Horror-ork onder de microscoop


Foto Dr. Eugenijus Kavaliauskas/Nikon Small World
Fotowedstrijd Onder de microscoop lijkt de reuzenmier een sciencefictionpersonage. De foto is een van de winnaars van de jaarlijkse microfotografie wedstrijd van cameraproducent Nikon.

Dit is geen ork uit Lord of the Rings, geen monster uit een sciencefictionhorrorfilm. Nee, deze kop behoort toe aan een doodgewone reuzenmier van het geslacht Camponotus.

De Litouwse natuurfotograaf Eugenijus Kavaliauskas portretteerde de mier voor de jaarlijkse Photomicrography Competition van de website Nikon’s Small World, bedoeld voor alle fotografen ‘met een passie voor microscopen’. De close-up (gemaakt door een optische microscoop met 5× vergroting) werd beloond met de eretitel image of distinction.

Het geslacht van de reuzenmieren omvat meer dan duizend soorten – welke Camponotus dit precies is, vermeldt de fotograaf er niet bij. Reuzenmieren onderscheiden zich – niet geheel verrassend – van andere mieren door hun relatief grote formaat, en kunnen tot wel 10 millimeter groot worden. Ter vergelijk: werksters van de gewone wegmier (Lasius niger) worden zo’n 5 millimeter groot.

In Nederland komen twee soorten reuzenmieren voor: de gewone reuzenmier (Camponotus ligniperda) en de zwarte reuzenmier (Camponotus vagus). Die eerste soort is ondanks zijn naam verre van gewoon, en bereikt volgens de website Nature Today in het oosten van Nederland zelfs de uiterste westgrens van zijn hele verspreidingsgebied. De mieren lijken wat op rode bosmieren, maar zijn groter en trager. Ze komen voor op zonnige plekken in het bos.

Ook de zwarte reuzenmier, die vaak in omgevallen boomstammen nestelt, is verre van algemeen in Nederland. Elders in Europa komen de mieren veel vaker voor. In Litouwen leven beide Camponotus-soorten, én nog twee andere: Camponotus fallax en Camponotus herculeanus. Vermoedelijk behoort de afgebeelde mier dus tot één van die vier soorten.

Overigens líjkt het op bovenstaande foto alsof de antennes uit de oogholtes tevoorschijn komen, en dat de ‘ork’ je aankijkt met kleine gekleurde oogjes. Maar dat is slechts schijn: de echte ogen, samengesteld uit allemaal kleine facetoogjes, zijn veel groter. Eén zo’n oog is rechtsboven in de foto te zien, als zwarte ronde bult.

Behalve de foto van Kavaliauskas zijn er andere fantasierijke close-ups die prijzen hebben gewonnen bij Nikon’s Photomicrography Competition. Hieronder een paar voorbeelden.

De embryonale poot van een gekko. Deze foto won de fotowedstrijd. Foto Grigorii Timin en Michel Milinkovitch/Nikon Small World

Caleb Dawson, van het Australische Walter and Eliza Hall Institute of Medical Research (WEHI), maakte deze foto van melkproducerende klieren. Foto Dr. Caleb Dawson/Nikon Small World

Dit beeld van een grote trilspin is vierde geworden in de fotowedstrijd. Het is gemaakt met behulp van ‘Image Stacking’, een techniek waarbij het onderwerp op verschillende brandpuntsafstanden wordt gefotografeerd. Deze worden vervolgens gestapeld met behulp van een computerprogramma om een enkel beeld met grote scherptediepte te produceren. Foto Dr. Andrew Posselt/Nikon Small World

Fotograaf Ole Bielfeldt werd zesde met deze close-up van een brandende kaars. Zijn foto laat de onverbrande koolstofdeeltjes zien die vrijkomen bij het verbranden van kaarsvet. Foto Ole Bielfeldt/Nikon Small World

Dit beeld van een groeiend uiteinde van een rode alg werd achtste. Rode algen (Rhodophyta) zijn een van de oudste groepen organismen op aarde. Foto Dr. Nathanaël Prunet /Nikon Small World

Deze foto van motteneitjes kreeg de 11de plek. Foto Ye Fei Zhang/Nikon Small World

Een vlieg onder de kin van een tijgerkever. Dit beeld kwam op de tiende plek. Foto Murat Öztürk / Nikon Small World