De IJslandse sociaal-democratische partij Alliantie is zondag de grootste geworden bij de parlementsverkiezingen. In oktober werden nieuwe verkiezingen uitgeroepen na de val van de coalitie van de conservatieve Onafhankelijksheidspartij, de Links-Groene partij en de liberale Progressieve Partij, die het land al zeven jaar bestuurden.
De sociaal-democraten krijgen met bijna 20,8 procent van de stemmen 15 van de 63 zetels in handen. De jonge partijleider Kristrun Frostadottir (36), die campagne voerde over de welvaartsstaat en beloofde inflatie te beteugelen, is daarmee favoriet om premier te worden. De sociaal-democraten hebben wel zeker twee van de andere vijf partijen nodig voor een meerderheid.
De conservatieve Onafhankelijkheidspartij van huidig premier Bjarni Benediktsson komt met veertien zetels dicht bij Alliantie in de buurt. De conservatieven leveren daarmee twee zetels in. Coalitiepartner de Progressieve Partij levert acht zetels in, net als de Links-Groenen, die daarmee volledig uit het parlement verdwijnen. Een cruciale rol in de coalitievorming lijkt weggelegd voor de liberale Hervormingspartij, die met elf zetels zowel een coalitie met de sociaal-democraten als een coalitie met de conservatieven mogelijk zou kunnen maken.
In oktober liet de conservatieve premier Bjarni Benediktsson de coalitie die sinds 2017 regeerde vallen vanwege onenigheid tussen de conservatieven en Links-Groenen over migratie en energie. Hoewel de conservatieven twee zetels verliezen, duidt de publieke omroep RÚV de uitslag toch als een „defensieve overwinning” voor Benediktsson. Ook omdat de Links-Groenen al hun acht zetels verliezen.
Onderhoudswerk aan Nederlandse raffinaderijen is levensgevaarlijk en moet per direct stoppen. Hiervoor waarschuwt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in een uitzonderlijk kritisch rapport. De sector heeft te weinig oog gehad voor de gevaarlijke omstandigheden waaronder medewerkers moeten opereren – kosten en milieuvoordelen werden belangrijker gevonden.
Aanleiding voor deze conclusie is een fataal ongeval bij Zeeland Refinery dat de OVV onderzocht. Op vrijdag 3 februari 2023 kwam een medewerker van onderhoudsbedrijf T.I.M.E. Service Catalyst Handling (TIME) om het leven bij het schoonmaken van een reactor. In reactoren wordt ruwe aardolie met behulp van chemicaliën omgezet in diesel en LPG. Nederland heeft de op een na grootste raffinagesector van Europa, voornamelijk in de Rotterdamse haven. Bij de zes Nederlandse raffinaderijen staan volgens de OVV 23 reactoren, die met regelmaat schoongemaakt en onderhouden moeten worden.
Het reinigen is ingewikkeld omdat het katalysatormateriaal ontbrandt zodra het in aanraking komt met zuurstof. De reactor in Zeeland werd gevuld met stikstof, waarna een medewerker met zuurstofhelm de 30 meter diepe reactor in zakte om de chemicaliën van de wand los te bikken. Na 2,5 uur werken in de hete, stoffige ruimte raakte hij bedolven onder brokken katalysatormateriaal, die in brand vlogen omdat er zuurstof uit zijn helm ontsnapte. Collega’s probeerden de man te redden, dat lukte niet.
Na 2,5 uur werken in de hete, stoffige ruimte raakte hij bedolven onder brokken katalysatormateriaal, die in brand vlogen omdat er zuurstof uit zijn helm ontsnapte
De OVV concludeert nu dat deze werkwijze „inherent onveilig” is. Het reinigen onder „inerte atmosfeer” – waarbij medewerkers werken in een tientallen meters diepe reactor gevuld met stikstof – moet daarom per direct stoppen, zegt vicevoorzitter van de OVV Erica Bakkum. De onderzoekers van de raad interviewden betrokkenen en deskundigen uit de sector. „De gevaren zijn bij iedereen bekend”, zegt Bakkum. Een „duiker” kan misstappen en van de trap vallen, bedolven raken, verbranden en stikken. „Maar de kans dat zoiets gebeurt, wordt niet heel hoog ingeschat.” De OVV concludeert dat áls er iets gebeurt, dat al snel fataal is. Als iemand bewusteloos onderin de reactor ligt en omhoog getakeld moet worden, is redding „vrijwel uitgesloten”.
Lees ook
Arbeidsongelukken, gezondheidsschade, milieuovertredingen. Hoe komen tankreinigingsbedrijven ermee weg?
De oproep om deze werkwijze per direct te staken, is voor de OVV „uniek”. Voor zover valt te achterhalen deed de OVV niet eerder zo’n ferme uitspraak, zegt Bakkum. „We geven altijd ruimte aan de sector om zelf met betere veiligheidsmaatregelen te komen.” Dat de OVV die ruimte nu niet laat, heeft te maken met de extreme omstandigheden waaronder dit werk gedaan moet worden. „Die werknemer zit daar in een bloedhete ruimte, doet zware fysieke arbeid, waarbij het zicht slecht is en hij gedesoriënteerd kan raken.” Het inademen van een paar ademteugen stikstof kan al fataal zijn. „Dit is toch wel een klasse arbeid waarvan je denkt: is dit humaan genoeg?”
Volgens de Onderzoeksraad hebben bedrijven lange tijd gekozen voor de goedkoopste en meest milieuvriendelijke oplossing. Er zijn alternatieven, maar die kosten meestal meer tijd en werken nog niet goed genoeg. Elke dag dat een reactor voor onderhoud stilligt kost geld. Daarnaast is het katalysatormateriaal slechter te recyclen als het met alternatieve methoden uit een reactor wordt gehaald. Ook dat maakt alternatieven duurder, en slechter voor het milieu.
Mannetje met een zuurstofhelm
Zeeland Refinery, een bedrijf van het Franse Total en het Russische Lukoil, had in de aanbesteding expliciet gevraagd naar reinigingsmethoden waarbij de reactor gevuld wordt met stikstof. Deze aanvraag „suggereert dat Zeeland Refinery geen ruimte liet voor alternatieve methoden die het werk veiliger zouden maken”, schrijft de OVV. Volgens Zeeland Refinery was die ruimte er wel, als een aanbieder hiertoe een voorstel deed. TIME is een bedrijf dat zich volgens de OVV „grotendeels richt” op inerte betreding – TIME staat voor ‘Total Inert Maintenance and Engineering’ en in het bedrijfslogo staat een mannetje dat met zuurstofhelm een reactor betreedt.
De Onderzoeksraad ziet vaak dat het bij contractonderhandelingen vooral over de prijs en tijd gaat. Bakkum: „Wij zouden de aandacht voor veiligheid meer prominent op de agenda willen hebben bij aanbestedingen.”
Dit is toch wel een klasse arbeid waarvan je denkt: is dit humaan genoeg? Erica Bakkum vicevoorzitter OVV
Na het ongeval heeft de Arbeidsinspectie het onderhoud stilgelegd. Toen bleek dat de reactor ook schoon te maken was zonder personeel te laten afdalen in de reactor gevuld met stikstof, is het werk hervat. Total zegt inmiddels wereldwijd gestopt te zijn met inerte betreding, ook bij Zeeland Refinery. Volgens de OVV gebruikt een deel van de vijf andere Nederlandse raffinaderijen nog altijd deze methode.
Bedrijven zijn wettelijk verplicht om de risico’s voor werknemers zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. De Arbeidsinspectie houdt daar toezicht op. De rol van de Arbeidsinspectie is door de OVV niet onderzocht. De werkmethoden van Zeeland Refinery zijn goedgekeurd door de Arbeidsinspectie.
Schematische weergaveHet ontladen van een reactor
Altijd aangelijnd
De betrokken bedrijven hadden strikte veiligheidsvoorschriften: medewerkers moesten bijvoorbeeld altijd aangelijnd blijven, en het katalysatormateriaal dat zit vastgekoekt aan de wanden, mocht niet boven heuphoogte komen. Maar in de praktijk, ziet de OVV, wijken medewerkers soms van die voorschriften af. Zij kunnen bijvoorbeeld verstrikt raken in hun veiligheidslijn en hem daarom even loskoppelen.
Op de ochtend van het ongeluk was de zekeringslijn van de medewerker losgekoppeld, en stond hij op een plek waar het katalysatormateriaal boven hem uit torende. Medewerkers hebben vaak goede redenen om van voorschriften af te wijken, zegt Bakkum, omdat het werk dan net iets beter, sneller of gemakkelijker gaat. „Bedrijven moeten meer aandacht hebben voor de vraag: hoe gaat het er nu echt aan toe op de werkvloer?” Ze kunnen er volgens Bakkum niet van uitgaan dat medewerkers de voorschriften altijd naleven.
Lees ook
Schadelijke stoffen? Dat bepaalt de tankreiniging zelf wel
Strafrechtelijk onderzoek
Het ongeval bij Zeeland Refinery staat bovendien niet op zichzelf. De afgelopen jaren zijn in verschillende Europese landen medewerkers om het leven gekomen bij het reinigen van reactoren gevuld met stikstof. Calamiteiten worden nauwelijks gedeeld, zag de OVV. Zeeland Refinery wist niet van deze ongevallen. Volgens de OVV neemt Zeeland Refinery nu op Europees niveau het initiatief om ongelukken binnen de branche te delen.
De Arbeidsinspectie en de politie deden strafrechtelijk onderzoek naar het ongeluk. Het Openbaar Ministerie beoordeelt op dit moment of het tot vervolging overgaat. De betrokken bedrijven voerden beide een eigen onderzoek uit naar de toedracht van het voorval. TIME heeft na het ongeluk onder meer bekeken of de veiligheidslijn zo bevestigd kan worden dat de medewerker die niet meer zelf kan losmaken. Het bedrijf zou werken aan alternatieve methoden om reactoren schoon te maken.
Foto Merlin Daleman
tankreiniging Achter de schermen bij de tankreiningsbedrijven
Arbeidsongelukken, lozingen via het riool in rivierwater, een gifwolk die zich verspreidt over Nederland. Tankreinigingsbedrijven, die elke dag honderden tankwagens met chemische stoffen schoonmaken, onttrekken zich aan controle en regels. Hoe kan dat?
De film No Other Land brengt het Israëlische geweld op de Westelijke Jordaanoever wereldwijd onder de aandacht, maar op de grond verandert niets. Correspondent Lucia Admiraal reisde naar het gebied en zag hoe kolonisten en het Israëlische leger zich verenigen en steeds meer Palestijnen ontheemd raken. Waarom blijft het geweld op de Westoever verder escaleren?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]
Mijn puberzoon heeft al een aantal weken last van een ingegroeide nagel. Ik krijg een appje van hem na school. „Mam, me teen ziet er niet goed uit.”
Nadat we elkaar telefonisch hebben gesproken, app ik hem nog even: „Het is trouwens ‘mijn teen’ of ‘m’n teen’ niet ‘me teen’. Tot zo lieverd.” Zijn antwoord: „Ja, tot zo me teen.”
Jessica Kappers
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
