Hoe een tragikomedie over Comté-kaas een hitfilm werd

Posted on March 31, 2025 by admin

Opgroeifilms, coming of age: we raken nooit uitgekeken op films over de periode dat we van een kind in een adolescent veranderden of van adolescent volwassen werden. Dat laatste overkomt de jonge wildebras Totone in Vingt Dieux – min of meer. Hij kan bijna net zo goed zuipen als zijn vader, een kaasmaker, maar na diens plotse dood moet Totone zorgen voor zijn zevenjarige zusje Claire. Wat te doen? Kaas maken dan maar. Comté-kaas, de lokale trots. Hoe moeilijk kan dat zijn?

Het zeer charmante Vingt Dieux – zoiets als ‘asjemenou!’ in streektaal – ging vorig jaar naar Cannes, werd een Franse filmhit en won een César, de Franse Oscar, voor beste debuut. De film biedt een authentieke blik op een wat onderbelichte rurale jeugdcultuur van zuipkeet, autocross en melkfabriek. Regisseur Louise Courvoisier komt zelf uit de Jura, bij de Zwitserse grens, waar Vingt Dieux zich afspeelt. Haar ouders zijn muzikanten die er een boerderij begonnen; als tiener wilde ze ver weg van het maïs en de koeien en koos ze een artistieke studie die ter plekke niet werd gegeven: film. „Zelf had ik daar weinig mee”, lacht Courvoisier tijdens een interview in Parijs. „In onze streek was geen bioscoop. Maar op de opleiding La CinéFabrique in Lyon deed ik de regie van een korte film en viel alles op zijn plaats.”

**Clément Faveau** als Totone en **Luna Garret** als zijn zevenjarige zusje Claire

Comté-kaas

Onlangs was Louise Courvoisier weer in de Jura. Ze hoorde mensen trots over Vingt Dieux praten zonder te weten dat zij de regisseur was. Tijdens de opnames zag men het ook niet zo voor zich, een film over Comté-kaas. Courvoisier: „Begrijpelijk, geldschieters zag ik na mijn pitch vaak ook denken: sterkte daarmee.”

Vingt Dieux is een film zonder acteurs: ze plukte haar spelers van straat, of eerder: van het land. Puur op intuïtie, zegt Courvoisier. „Het zijn allemaal boeren. Ik bezocht feesten en danspartijen, de autocross en landbouwmarkten om gezichten te scouten die me interesseerden.”

Hoofdrolspeler Clément Faveau trof ze op het plein van de landbouwhogeschool in een kring rokende jongens. „Hij had iets clownesk, maar was een leider. Als hij praatte, luisterden die jongens. Clément heeft iets wilds en introverts tegelijk, een magere, nerveuze en fragiele lichamelijkheid. Heel charismatisch.” Courvoisier moest hem wel „als een vis binnenhalen”. „Eerst wilde hij er niets van weten, toen werd hij toch wel nieuwsgierig en wilde hij één of twee dagen meedoen als figurant. Vervolgens gaf ik hem een paar regels en nog een paar en was het: vooruit dan maar, ik wil Totone wel spelen. Die weerstand bevestigde voor mij juist dat hij er geknipt voor was.”

Om te kijken of er chemie was tussen acteurs **Maïwene Barthelemy** en **Clément Faveau** moesten zij als kennismaking kippen in een bestelbusje laden.

Kippendrift

De eerste die Courvoisier castte, waren dorpsgenoten: een oudere kaasmaakster en Luna Garret als Claire, het zevenjarige zusje van Totone met een aanbiddelijk ernstig gezichtje – ze lijkt tegelijk zeven en zeventig jaar oud. Boerin Maïwene Barthelemy als Marie-Lise met wie Totone een hoekige affaire krijgt, was een ‘natural’, de vraag was alleen of ze seksuele ‘chemie’ met Clément had. Hij kwam van een kippenboerderij, zij was ook vertrouwd met dieren, dus liet Courvoisier het duo op de boerderij van haar ouders bij wijze van kennismaking kippen in een bestelbusje laden. Ze observeerde hoe ze kippen vingen en aan elkaar doorgaven. „Eén kip, twee kippen, drie kippen: het zat wel goed tussen die twee.” Hier hing meer in de lucht dan kippendrift.

Hun acteerniveau verraste haar. Courvoisier dacht bij het schrijven steeds na of ze een scène zelf zou kunnen acteren, tijdens de opnames hield ze zaken zo echt mogelijk. De jongens leerden kaas maken, Courvoisier filmde dat als een soort documentaire. „Iedereen vindt het leuk iets nieuws te leren en dit was heel concreet en fysiek. Zoals de mensen in mijn streek. Die gaan niet omslachtig hun emoties verwoorden. Die doen het gewoon.” Dat vertaalde zich in hun acteren. Courvoisier: „Als je een getrainde acteur een scenario geeft, gaat hij nadenken hoe hij een personage moet invullen en wat ik als regisseur zou willen. Zij niet, en dat maakt hun optreden zo naturel. Een cadeau voor een regisseur.”

Maïwene Barthelemy zou best vaker willen acteren, zegt Couvoisier. Maar of we Clément Faveau nog terugzien? Hij ging mee naar Cannes, waar hij afgelopen voorjaar gekke bekken trok bij fotoshoots. Maar voor de rode loper van de César in Parijs had hij deze winter geen tijd. De kippen hadden hem nodig.

En Courvoisier zelf? Zij wil de tijd nemen voor haar volgende film. Ideeën genoeg, maar na Vingt Dieux geven geldschieters haar misschien te gemakkelijk geld. „Het is een valstrik, zo’n tweede film. Ik hoop dat ik er niet intrap.”

Coen van Zwol

In een geweldig openingsshot waarin de camera door een zonovergoten jaarmarkt in de Franse Jura glijdt, waar kalveren verpozen in autowrakken en het bier rijkelijk vloeit, leren we de achttienjarige Totone (Clément Favreau) kennen. Hij doet de ‘Limousin-dans’; baldadig en dronken trekt hij zijn kleren uit voor zingende dorpsgenoten. Een dag later zien we hoe de tiener zijn vader, een kaasboer die op een dorpsfeest nog gretiger in het bier is gevlogen dan zijn zoon, in zijn auto stopt en aanraadt naar huis te gaan. Een desastreuze keuze: Totones vader rijdt zichzelf dood en de jongen is opeens verantwoordelijk voor het onderhoud van zichzelf en zijn zusje.

Deze premisse zou tot een tranentrekker kunnen leiden, maar Louise Courvoisier maakt het in Vingt Dieux slechts een aanleiding voor indrukwekkende coming of age. Ze toont de regio waar ze opgroeide als een plek waar talloze tieners leven in complexe familiesituaties, jongeren vroeg en hard moeten werken en niet over emoties wordt gepraat. Al komen gevoelens wel naar buiten via haantjesgedrag en gescheld.

De overmoedige Totone beslist deel te nemen aan een kaaswedstrijd, waarbij de maker van de beste Comté dertigduizend euro wint, en gaat met enkele vrienden aan de slag. Courvoisier verweeft hun gestuntel – zonder dat het gekunsteld voelt, leer je het hele maakproces van deze kaas – met de ontwikkeling van Totone. Tijdens het proces leert de achttienjarige niet alleen wat zuursel is, maar ook hoe hij een eigenzinnige jonge melkboerin (Maïwene Barthelemy) oraal bevredigt.

Het verhaal is niet helemaal realistisch, maar de aandoenlijke boerenjeugd voelt levensecht en maakt Vingt Dieux heel innemend. Alle personages worden gespeeld door niet-professionele acteurs: het vraagt geweldige casting- en regievaardigheden om dat er natuurlijk te laten uitzien. Ook talloze andere levensechte details zorgen dat de film niet voelt als een bedacht boerendrama; opstaan om 4 uur ’s ochtends hoort ook in de ogen van tieners bij het werkende leven en de geboorte van een kalf komt vol in beeld. Met een hoogst originele film die, net als haar hoofdpersonen, gespeend is van sentimentaliteit, weet Courvoisier een snaar te raken.

Sabeth Snijders

De gameverfilming is Hollywoods nieuwe goudader. Maar is de nieuwe Minecraft-film ook goed?

admin
April 2, 2025
0

Hollywood zet vol in op videogameverfilmingen. Superheldenfilms floppen steeds vaker – de rek is uit het spandex – en dus zoeken filmstudio’s nieuwe mogelijkheden voor lucratieve filmfranchises die al fans hebben. Er zijn meer dan vijftig computerspelfilms en -series in ontwikkeling, volgens gamesite IGN. En begrijpelijk: de 1,3 miljard dollar omzet van The Super Mario Bros. Movie liet in 2023 zien dat hier een onontgonnen goudader ligt.

Een Minecraft-film lijkt een logische volgende stap. Minecraft is met meer dan 300 miljoen verkochte exemplaren de populairste videogame aller tijden. Als al die mensen een kaartje kopen… Maar er is een probleem: Minecraft heeft niet echt een verhaal. Het is – op wat ‘sages en legendes’ na – een virtuele blokkendoos waarin spelers als avatar Steve zélf huizen, steden en werelden kunnen bouwen.

Dat tekort is te zien in de film. Het verhaal dat vier scenaristen verzonnen, is zo ongeveer hetzelfde als dat van The Super Mario Bros. Movie en de Jumanji-films (allen met hoofdrollen voor Jack Black): een divers gezelschap komt per ongeluk vast te zitten in de wereld van Minecraft en moet ontsnappen.

Kwaadaardige big

Het gezelschap moet een „earth crystal” vinden in „the woodland shed” om terug te keren naar de echte wereld. Maar Malgosha zit achter ze aan: een kwaadaardige big uit de „nether” die wil vernietigen in plaats van „creëren” omdat ze ooit werd uitgelachen bij een danswedstrijd.

In deze wereld is alles kubusvormig: dieren, bomen, dorpelingen. En kubussen kunnen gemijnd worden (Mine) en samengevoegd, om wapens of huizen te bouwen (Craft). Maar van ‘minen’ en ‘craften’ komt het niet al te veel tijdens de heroes journey die volgt. De helden leren vooral op metaforisch niveau dat ze moeten ‘bouwen’ in plaats van ‘afbreken’: geef je dromen niet op! Dit geldt vooral voor de jongens, minder voor de twee vrouwelijke personages die vrij snel op een doelloos zijpad gestuurd worden.

Het verhaal is een kapstok voor zo veel mogelijk internetmemes en herkenbare elementen uit het videospel. Zo zagen de makers dat Jack Blacks liedje uit de Mario-film in 2023 een internethit werd, en dus zingt hij wel vier keer in Minecraft. Jennifer Coolidge (The White Lotus) is hernieuwd populair, en dus zit zij ook in de film. Personages refereren naar memes als ‘chungus’, en ‘unalive’. En andere grapjes zijn slechts leuk voor kleine kinderen. Personages noemen elkaar „kapitein bilspleet” en zeggen „suck butt”.

De samenhang van de film rust voornamelijk op de harige schouders van Jack Black en Jason Momoa. Die laatste brengt het er aardig vanaf: het contrast tussen zijn kleuterige gedrag en zijn enorme spieren is vaak grappig. Maar Jack Black doet te veel. Hij karateschopt, kietelt de lucht met zijn vingers, flippert zijn wenkbrauwen en rekt woorden op (komische) wijze uit: „Abso-rutin-tutely!” Soms lijkt het wel alsof de regisseur Jack Black voor een greenscreen zette, zijn Ritalin afpakte en er achteraf wat geanimeerde nonsens omheen plakte.

Er zijn best goede dingen aan de film. De animatiewereld is een prachtige vertaling van de wereld uit het videospel. De ‘echte wereld’ is grappig: vol pathetische volwassenen die hun dromen opgaven. Maar de combinatie werkt vooral bevreemdend.

Wellicht is A Minecraft Movie een goede reflectie van hoe het is om op te groeien met het internet: elke tien seconden een ander alarm, filmpje, geluid, of wereld om in te verdwijnen. Maar als zoiets ontstaat, is dat puur toeval. A Minecraft Movie is namelijk vooral crosspromotie. Bedoeld om computerspelletjes, merchandise en Dorito’s te verkopen (‘Vindt het vierkante chipje!’).

Tristan Theirlynck

Gamers vertrouwen gameverfilmingen niet

In de eerste trailer van A Minecraft Movie staat acteur Jack Black – met gepeperde baard – in een digitaal landschap vol blokken. Hij spreidt zijn armen. „Ik…” kondigt hij aan, „ben Steve!”

Een leger gamers reageerde verbolgen. Dít was dan de verfilming van Minecraft, één van de bestverkochte games aller tijden en een essentieel onderdeel van menig gamejeugd? Een paar Hollywoodacteurs die stomme grappen maken in een raar, tegen het realisme aanschurende verbeelding van de Minecraft-wereld? Op vele fora klonk dezelfde opmerking: „Had dit niet gewoon vol animatie kunnen zijn? Misschien zelfs opgenomen in Minecraft zelf?”

Die reactie viel te verwachten. Na decennia slechte gameverfilmingen zijn gamers hyperalert op promotiebeelden, ze speuren elke millimeter trailerbeeld af op fouten. Het gaat er niet eens om dat een verfilming precies lijkt op het origineel – gamers willen gewoon weten of Hollywood de game-ervaring dit keer wél begrijpt. Dat het antwoord steeds vaker ‘ja’ is, zoals in series als The Last of Us, Arcane en Fallout, heeft de angst nog niet weggenomen.

Makers van gameverfilmingen hebben het dan ook niet gemakkelijk. In de game-industrie is het woord ‘gameschrijver’ inmiddels verruild voor ‘verhaalontwerper’ – een gameverhaal zit namelijk niet alleen besloten in filmpjes met personages, maar ook in de interacties die een speler kan hebben met de spelwereld, en dat vereist een andere aanpak dan een filmscenario. Waar je bij een boek- of podcastverfilming een (visuele) dimensie toevoegt, sla je bij een gameverfilming juist iets plat.

Traditioneel strooien Hollywoodstudio’s vooral gameverwijzingen uit over een standaard actie- of comedyverhaal. Dat werkt niet – de fan mist de kern van zijn ervaring, het mainstreampubliek krijgt clichés en onbegrijpelijke grappen. Meer succes hebben projecten waarvan de makers zelf gamers zijn, met een intens begrip van de betreffende gamewereld.

Zo werd bij de planning van personages voor serie Fallout nagedacht over de verschillende typen mensen die in Fallout spelen – de ‘good guys’, de anarchisten, de machtswellustelingen. Gamers herkennen de archetypen onmiddellijk. Op het moment dat hoofdpersonage (en anarchist) The Ghoul vervolgens ook nog eens zucht: „De eerste regel van de Wasteland is dat je altijd van je pad gelokt wordt door bullshit”, is de gamer ingepakt: zie, ze snappen het gamen.

Column | Mevrouw Odysseus herkent die ouwe man best

admin
April 2, 2025
0

Films over het klassieke Griekenland zijn er te over. Meestal zijn ze gezellig, met Griekse helden in fantasie-wapenrusting, ronddartelend in fotogeniek mediterraan gebied: azuren zee, mooie meiden, mooie jongens. Ik denk aan de plofkraak-Achilles van Brad Pitt, de pestkoppige Helena van Irene Papas. Favoriet is Homerus’ Odysseus, de staalgespierde, de godgeplaagde, de snaaksgebreinde – om het maar eens zogenaamd-homerisch te zeggen.

Ook The Return draait om Odysseus, en ik denk, dat weet ik wel, ik sla deze maar eens over.

Maar ja, Juliette Binoche speelt Penelope, mevrouw Odysseus. Binoche ligt me na aan het hart. Ze is zo goed, ik stel er een eer in om elke nieuwe film met haar te zien, wat het ook is.

Dus ik ga toch naar de bioscoop.

Gelukkig, want ik zie een meesterlijke film. Zonder wonderen, zonder monsters, geen Cycloop in zicht. Zonder hedendaags-getinte glamour. Met inactieve goden – ze worden wel aangeroepen maar god geeft nooit thuis, dat is bekend. Natuurlijk is er geweld en smerig ook, maar het is onspectaculair.

Wel voldoet The Return aan de piketpaaltjes. Odysseus’ ouwe hond die zijn baas terugziet en dan sterft (brekende ogen, check). De bejaarde voedster die hem herkent aan een litteken (haar verbijstering, check). Het huwelijksbed dat Odysseus sneed uit de stam van een olijfboom (check, maar alleen te zien als je goed oplet).

Juliette Binoche als Penelope in ‘The Return’ van Uberto Pasolini

Foto Fabio Zayed

‘I Saw the TV Glow’ is een fenomeen (voor wie ‘m begrijpt)

admin
April 1, 2025
0

Volgens Amerikaanse recensenten was I Saw the TV Glow een van de beste films van 2024. Regisseurs als Martin Scorsese loofden de film, Paul Schrader (scenarist van Taxi Driver) noemde regisseur Jane Schoenbrun „de origineelste stem in de filmindustrie van dit decennium”. En verschillende online filmfora wijdden zich maandenlang aan een ontleding van elke frame van de film.

Toch werd I Saw the TV Glow in Nederland vorig jaar zonder noemenswaardige publiciteit in de bioscoop gedumpt. Het is een curieus maar typerend lot voor het filmfenomeen, dat deze week op Netflix komt. Behoor je tot de doelgroep van transpersonen, internetverslaafden en cinefielen? Dan raakt de film je diep in de oerangsten. Herken je je er niet in? Dan ben je op z’n best ambivalent.

Wat maakt dat deze queer horrorfilm zó specifiek succesvol is? Aanvankelijk lijkt de film juist de plot van elk Amerikaans tienerdrama van rond de eeuwwisseling te volgen. Apathische, onbegrepen tiener Owen vindt een gelijke in de twee jaar oudere Maddy. Zij is geobsedeerd door The Pink Opaque, een tienerhorrorserie over twee paranormale meisjes die het opnemen tegen een sinister grijnzende maan , Mr. Melancholy. Millenials zullen in deze tv-serie Buffy The Vampire Slayer herkennen, de hitserie uit de jaren negentig vol queer-subtext. Owen mag niet kijken – vader: „Dat is toch voor meisjes?!” – maar tijdens een geheim slaapfeestje bij Maddy raakt hij verknocht.

Hier wordt de film vreemd. Owen voelt maar 30 minuten per week écht dat hij leeft, als hij naar The Pink Opaque kijkt. Het hoofdpersonage Isabel lijkt een versie van hem; het meisje dat hij zich voelt. Hij begint te dissociëren van zijn eigen leven. Als Maddy op een dag verdwijnt, wordt ook The Pink Opaque plots niet meer uitgezonden. De serie zal voor altijd onaf zijn.

Decennia verglijden. Owen leeft in verlamming tussen zijn ‘echte’ leven en steeds verkniptere fantasie, alsof hij rot. Zijn andere identiteit heeft hij diep begraven. Zoals de meisjes van The Pink Opaque over hun monsters zeggen: „Ze kunnen ons geen pijn doen, als we niet aan ze denken.”

Schermentrilogie

I Saw the TV Glow is de tweede film van Jane Schoenbrun, en het tweede deel in diens officieuze ‘schermentrilogie’, waarin schermen dienen als metafoor voor verschillende fases van de gendertransitie. In Schoenbruns debuut We’re All Going to the World’s Fair waren dat portalen naar andere werelden, waarin een persoon die worstelde met zijn genderidentiteit veilig kon verdwijnen.

I Saw The TV Glow behandelt het voorgeborgte van transitie. De film is nostalgisch naar een tijd waarin buitenbeentjes hun gemeenschap vonden via het televisiescherm. Op tv was men nooit expliciet, maar je voelde de gloed van mensen die hetzelfde dachten en voelden als jij. Mensen bij wie je je wél thuis voelde en jezelf kon zijn. Owen moet volledig in die andere tv-wereld durven te stappen om zichzelf te kunnen omarmen.

Dat klinkt als een intellectuele exercitie, maar I Saw the TV Glow voelt ook zeer doorleefd. Regisseur Schoenbrun identificeert zich als non-binair, onderging zelf een gendertransitie, en sprak in talloze interviews over het „hellevuur van de Amerikaanse buitenwijk”. Die ervaring wasemt door in de hyperspecifieke details van I Saw the TV Glow. Zo klinkt Owens stem anamorf en hol – vreemd, zoals transpersonen zichzelf vaak niet kunnen herkennen in hun eigen stemgeluid. En zo is het personage van Maddy herkenbaar voor lhbti’ers als een oudere ‘gids’, die Owen probeert te helpen zichzelf te vinden.

Ook castingkeuzes spelen slim met Schoenbruns ervaring. Zo wordt Owens onderdrukkende vader gespeeld door Fred Durst, zanger van rap-rockband Limp Bizkit. In de jaren negentig was hij hét toonbeeld van bro-cultuur; agressieve mannelijkheid, met liedjes als ‘Break Stuff’ en een chronisch achterstevoren gedragen pet. Met die castingkeuze boort Schoenbrun niet alleen angst voor de macho aan, maar brengt ze de wereld van I Saw the TV Glow ook de realiteit in – de gloed schijnt nu jouw wereld binnen.

Cronenberg

Maar de film spreekt niet alleen de queergemeenschap aan, hij bereikt ook cinefielen en internetverslaafden. Dat komt door de unieke toon van de film. Het resultaat, volgens Schoenbrun, van „de boze seks van kunst en commercie ”. Ze mixt tienerdrama met de verknipte droomwerelden van David Lynch, de bodyhorror van David Cronenberg, en de verstopte subversiviteit van Paul Verhoeven. En voegt daaraan de esthetiek van het internet toe.

Veel van het tweede deel van de film speelt zich namelijk af in ruimtes die in de internetcultuur ‘liminal spaces’ genoemd worden. Plekken die bekend en nostalgisch voelen, maar ook verontrustend zijn. Een nachtelijke parkeergarage vol winkelwagentjes, een verlaten speelparadijs met tl-verlichting. Dit soort beelden waren de afgelopen jaren een hype op het internet. Ze riepen een collectief gevoel van onbehagen op bij generatie Z.

Mediafilosofen discussiëren nog over wat ‘liminal spaces’ precies zijn, de definitie is diffuus. Maar in I Saw the TV Glow zijn het plekken waar schermen en herinneringen samenkomen. Je weet niet wat je herkent uit je eigen leven, of uit plaatjes, tv-series, films. Vergevorderde dissociatie door een leven op een scherm: échte herinneringen zijn versmolten met sjablonen uit film. Dat wekt een angst op, niet alleen bij transpersonen, maar bij iedereen die een scherm gebruikt als uitvlucht. Het is een akelige benadering van hoe het voelt om in het verkeerde lichaam te zitten.

Verminking

I Saw the TV Glow werd aangeprezen als horror in de VS. Dat is een deel van de reden dat het grote publiek de film „saai” en „pretentieus” noemt online: wie klievende messen en spoken verwachtte, komt bedrogen uit. Maar horror is het wel degelijk. Verschillende recensenten schreven correct dat Schoenbrun de verminkte, vergroeide lichamen van Cronenberg heeft geïnternaliseerd. Schoenbrun toont geen misvormingen, maar laat de verminking zien die je jezelf kunt aandoen als je je ware aard verwaarloost. Als dat besef doordringt, in een zeer akelige finale, is I Saw the TV Glow een van de engste films van het jaar.

Maar bij de meeste kijkers zal dat niet doordringen. Als je niet met ‘Buffy’ bent opgegroeid – of met internet – en geen transpersoon of cinefiel bent, vallen de tekortkomingen van I Saw the TV Glow nogal op. De visuele metaforen zijn wel érg vet , net als het acteren. Ook de dialogen zijn wel erg gekunsteld .Zo bezien is het niet wat de marketing of de lovende recensies beloofde.

I Saw the TV Glow is zoals het fictionele The Pink Opaque: een gloed waarin gelijkgestemden zichzelf vertegenwoordigd zien. En niet te ontcijferen voor de rest.