicht spat ingehouden woede. Het publiek joelt.

Voor de meeste aanhangers is de arrestatie van Rodrigo Duterte een doorzichtige wraakactie van de huidige president Ferdinand Marcos Junior. Hij kwam in 2022 aan de macht door zijn alliantie met Sara Duterte als vicepresident. Volgens het Duterte-kamp zou Marcos in ruil voor hun steun in 2022, Sara steunen voor haar presidentschap in 2028. Maar het afgelopen jaar kwam het tot een breuk. Sara, die vanwege haar agressieve houding als de meest gelijkende incarnatie van haar vader wordt gezien, wordt momenteel vervolgd voor corruptie. Ook zou ze een moordaanslag op Marcos hebben beraamd. Aangezien het staatsapparaat in handen is van Marcos-getrouwen, verdenken Duterte-aanhangers Marcos ervan om Sara via deze weg uit te willen schakelen, zodat hij in 2028 de macht kan behouden.

Voor de aanwezigen is het helder. De uitlevering van Rodrigo Duterte is een politieke manoeuvre. „Breng hem terug!” roept een vrouw als zijn foto wordt geprojecteerd.

Voor de meeste aanhangers is de arrestatie van Rodrigo Duterte een doorzichtige wraakactie van de huidige president Ferdinand Marcos Junior

Vier zonen vermoord

De woede over de arrestatie staat in schril contrast met de acceptatie van de duizenden executies. In een stad vol Duterte-aanhangers is het leven voor de nabestaanden van de slachtoffers van de doodseskaders eenzaam, vol angst en verdriet. Clarita Alia (71) verloor tussen 2001 en 2007 vier zonen. Allen gedood in hun tienerjaren. Haar oudste zoon Richard was zeventien toen hij werd vermoord. Volgens Alia werd hij geliquideerd omdat hij getuige was van de moord op een neef door bewakers die samenwerkten met de politie. Bij een kopje koffie doet ze in tranen haar verhaal.

Zij en haar jongens aten één maaltijd per dag. Ze woonden in een golfplaten hut. De familie verzette zich tegen het onrecht en de intimidatie van de autoriteiten. Haar tweede zoon Christopher, destijds zestien, kon de moord op zijn broer niet verkroppen. „Ik smeekte Christopher om geen wraak te nemen.” Maar uiteindelijk werd ook hij doodgeschoten. Een derde zoon, Bobby, destijds veertien, werd een jaar later opgepakt en aanvankelijk weer thuisgebracht. Dagenlang leefde Alia in angst dat hem hetzelfde lot zou overkomen. „Hij moet het hebben aangevoeld. Hij was zo lief.” Twee dagen later werd ook Bobby doodgeschoten. En twee jaar later werd een vierde zoon, Fernando, gedood tijdens wijkrellen. Haar zoons waren geen drugsverslaafden of drugsdealers, stelt Alia. „Maar dat moet niet uitmaken. Niemand verdient zo’n dood.”

Clarita Alia (71) verloor tussen 2001 en 2007 vier zonen. Ze steekt een paar dagen na de arrestatie van Rodrigo Duterte een kaars aan bij hun graven.

Foto’s Manman Dejeto

Op 71-jarige leeftijd sjouwt ze groenten van de marktverkopers naar de auto van klanten. Van een mensenrechtenorganisatie krijgt ze financiële hulp. Het enige dat ze wil is rechtvaardigheid. „Toen ik hoorde dat Duterte was gearresteerd, heb ik gehuild van geluk.” Angst heeft ze niet meer. „Ik ben oud. Ik heb toch niet lang meer te leven.” In een parlementair onderzoek heeft ze in 2024 als enige openlijk haar verhaal gedaan. Maar het is moeilijk om de exacte toedracht van de moorden te staven. Er is nooit onderzoek geweest. En de moorden vallen buiten de periode van de aanklacht van het Internationaal Strafhof.

Na de arrestatie van Duterte bezocht ze het graf van haar zoons. „Ik wilde mijn jongens laten weten dat ik zal doorgaan totdat alle daders achter de tralies zitten. Het systeem is verrot. Ik wil dat alle slechte agenten opgepakt worden, zodat alleen de goede overblijven. Zodat niemand hoeft mee te maken wat ik heb moeten meemaken.”

Alia is vastberaden. Maar als oud-president Duterte op 12 mei wordt verkozen tot burgemeester van Davao, is dat vooral een steunbetuiging aan de Dutertes en een uiting van woede tegen president Marcos en het ICC. Het is de verwachting dat de huidige burgemeester, Sebastian Duterte, als waarnemer zal aantreden.

Delen





Mail de redactie