De Hongaarse premier Viktor Orbán, de pro-Russische plaaggeest van Brussel, lijkt weer toe te kunnen slaan, ditmaal door een maas in de wet die niet wordt gedicht door de EU. Hongarije kan 1,2 miljard euro aan eerder bevroren EU-fondsen ontvangen, zo werd dinsdagavond duidelijk tijdens een overleg tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van Ministers.
Een meerderheid van de EU-landen steunt de wijzigingen in de regels voor de regionale fondsen, waardoor lidstaten niet-besteed EU-geld van de huidige begroting kunnen herbestemmen voor andere doeleinden. Het voorlopige besluit, als onderdeel van de gebruikelijke tussentijdse begrotingsbeoordeling, stemt tot grote onrust bij diplomaten en politici die wijzen op onveranderd beleid in Boedapest.
De Europese Commissie blokkeerde in 2022 tot 22 miljard euro aan regionale fondsen voor Hongarije, vanwege zorgen over de rechtsstaat. Het land voldoet niet aan zogeheten ‘horizontale voorwaarden’ die worden gekoppeld aan de vrijgave van de regionale fondsen. Het gaat daarbij om voorwaarden op het vlak van academische vrijheid, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, asielrechten en lhbtiq+-rechten.
Het vooruitzicht dat Hongarije toch geld krijgt zonder de vereiste hervormingen door te voeren, heeft een groep van elf lidstaten – waaronder Duitsland en Frankrijk – gealarmeerd. Nederland, België, Luxemburg, Oostenrijk en Ierland spraken afgelopen maand expliciet hun zorgen uit. Maar veel kritische landen onthielden zich in juni van stemming. Finland en Zweden stemden tégen de maatregel. „Geen enkele euro uit de EU-begroting mag naar landen gaan die de rechtsstaat en andere EU-waarden niet naleven”, stelde Jessica Rosencrantz, de Zweedse minister van Europese zaken, eind juni tijdens een EU-top.
Zoveelste gijzeling
Een maand eerder stuurde een groep verontruste parlementariërs een brief naar de Commissie om de regering-Orbán volledig af te snijden van EU-fondsen. Woensdag presenteert de Europese Commissie de nieuwe meerjarenbegroting (2028-2034) van ruim duizend miljard euro, waar de regionale fondsen onderdeel van zijn. De ondertekenaars van de brief vinden de huidige gang van zaken onbegrijpelijk en vinden dat er geen enkele euro uit de EU-begroting naar Orbáns Hongarije mag.
„Von der Leyen, met al haar grootspraak over Orbán en de rule of law, pakt niet door als puntje bij paaltje komt”, zegt een van de ondertekenaars, Raquel García Hermida-van der Walle, Europarlementariër voor D66. Ze vervolgt: „Orbán gijzelt de Europese Unie, voor de zoveelste keer.”
García Hermida-van der Walle is daarbij niet te spreken over de positie van de Europese Volkspartij (EVP), de grootste partij in het parlement, die volgens haar een „achterkamertjesdeal” heeft gesloten met de Commissie en de Raad. „Ze willen niet dat Orbán het achterhouden van EU-middelen kan gebruiken om de sancties tegen Rusland te blijven blokkeren.”
Het zou niet de eerste keer zijn dat Hongarije profiteert van een dergelijke dooi. In 2023 gaf de EU 10 miljard euro vrij om Boedapest ertoe te bewegen een veto op Oekraïense steun te laten vallen. En in februari ontving Hongarije volgens diplomatieke bronnen al 157 miljoen euro door een wijziging in de uitgavenplannen van cohesiefondsen bedoeld voor regionale ontwikkeling.
Maar er speelt meer. De onvrede over regering-Orbán groeit in Hongarije. Naast ergernissen over vermeende corruptie, inclusief nepotisme binnen de kringen van Orbán, voelt de gemiddelde Hongaar het wanbeleid ten tijde van het 15-jarige premierschap van de autocratisch leider steeds scherper in de eigen portemonnee. De Hongaarse consumptie daalde vorig jaar tot het laagste niveau in de EU. De economische stagnatie geeft oppositieleider Péter Magyar – eveneens Europarlementariër binnen de EVP-fractie – wind in de zeilen. Zijn partij Tisza heeft inmiddels een duidelijke voorsprong in de peilingen op Orbán, in aanloop naar de landelijke verkiezingen van 2026.
García Hermida-van der Walle: „De EVP probeert hun man [Magyar] te beschermen. Want elke keer dat de EU zijn plicht doet, wordt dat ingezet als politiek wapen door Orbán.” Maar, vervolgt ze ontstemd: „De Europese begroting is hier niet voor bedoeld. Politieke partijkansen mogen nooit meespelen bij het verdelen van miljarden. Je wilt toch ook niet dat de EU Nederland wel of geen miljard uitkeert, omdat anders de PVV het wint van het CDA?”
Na het Brusselse zomerreces – dat eind juli aanvangt – volgt een definitieve stemming door het Europees Parlement over de gedeeltelijke vrijgave van opgeschorte middelen voor Hongarije.
