N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97490105-7c6fe4.jpg)
Denk je eens in dat je geduldig in de rij staat te wachten om te stemmen en opeens komen er mannen op motoren met geweren die beginnen te schieten. Denk je in dat er mannen je stembureau binnenstormen en met geweld stembussen pakken en ze meenemen. Denk je in dat andere stembussen vernield worden. Denk je in dat je wordt afgetuigd om te voorkomen dat je op een bepaalde kandidaat stemt. Denk je een mensenmenigte in die scandeert: „Wij moeten stemmen! Wij moeten stemmen!” als de verwachte medewerkers van het stembureau niet komen opdagen. Denk je in dat de politie heel weinig doet.
Dit gebeurde allemaal bij de Nigeriaanse presidentsverkiezingen van afgelopen zaterdag. Door dit alles was er een huiveringwekkend gebrek aan transparantie van de zijde van de INEC, de Independent National Electoral Commission die toezicht op de verkiezingen houdt.
De Nigeriaanse verkiezingen hebben een geschiedenis van vervalsing, verzonnen cijfers en gestolen stembussen. Maar deze keer werd de Nigerianen gevraagd te vertrouwen op een nieuw elektronisch stemsysteem waarmee moeilijker zou zijn te knoeien. De techniek zou hun redding zijn: in elk stembureau zouden de stemmen in het bijzijn van kiezers worden geteld en dan meteen worden geüpload naar een beveiligde centrale portal. Dat de uitkomsten niet onmiddellijk werden geüpload was de meest flagrante van de vele onregelmatigheden bij deze verkiezingen, want daardoor werd het voorzichtige vertrouwen waarmee velen het procedé tegemoet traden weer kapotgemaakt.
De INEC wijt de vertraging aan technische problemen. Maar hoe kan een kiesorgaan dat vier jaar de tijd en voldoende middelen had om zich op een belangrijke presidentsverkiezing voor te bereiden nu zo’n grote blunder maken, vragen de Nigerianen zich af. Het is dan ook redelijk dat veel kiezers van kwade opzet uitgaan en denken dat verkiezingsmedewerkers opdracht hadden om geen uitkomsten te uploaden, zodat er later stiekem mee gesjoemeld kon worden.
Gretige generatie
Ik ken Nigeria, mijn geboorteland, maar al te goed. Ik ken de politieke cultuur, waarin de uitwisseling van grote sommen geld zoveel gewetenloze mensen heeft voortgebracht, waarin de reguliere media van nature politiek eerbiedig zijn en waarin vaak voorbij wordt gegaan aan de wil van het volk. De Nigerianen, vooral de jonge Nigerianen, willen per se dat hun stem deze keer telt. Het merendeel van de Nigerianen is onder de 35. Het is een slimme, vernieuwende en getalenteerde generatie, een gretige generatie die snakt naar goed leiderschap, die niet alleen maar achterover leunt en klaagt, maar die handelt en weerwerk biedt en haar eigen toekomst vorm wil geven.
Velen gingen zaterdag stemmen, geestdriftig maar behoedzaam, met hun telefoon in de aanslag om eventuele onregelmatigheden vast te leggen. Ze wachtten op verkiezingsmedewerkers die vele uren te laat bij de stembureaus aankwamen. Ze trotseerden de intimidatie en mishandeling door mannen die werden betaald om chaos te scheppen. Ze gingen zelf inkt voor vingerafdrukken kopen toen deze volgens de verkiezingsmedewerkers op was. Ze zorgden met hun telefoons voor hun eigen licht terwijl ze in het donker in de rij stonden en in één geval was te zien dat een kiezer met een klein aggregaat naar een stembureau kwam toen de stemmachine uitviel. Ze weigerden om weg te gaan, ook al moesten ze zo lang wachten dat het al bijna ochtend was toen ze eindelijk konden stemmen. En toen het ging regenen, zongen ze mooie liedjes met elkaar. Ik ben nog nooit zo trots geweest op mijn mede-Nigerianen. Velen stemden voor het eerst, onder impuls van die ene kandidaat, Peter Obi, die hun de ongrijpbare bezieling heeft gebracht waarop wij mensen gedijen: hoop.
Als de uitkomsten worden geteld, groeit de ontgoocheling. Er hangt een waas van spanning in de lucht. Een sluimerende woede. Volgens sommige kiezers stroken de officiële cijfers die binnendruppelen niet met de cijfers van hun stembureau en vertellen de uitslagen een ander verhaal dan dat wat zij zaterdag zagen. Ze zijn ervan overtuigd dat de degenen die het democratische proces moesten bewaken hieraan medeplichtig zijn.
Verkiezingen moeten natuurlijk altijd transparant zijn, maar voor een samenleving met een bodemloos wantrouwen zoals Nigeria vergt geloofwaardigheid een radicale transparantie. Verkiezingen moeten volkomen transparant zijn én alom als volkomen transparant worden beschouwd; helaas lijkt geen van beide op te gaan voor de presidentsverkiezingen in Nigeria.
Lees ook: Nieuwe president Nigeria kan niet om sterke oppositie heen
Wankelende reus
Afrikaanse democratieën krijgen kritiek – en vaak neerbuigend – op een manier die wrevel wekt, niet omdat de kritiek niet terecht is, maar omdat ze niet eerlijk is. Afrika heeft tal van jonge nationale staten en democratie heeft tijd nodig om te wortelen, en dan nog blijft de kwetsbaarheid altijd bestaan.
Ik heb het altijd merkwaardig gevonden dat van Afrikaanse landen werd verwacht dat ze meteen na hun onafhankelijkheid een werkende democratie zouden vormen, ook al waren de koloniale regeringen waarvan ze zich nog maar net hadden bevrijd alleen in naam geen dictatuur. De Nigerianen willen een werkende democratie en zijn daar ook naartoe op weg, maar zouden alsnog kunnen ontsporen als de internationale gemeenschap nu geen aandacht aan hen besteedt.
Nigeria is de wankelende reus van Afrika, het land met de grootste bevolking van het continent, en politiek en cultureel het meest overheersend. Als aan Nigeria echte aandacht wordt besteed, zoals de Verenigde Staten altijd hebben bepleit, is dat een teken dat Afrika meetelt. De regering-Biden moet nu achter het Nigeriaanse volk staan en zich stevig inzetten om de transparantie van de verkiezingen te ondersteunen. En trouwens, niemand wil toch ook een golf Nigeriaanse asielzoekers die vlucht voor de ondraaglijke onvrede met een leven onder een onwettige regering.
Soms worden democratieën bedreigd door buitenlandse invallen en soms lopen democratieën het meeste gevaar door binnenlandse krachten. Ze hebben allemaal steun nodig.
