Hoe Rusland poogt Centraal-Oekraïne aan te vreten. ‘ Als god dat wil, komt het leven hier terug’

Met twee vliegtuigbommen op het centrum kondigden de Russische troepen zich in februari aan. De explosies verwoestten het gemeentehuis, de apotheek, een café en het lokale lyceum in Novopavlivka. De stroom en watervoorziening vielen uit. Zo begint het.

„We verwachtten wel dat dit zou gebeuren”, zegt burgemeester Mykola Gavrylov vanuit zijn surrogaatkantoor op een geheime locatie. „Toch hoopten we tot het laatste moment dat het zou meevallen.”

Gavrylov (58) heeft grijsblauwe ogen en een gezonde tint, zelfs aan het eind van de winter, zelfs na drie jaar oorlog. „Je zou kunnen zeggen dat ik hier president ben”, stelt hij. Hij verdiende veel geld „als maffioso in de chaos van de jaren negentig”, grapt hij, „niet echt opschrijven hoor”.

Bij de Russische aanval met vliegtuigbommen van 250 kilogram verloor één iemand zijn been, twee liepen een hersenschudding op en nog wat anderen kregen schrammen en splinters van de rondvliegende scherven. Sindsdien vallen de Russen aan met kamikazedrones en ander geschut. Tientallen huizen raakten beschadigd.

Lang dachten de Oekraïners dat het front hier niet zou komen. Dat het in de Donbas zou blijven, en in het zuiden – goed, en in het noorden aan de Russische grens bij Charkiv, Soemy en Kyiv. Maar toch niet in de Centraal-Oekraïense regio Dnipropetrovsk? Dit is niet één van de vier Oekraïense provincies die Rusland zichzelf al grondwettelijk heeft toebedeeld.

Maar het Kremlin lijkt voordelen te zien in een mars richting Centraal-Oekraïne. Als het front het hart van het land aanvreet, tast dat ook het Oekraïense moreel aan. En politiek/militair bezien: Rusland kan proberen een deel van Dnipro te bezetten, en dat inzetten als ruilmiddel voor grondgebied dat al wél ‘geannexeerd’ is maar nog niet militair veroverd. Dat legde een aan het Kremlin gelieerde functionaris deze week aan The Moscow Times uit.

Zo ver is het nog niet.

Burgemeester Gavrylov beeldt op tafel met chocolaatjes uit hoe het is gegaan. Eén met een paarse wikkel is de industriestad Avdiivka, die vorig jaar viel. Daarna ging het hard. Rusland stoomde in zuidwestrichting door en talloze dorpen werden onderworpen. Plaatsen aangeduid met rode wikkel en gele wikkel vielen al, en de Russische manschappen knagen aan Twix (Pokrovsk en Myrnohrad).

Die steden zijn goed verdedigd, rond Pokrovsk dringen de Oekraïners de Russen terug, maar de omliggende plattelandsdorpen zijn een makkelijker prooi. Dus blijft het front opschuiven. Inmiddels zijn de Russische strijdkrachten Novopavlivka tot 10 kilometer genaderd. „Laten we een stukje rijden”, zegt Gavrylov, „Dan laat ik het zien.”

Een Russische geleide luchtbom in een tuin in Novopavlivka viel en niet tot ontploffing kwam. Het gebied is onlangs officieel een ‘militaire regio’ geworden. In het gebied staan lange rijen drakentanden – betonnen piramidevormige monolieten.

Foto Kostyantyn Chernichkin

Paniek voorkomen

Toen de Berlijnse Muur viel, was Gavrylov ontwerpingenieur in de vliegtuigfabriek Antonov. Van de nieuwe vrijheden maakte hij gebruik om medicijnen te importeren. Hij opende een keten aan apotheken in Kyiv. „Ik realiseerde me dat god mij het talent voor ondernemen had gegeven.”

In zijn SUV hobbelen we over een onverharde weg naar het dorpje Datsjne, het zuidelijkste plaatsje van de gemeente. Glooiende heuvels. Het is landbouwgebied. Er zijn geen mijnen zoals in de Donbas. De gemeente beslaat elf nederzettingen met vóór de invasie samen zo’n 4.000 inwoners.

Ik wil niet weg, ik wil hier sterven

Hier staan gewone plattelandshuisjes tussen gewone velden. Geploegde aarde. De begroeiing nog in winterslaap. Maar het geluid van de artillerie die de Russen tegenhoudt klinkt nu in ieders achtertuin. In Datsjne, tussen het gras, laat Gavrylov een onontplofte vliegtuigbom zien die kortgeleden binnenviel. Weer 250 kilogram explosief. De bommen zijn niet heel precies en landen soms ver van hun doel. Het noopt tot beslissingen. En afscheid.

Op weg naar het dorpje Datsjne, het zuidelijkste plaatsje van de gemeente, die elf nederzettingen beslaat met vóór de invasie samen zo’n 4.000 inwoners.

Burgemeester Gavrylov moet paniek voorkomen. Hij laveert tussen ‘alles komt goed’ en voorbereiden op het ergste. Het gebied is onlangs officieel een ‘militaire regio’ geworden. In het gebied staan lange rijen drakentanden – betonnen piramidevormige monolieten. Er liggen rollen scheermesdraad. Er zijn diepe antitankgeulen. En dat is alleen nog maar wat in het oog springt.

„Ik geloof niet dat de mensen hier begrijpen dat dit dorp er straks niet meer zal zijn”, sombert een militair met kort zwart haar en een grote baard, die niet met zijn naam in de krant mag.

De vraag hangt boven alles: wanneer evacueren? „Gelukkig hoef ik daar geen beslissing over te nemen” zegt Gavrylov diplomatiek. Die beslissing ligt bij de strijdkrachten en de militaire besturen. Maar op Facebook appelleert hij in video-boodschappen regelmatig aan de autoriteiten zijn regio niet te vergeten. „WANNEER ZAL HET militaire bestuur van Dnipropetrovsk de moed verzamelen om een ​​verplichte evacuatie aan te kondigen???” schreef hij afgelopen dinsdag. Hulporganisaties zijn al wel op eigen initiatief begonnen met evacueren.

Russische observatiedrones

Hoewel gesprekken over een staakt-het-vuren in de lucht hangen, is het gevaar hier voor velen niet meer te verdragen. 10 kilometer van de Russen betekent binnen bereik van de artillerie. En iedere beweging in het dorp wordt in potentie door de vijand gezien: er crashten al Russische observatiedrones. Online zijn luchtvideo’s van aanvallen op het dorp te vinden in Russische chatgroepen.

Gavrylovs broer Volodymyr staat in zijn woonkamer waar blauw licht schijnt, als in een drooggevallen aquarium. Hij heeft zwarte stekeltjes, grijs op zijn slapen. Bijna alle persoonlijke bezittingen zijn ingepakt, voor de zekerheid. „Je wilt niet dat je straks te laat bent”, zegt hij. „Het is hier nog niet heel eng, maar wel onaangenaam.” Haakjes in de muur waar familiefoto’s hingen. Koffers en dozen zijn opgestapeld.

De burgemeester van Novopavlivka en zijn broer Volodymyr. Die laatste heeft bijna al zijn persoonlijke bezittingen voor de zekerheid al ingepakt.

Foto Kostyantyn Chernichkin

Volodymyr is directeur van het boerenfamiliebedrijf – de opvolger van de kolchoz – een collectieve boerderij in Sovjettijd. En hij zit in de gemeenteraad. „Let op dat je niet opschrijft dat ik vertrek”, zegt Volodymyr. „De werknemers zijn hier. Wij zijn als de kapitein. De laatste om dit gebied te verlaten zijn hij en ik”. Volodymyr knikt naar zijn broer.

Dat betekent niet dat het inpakken niet zwaar valt. „We verhuisden naar dit huis op de dag dat Oekraïne voor de onafhankelijkheid stemde [in december 1991]”, zegt hij. Hij was chauffeur in de kolchoz. „Toen hadden we nog niets. Deze kamer, een tv, bank en salontafel. En een dochter.” Dertig jaar lang bouwde het echtpaar aan dit huis. En aan het boerenbedrijf. „Nu gaan we het onbekende tegemoet.”

Ik heb plannen om de Oekraïense dans te toen op het Rode Plein

Dan, relativerend: „Als god dat wil maak ik me zorgen. En als god dat wil, komt het leven hier terug.” Zijn vrouw Olha Gavrylova vult aan: „Ik heb plannen om de Oekraïense dans te toen op het Rode Plein.”

De Gavrylovs zijn geboren in Novopavlivka. Op deze plek stonden twee collectieve boerderijen in de Sovjettijd – één met de naam ‘Oekraïne’ waar Novopavlivka ligt. Daar waar nu de artillerie klinkt, heette de kolchoz ‘Rusland’.

Hun moeder Raisa Aleksejevna Gavrylova (82) werkte haar hele leven in de kolchoz ‘Oekraïne’. Hun overgrootouders werden allemaal tussen deze heuvels geboren. Raisa Aleksejevna woont nog in Novopavlivka en maakt zich op voor evacuatie. „Evacuatie?” schampert Gavrylov. „Wat zijn jullie Nederlanders dramatisch. Dit is geen evacuatie, ze gaat gewoon op bezoek bij mijn vrouw in Kyiv.”

Op de rand van haar bed zit (Raisa) Gavrylova in een bloemetjesjurk. Ze huilt. „Ik wil niet weg”, zegt ze. „Ik wil hier sterven.”

Op de begraafplaats van Novopavlivka, op een heuvel, liggen Gavrylovs oma en overgrootoma naast elkaar. Gavrylov rijdt ons erheen. In 2009, toen vader Vasyl overleed, kreeg iedere Gavrylov een nieuwe, zwartgranieten grafsteen.

De burgemeester beent tussen de graven door in zwarte oxford-schoenen, met zwarte broek en zwarte platte pet. Hij heeft haast en nog veel om te laten zien. Hij groet zijn voorouders die aan de grond geklonken zijn. Oma Anastasia. En opa Volodymyr en oma Nina Lapko. „Lapko, een zuivere kozakkennaam,” stelt Gavrylov. „Ze waren geweldige dakbedekkers. Ze bedekten hun huizen met riet. Opa had een stel zonen. Hij was dronken en viel tijdens een klus schreeuwend op de grond. Hij stierf zes maanden later.”

Dit is waar ik een keer een zwaan met 21 kleintjes zag

Het juweel van Novopavlivka is de rivier. De Solena kronkelt door het landschap. Er komen zwanen, ganzen, wilde eenden. De zwarte ooievaar. „Dit is waar ik een keer een zwaan met 21 kleintjes zag”, wijst de burgemeester. Hij laat de video zien. Zijn bedrijf heeft naar eigen zeggen een miljoen gestoken in het schoonmaken en baggeren van de rivier. Plasticafval ligt er niet. Gavrylov wilde het gebied laten uitroepen tot natuurgebied. „Er is hier zoveel moois te zien.”

Op de begraafplaats van Novopavlivka, op een heuvel, liggen Gavrylovs overgrootoma en overovergrootoma naast elkaar.

Foto Kostyantyn Chernichkin

Hij herinnert zijn jeugd. Het zwemmen in de rivier. Vissen. Rennen door het riet. We rijden langs de plek waar zijn moeder als meisje woonde, toen hun huis werd getroffen door de bliksem, uitbrandde en ze dakloos werd. Er is niets van over. Gavrylov rijdt naar het huis waar zijn vader opgroeide. Gavrylov klimt op een tractorband om de schutting over te kijken. „Ik had dit nog nooit gezien”, zegt hij, voor de huidige bewoner de pottekijkers uitscheldt. Er staat een huisje van leem en hout met een golfplaten dak en een waterput in de tuin. De burgemeester maant de fotograaf er beeld van te schieten. Ongezegd: als het front niet houdt, komt hij hier niet gauw meer terug.

Tot slot het parkje dat Gavrylov liet aanleggen, „met rode lantaarns, zo had ik me dat voorgesteld”.

In Novopavlivka ruikt het naar grassen, hooi, natte aarde. Het is twee graden en zware mist hangt boven het land. Iets metaals schraapt in de verte, de Oekraïense krijgsmacht vuurt een kanon af. De wolken en duistering bieden dekking voor drones. Het is rustiger aan het front als er mist is.

’s Ochtends vroeg. In de schemering hangt nog steeds een dikke mist als de tractoren met rooimachines en ander landbouwmaterieel langsrijden. Zoals veel boeren voor hen, brengen de Gavrylovs hun dure materieel naar veiliger grond. Als het dorp daadwerkelijk bezet wordt, zegt Gavrylov, ga ik het leger in. „Ik heb met een generaal al een positie besproken”, zegt Gavrylov.

Maar zo ver is het nog niet.

„We hoopten dus dat dit niet ging gebeuren”, zei Gavrylov achter het stuur van zijn SUV. „Hoewel we wisten dat het zou gebeuren. Toch hoopten en geloofden en denken we tot nu toe dat dit niet gaat gebeuren.”

Terwijl landbouwapparatuur het dorp uitrijdt, rollen donkergroene militaire vrachtwagens in tegengestelde richting.

Delen





Mail de redactie