Met een brede glimlach loopt Alex Kroes op donderdag 26 maart rond een uur of 1 door de gangen van het Hilton Hotel op Schiphol. De algemeen directeur van Ajax is op weg naar een bijeenkomst van de UEFA om zich met andere clubbestuurders te laten bijpraten over de nieuwe opzet van Champions League. Ajax, vijfde in de Eredivisie, mag blij zijn als het volgend seizoen überhaupt Europees voetbal speelt. Maar Kroes, een kleine twee weken eerder in dienst getreden, gaat de gevallen club na twee magere jaren terugbrengen aan de Nederlandse top en Europese subtop, zo is de overtuiging in Amsterdam.
Wat Kroes niet weet, is dat op hetzelfde moment de raad van commissarissen van Ajax is verzameld bij advocatenkantoor NautaDutilh aan de Amsterdamse Zuidas. De vijf toezichthouders, onder wie oudgedienden van de club Michael van Praag en Leo van Wijk, hebben de laatste tijd geregeld contact met juristen. Dat gaat meestal over de afronding van het forensisch onderzoek naar mogelijke belangenverstrengeling bij de transfers van Sven Mislintat, de Duitse directeur voetbalzaken die in september werd ontslagen. Nu staat directeur Alex Kroes op de agenda.
42.500 aandelen
Eerder die week heeft Kroes naar de afdeling compliance van Ajax een overzicht gestuurd van zijn aandelentransacties. Min of meer op eigen initiatief, volgens meerdere bronnen binnen Ajax. Zakenblad Quote heeft even daarvoor op basis van een AFM-melding een artikel gepubliceerd over Kroes’ aandelenbelang in Ajax. Hij houdt 42.500 stukken van de beursgenoteerde club, tegen een totale waarde van zo’n 435.000 euro. Die heeft hij als tekengeld gekregen, maakt Quote op uit het AFM-bericht, waarin staat dat de ‘waarde per [gekocht] aandeel’ nul is.
Een misverstand, reageert Ajax. Kroes heeft gewoon betaald voor de aandelen. Maar omdat hij op 15 maart begint als algemeen directeur, wordt zijn belang in de club op die dag als een soort ‘nulmeting’ in de AFM-registers gezet. Tegenover NRC bevestigt de AFM dat dit „in het algemeen” zo werkt – op specifieke gevallen mag de toezichthouder niet ingaan. De Quote-publicatie leidt niettemin tot vragen van journalisten, waarop Kroes donderdag zelf besluit intern een transactieoverzicht te delen.
Dat Kroes in bezit is van 42.500 Ajax-aandelen is voor de juristen en commissarissen van de club geen verrassing. Het is de datum waarop hij de laatste pluk van 17.500 stukken heeft gekocht die ze doet schrikken. 26 juli, een week voor de aankondiging van zijn voorgenomen benoeming als directeur. Volgens meerdere bronnen binnen Ajax hoorde Kroes die zomerwoensdag dat hij de enige overgebleven kandidaat was voor de functie én dat de club bereid was het risico te nemen dat Kroes’ toenmalige werkgever AZ hem aan zijn concurrentiebeding zou houden. Kroes wil niet reageren op de vraag of hij die dag al wist dat hij waarschijnlijk zou worden aangenomen. Hij houdt het er in een openbare verklaring op dat zijn aanstelling op 26 juli „nog niet rond” was, maar dat hij er „een goed gevoel” bij had.
Lees ook
ons eerdere profiel van Alex Kroes
De commissarissen vermoeden meteen dat ze een groot probleem hebben. Als Kroes de aandelen heeft gekocht in de wetenschap dat hij zeer waarschijnlijk directeur zou worden – op dat moment nog vertrouwelijke en dus mogelijk koersgevoelige informatie – kan sprake zijn van handel met voorkennis. Dat is strafbaar. En dus roepen de toezichthouders de hulp in van advocatenkantoor NautaDutilh, waar ze nog diezelfde donderdagmiddag in crisisoverleg bijeenkomen.
Het is al de derde keer in iets meer dan twee jaar dat de commissarissen van Ajax zich moeten buigen over mogelijke integriteitsschendingen van een directielid. Eerst directeur voetbalzaken Marc Overmars, die in februari 2022 moest vertrekken vanwege grensoverschrijdende berichten aan vrouwelijke collega’s. Daarna zijn opvolger Sven Mislintat, die bij een transfer onderhandelde met een voetbalmakelaar die tevens zakenpartner van hem bleek. En nu dus Kroes. In de tussentijd rolde de club van de ene bestuurscrisis in de andere, terwijl de sportieve resultaten én de financiële positie van de club almaar slechter werden.
Hoge verwachtingen
Kroes, die als jongetje de jeugdopleiding van Ajax doorliep en daarna carrière maakte als zaakwaarnemer en later clubeigenaar (bij Go Ahead Eagles), werd zowel binnen de club als bij de achterban gezien als de man die een einde zou maken aan al het tumult. Dat hij bekend staat als een ondernemer met een enorme geldingsdrang en een ondiplomatiek karakter, namen ze bij de club voor lief. Het half jaar dat hij zich afzijdig moest houden vanwege het concurrentiebeding in het contract met AZ, maakte de verwachtingen alleen maar hoger.
Niemand binnen de clubleiding gaat ervan uit dat Kroes, die financieel onafhankelijk is, moedwillig de beursregels heeft overtreden. Dat hij zichzelf heeft willen verrijken. Als hij dat al had willen doen, was de aankoop van een pluk van 17.500 aandelen voor een bedrag van zo’n 2 ton in de veronderstelling dat hij directeur zou worden geen voor de hand liggende manier (de koers daalde op 2 augustus, de dag waarop Ajax zijn aanstelling bekendmaakte). „Naïef” en „oliedom” noemen bronnen binnen de club de transactie.
Zijn eigen uitleg van de aandelenaankoop op 26 juli: „Het leek mij een positief signaal om vertrouwen in de club en naar aandeelhouders uit te stralen. (…) ‘Skin in the game’, zoals dat heet.” Maar Kroes schrijft ook: „Hoe zeer ik ook overtuigd ben van mijn goede intenties, snap ik inmiddels na overleg met mijn advocaat, dat ik op 26 juli 2023 niet de meest verstandige beslissing heb genomen door de schijn van de situatie.”
Onschuldig of niet, het oordeel van de juristen van NautaDutilh is hard, vertellen twee bronnen met kennis van de bijeenkomst. De advocaten concluderen dat Kroes op 26 juli moet hebben geweten dat hij zo goed als zeker directeur werd, en dus is het zeer aannemelijk dat hij heeft gehandeld met voorkennis. Dat betekent mogelijk vervolging en dus een groot risico voor Ajax. Als de commissarissen twee uur na aanvang van de vergadering het advocatenkantoor uitlopen, staat hun besluit al min of meer vast. Kroes wordt nog uitgenodigd voor een gesprek de volgende dag om opheldering te geven, maar zijn positie is in de ogen van de toezichthouders onhoudbaar geworden.
Kroes wordt geschorst, in afwachting van een aandeelhoudersvergadering waarop zijn ontslag op staande voet moet worden afgehamerd. In het persbericht op maandag gebruikt de club harde woorden. „Het handelen van Alex Kroes is niet verenigbaar met waar we met Ajax voor staan. (…) Een dergelijke wetsovertreding kan een beursgenoteerde onderneming niet tolereren, zeker niet als het de CEO betreft”.
Voor Ajax betekent Kroes’ vertrek dat de club opnieuw stuurloos dreigt te worden, een paar maanden voor de start van een cruciale transferzomer. Dat commissaris Michael van Praag naar voren stapt om de tweekoppige directie te ondersteunen – na het vertrek van Kroes en eerder Maurits Hendriks zijn alleen Menno Geelen (commercieel directeur) en Suzanne Lenderink (financieel directeur) nog over – is op zijn best een tussenoplossing.
Voor Kroes is zijn ontslag, iets meer dan twee weken na zijn aanstelling, bij de club waar hij op zijn negende begon te voetballen, een persoonlijk drama. Hij legt zich er „niet zomaar” bij neer, schrijft hij in zijn verklaring, en vraagt de AFM om een „onafhankelijk oordeel”. Verder betuigt hij spijt. „Hopelijk is deze periode snel voorbij. Vanaf vandaag zal ik, met pijn in het hart, op afstand, bekijken wat er bij Ajax gebeurt. Ajax moet weer Ajax worden.”
