In Apeldoorn is van het enthousiasme van 2023 weinig meer over: ‘Jij gaat toch ook niet meer PVV stemmen, Harry?’

Toen PVV-leider Geert Wilders dinsdagochtend rond 09.15 uur besloot om met een bericht via X („PVV verlaat de coalitie”) zijn partij uit het kabinet-Schoof te halen, kwam de berichtgeving van internationale media al snel op gang.

De zuiderburen kwamen al snel uit de startblokken. De Belgische omroep VRT begon dinsdag, al om 09.17 uur, een nauwkeurig bijgehouden liveblog, dat ook woensdag het debat in de Tweede Kamer volgt. „Alle ballen op Wilders”, voorspelt Nederland-expert Jeroen Reygaert van VRT NWS. „Het Tweede Kamer debat zal meteen ook de start van de verkiezingscampagne zijn, niet meer en niet minder.”

Volgens de Vlaamse krant De Standaard zet Wilders met zijn actie zichzelf „voor eens en altijd aan de zijlijn van de Nederlandse politiek”. De krant noemt de coalitie onder Schoof „in alle opzichten een rariteitenkabinet”. Alleen al het feit dat het geleid werd door een niet-verkozen, partijloze ambtenaar was bijzonder, schrijft De Standaard.

‘Abrupt einde’

Franfurter Algemeine schreef dinsdag dat Wilders een abrupt einde maakte aan zijn eigen rechtse experiment: „De mislukte coalitie in Nederland was vanaf het begin een coalitie tegen haar wil”. Volgens de krant zullen „de thema’s van Wilders” echter niet verdwijnen en zal ongereguleerde migratie een „megatrend van de Europese en Westerse politiek” blijven.

Weekblad Die Zeit kopte met: „Naar de zijlijn gechanteerd”, en stelt dat „de rechts-populist Geert Wilders” zijn coalitiegenoten „met dit brullende optreden” voor het blok heeft gezet. „En dus verslikte de regering, die Nederland het zelfverklaarde ‘strengste asielbeleid van Europa’ wilde brengen, zich uiteindelijk in dit project”, schrijft de krant.

Volgens het Franse Le Monde zat de kabinetsval er altijd al aan te komen, en „bespoedigde” Geert Wilders die alleen. De krant berichtte dinsdag optimistisch dat „Nederlanders komende weken waarschijnlijk weer naar de stembus zullen gaan”. De verwachting is dat dit pas in oktober of november zal zijn.

‘Nieuwe ronde van politieke chaos’

„Geert Wilders’ tweede kennismaking met de macht duurde korter dan een jaar. Zal de Europese populist ooit nog een kans krijgen?”, vraagt de Financial Times zich af, een dag na de kabinetsval. Onder de kop ‘Wilders burns allies in Dutch collapse‘, stelt de financiële krant dat Wilders goed weet wat hij doet. „Voor de anti-islamitische politicus was de stap een kenmerkende politieke gok: onrust creëren.”

Amerikaanse rechts-conservatieve televisiezender Fox News noemde de zet van Wilders „verbluffend”. De door henzelf benoemde ‘Nederlandse Donald Trump’ zou zijn partij hebben terug getrokken „omdat de andere drie regerende partijen niet bereid waren zijn ideeën over het stoppen van migratie te steunen.”

The Washington Post citeert Europa-expert Mujtaba Rahman: „Wilders heeft Nederland in een nieuwe ronde van politieke chaos gestort. De onmiddellijke vooruitzichten zijn chaos en onzekerheid.” De krant voorspelde dinsdag al vervroegde verkiezingen.

‘PVV bleef dalen in peilingen’

Volgens Britse omroep BBC is het waarschijnlijk dat Wilders met opzet het kabinet liet vallen op asiel en migratie, zodat hij dit in zijn komende verkiezingscampagne weer in het middelpunt kan plaatsen. De omroep citeert Armida van Rij, onderzoeker van Chatham House, een Britse denktank die onafhankelijk onderzoek doet naar internationale vraagstukken. „Wilders wilde dat de regering zou instorten omdat de steun voor zijn PVV in de peilingen bleef dalen.”

<dmt-util-bar article="4895730" data-paywall-belowarticle headline="‘Wilders burns allies in Dutch collapse‘ en ‘rariteitenkabinet’. Zo berichten buitenlandse media over kabinetsval” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/06/04/wilders-burns-allies-in-dutch-collapse-en-rariteitenkabinet-zo-berichten-buitenlandse-media-over-kabinetsval-a4895730″>


Delen

Mail de redactie

Om negen uur, dinsdagochtend, zit premier Dick Schoof in het Catshuis. Zoals elke dinsdag heeft hij overleg met zijn vier vicepremiers: Fleur Agema van de PVV, Sophie Hermans van de VVD, Eddy van Hijum van NSC en Mona Keijzer van BBB. Er zijn ook medewerkers bij. Dat een kabinetscrisis dreigt, weten ze. En dus is het overleg nog niet echt begonnen, ze wachten. Fleur Agema komt wat later binnen, dat valt de anderen op. Ze denken: zíj weet het al wel.

Het is nog niet helemaal zeker, toch begint Schoof alvast over het scenario dat PVV-leider Wilders niet verder wil met het kabinet. Ambtenaren hebben voor hem uitgezocht hoe dat in het verleden ging: de ministers en staatssecretarissen van de partij die het kabinet ten val bracht, stapten dan zelf ook op. Hij vraagt aan Agema: „Wat doen jullie?” Agema heeft geen idee.

Om tien over negen horen ook Hermans, Van Hijum en Keijzer dat Geert Wilders het kabinet niet meer steunt. Ze horen ook dat Wilders Schoof erover zal bellen, en daar wachten ze op. Om kwart over negen ziet een van hen het bericht van Wilders op X: ‘PVV verlaat de coalitie’. Aan tafel is er irritatie over, verontwaardiging: éérst X, dan pas de premier. Meteen daarna gaat de telefoon van Schoof. „Daar zul je ’m hebben”, zegt hij. Hij staat op om met Wilders te bellen.

Verbijsterd en boos

Schoof begint tegen Wilders ook over voorbeelden uit het verleden en vraagt aan hem hetzelfde als aan Agema: wat is de PVV van plan met de eigen bewindslieden? Wilders heeft er nog niet over nagedacht, hij belooft om erover terug te bellen.

Voorbeelden uit het verleden: in juni 2006 liet D66 het kabinet-Balkenende II vallen en alle D66’ers verlieten het kabinet. In 2010 viel Balkenende IV omdat de PvdA niet verder wilde en vertrokken ook de ministers en staatssecretarissen van de PvdA.

Wilders belt er niet veel later over terug, hij heeft het nagevraagd en hij heeft er een beslissing over genomen: al zijn bewindslieden stoppen. Agema, zien de anderen, kan het eerst niet geloven. Ze denkt dat Schoof dit heeft bedacht. Wil hij haar weg hebben? Nee, zegt Schoof. Hij weet, maar dat zegt hij niet, dat de andere partijen al klaar zijn met de PVV. Politiek is het nu niet meer te doen, met z’n allen in één kabinet blijven zitten, al is dat demissionair.

Yesilgöz had op de kamer van Wilders nog willen redden wat er te redden viel

In de Tweede Kamer staan VVD-leider Dilan Yesilgöz, NSC’er Nicolien van Vroonhoven en Caroline van der Plas van BBB om kwart over negen op de gang van de PVV, net buiten het beveiligde deel. Ze zijn verbijsterd en boos. Van Vroonhoven had ’s ochtends vroeg nog „een klein sprankje hoop” gehad. Van der Plas nauwelijks, bij BBB lag het persbericht over de kabinetsval al klaar. Yesilgöz had op de kamer van Wilders nog willen redden wat er te redden viel. Ze had willen voorstellen om namens de vier partijen met een motie te komen over de extra asielplannen van Wilders, waaruit de steun van de hele coalitie zou blijken voor een nóg strenger asielbeleid. Maar Wilders had haar niet laten uitpraten. Hij eiste een handtekening van alle drie, en die kwam er niet. Voor hem was het klaar.

In de gang zegt Yesilgöz: „We staan voor schut.” Nu gebeurde waar de VVD al een tijdje bang voor is: een kabinetscrisis net voor de NAVO-top in Den Haag, eind juni, met de leiders van alle NAVO-landen en Mark Rutte als gastheer.

In Parijs

De ministers en staatssecretarissen van de PVV zien het nieuws van hun onmiddellijke vertrek uit het kabinet op hun telefoon, niemand van hen had dáárop gerekend. Minister Reinette Klever voor Buitenlandse Handel ziet het bericht in Parijs, ze loopt op straat, onderweg naar een bijeenkomst van de OESO met andere ministers. Staatssecretaris van Koninkrijksrelaties en Digitalisering Zsolt Szabó is op zijn ministerie. Hij had veel zin in de presentatie van de Nederlandse digitaliseringsstrategie, deze vrijdag in de ministerraad en op dinsdag hoopt hij de hele ochtend nog dat hij misschien toch in het kabinet kan blijven zitten, om zijn werk af te maken. Dirk Beljaarts, minister van Economische Zaken, wil dat ook.

Het is vooral Ingrid Coenradie, PVV-staatssecretaris van Justitie, die er in de extra ministerraad van dinsdagmiddag, in het Catshuis, een punt van maakt. Zij voelt zich al een tijdje geen PVV’er meer, ze heeft geen contact meer met Wilders sinds hun ruzie over de overvolle gevangenissen en het eerder vrijlaten van gevangenen, omdat er te weinig personeel is. Ook Coenradie wil in het kabinet blijven. Maar daarvoor heeft ze de steun nodig van VVD, NSC en BBB.

Ze krijgt van de vicepremiers van die partijen te horen dat er dan over gestemd zou moeten worden. Ze hopen, zeggen ze, dat het zover niet hoeft te komen. Ze bedoelen: je maakt geen kans. Coenradie huilt.

‘Onverantwoord’

Bij de deur van het Catshuis staat om half vier een katheder klaar, en een microfoon. Er is ook speciale belichting. Schoof, die is geschminkt, pakt een papier uit zijn binnenzak. Hij zegt dat hij de vier partijleiders de dagen ervoor een paar keer heeft laten weten dat de val van het kabinet wat hem betreft „onnodig en onverantwoord” was. Er was „daadkracht” nodig, geen „uitstel”. Hij begint ook nog over zichzelf: hij blijft aan als demissionair premier, totdat er een nieuw kabinet is, met een nieuwe premier.

Ik doe een korte broek aan, neem een glas witte wijn. En ga doen wat ik nooit doe: talkshows kijken, een beetje zappen

’s Avonds belt hij met fractievoorzitters in de Tweede Kamer: hoe willen ze nu verder? Op woensdagochtend om kwart over tien is daar een debat over. PVV’er Barry Madlener, tot dinsdagmiddag minister van Infrastructuur en Waterstaat, is van plan om lang uit te slapen. „Dat heb ik net in de ministerraad bedacht”, zegt hij bij het Catshuis, net voordat hij voor de laatste keer in zijn dienstauto stapt. „Ik zet géén wekker.” En als hij straks thuis is: „Ik doe een korte broek aan en neem een glas witte wijn. En dan ga ik doen wat ik nooit doe: talkshows kijken, een beetje zappen.” Hij zal zijn werk gaan missen, zegt hij, en ook de ambtenaren op zijn ministerie. „Ik ben een emotioneel mens.”

Het verdriet dat niemand ziet, zit bij de partners van de PVV-ministers en staatssecretarissen. In het kabinet-Schoof organiseerden de ‘partners van’ om de paar maanden etentjes in het Catshuis, soms met een quiz. Ze kookten samen, ze deelden lief en leed, zíj begrepen elkaar. De partners van de PVV’ers deden daar voluit aan mee, ze vonden het geweldig. Ook dat is nu voorbij.

Delen

Mail de redactie

Violist Nina de Waal (46) schilderde dinsdagochtend het trappenhuis van haar woning in Amsterdam, toen ze hoorde over het klappen van de coalitie. Op twee lakens verfde De Waal terstond de leuzen ‘Hoera! Kabinet is weg’ en ‘Hoop op beter!’. „Ik had mijn schilderkleding toch nog aan.”

De lakens nam De Waal ’s avonds mee naar de Dam, waar ze met een stuk of twintig familieleden en kennissen het einde van het kabinet-Schoof viert. Ze noemen dit ‘Feest van Hoop op Beter’. Vanaf het stuur van een fiets is een kleurig vlaggenlijntje naar een rugzak gespannen. Er zijn pizza’s, spekjes en nacho-kaaschips. In een aankondiging van de kleinschalige manifestatie staat: „Na maanden van guurrechtse kwaadaardigheid en waardeloos politiek theater, vieren we de kans op betere tijden”.

„Dit kabinet zaaide haat”, zegt De Waal, terwijl ze in haar roze shirt een blikje Hertog Jan-bier opentrekt. „En nu gaan ze weg, ik ben zo opgelucht!” De Amsterdamse heeft „niet de illusie dat de PVV bij volgende verkiezingen geen grote partij meer is”. Wel hoopt ze dat de VVD niet meer met de PVV wil regeren. „Ik weet dat fascisme een beladen term is, maar als het over Geert Wilders en Marjolein Faber gaat, gebruik ik ’m wel. Ze wijzen bevolkingsgroepen aan als reden van alle problemen in dit land.”

‘Faber-bal’

Sara, het 14-jarige nichtje van De Waal, trapt tegen een voetbal. Daarop zijn foto’s van PVV-minister Marjolein Faber geplakt. „De Faber-bal.” Sara, die een bloemenkrans om haar hoofd heeft gewikkeld, hoorde op school van de kabinetsval, haar ouders hingen de vlag uit. „Ik volg de grote lijnen, het kabinet deed het niet zo best.”

Verderop nipt schrijver Liesje Schreuders (46) aan een plastic glas alcoholvrije champagne. „Al bijna een jaar erger ik me groen en geel als Faber de Tweede Kamer weer eens schoffeert. Ik schaamde me voor deze coalitie.” De kabinetsval noemt Schreuders „het bewijs dat de veiligheidskleppen van de parlementaire democratie toch nog werken”. Ze pakt een pizzapunt. „Ik hoop dat mensen zien dat hun belangen niet gediend zijn met een stem op de PVV.” Zelf gaat Schreuder, net als in 2023, op GroenLinks-PvdA stemmen.

Historicus Arthur Weststeijn (44) is met zijn hond Freddy naar de Dam gekomen. In een appgroep met zijn vrienden werd al langer gespeculeerd over een kabinetsval. „Toch was ik verrast. Wilders weet dondersgoed dat hij zichzelf nu tot de oppositie veroordeelt.” Echt hoopvol is Weststeijn niet. „Dit is geopolitiek het meest onzekere moment sinds 1945, en hier blijven we doen alsof asiel het belangrijkste probleem is.”

Freddy trekt aan de leiband. De hond draagt een bloemenkrans. Of hij ook hoopvol zou zijn? „Die heeft basale verlangens”, zegt zijn baasje. „Hij ruikt pizza.”

Delen

Mail de redactie