Hoe duurzaam is het betaalde voetbal in Nederland? âVeel fans hebben gewoon geen elektrische autoâ

Posted on May 20, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Voetbal Een ‘klimaatneutrale wedstrijd’ georganiseerd door FC Dordrecht benadrukte vrijdagavond hoe vervuilend het betaalde voetbal in Nederland nog altijd is.

Katinka van de Wall

20 mei 2023 om 19:31

Leestijd 4 minuten

Supporters in het stadion van FC Dordrecht vrijdag voor de wedstrijd tegen Top Oss. Foto Hedayatullah Amid

„Sorry, u mag hier niet naar binnen als u geen elektrische auto rijdt”, zegt een steward van FC Dordrecht tegen de bestuurder van een benzineauto. De man in het gele hesje staat tussen de auto en het ijzeren hek van de parkeerplaats van FC Dordrecht in. „U kunt parkeren in de Vogelbuurt, hier vlakbij.”

Het is vrijdagavond, vanavond organiseert de Dordtse voetbalclub de eerste wedstrijd in het Nederlandse betaald voetbal „zonder negatieve gevolgen voor het klimaat”, aldus Leon Vlemmings, innovatiemanager bij de club uit de Eerste Divisie. Zo arriveren veel supporters te voet of fietsend bij het stadion, en mogen alleen elektrische voertuigen de parkeerplaats op.

Uit onderzoek van Energiek Dordt, een van de partners van de profclub, blijkt dat FC Dordrecht elke wedstrijd één tot drie ton CO uitstoot, waarvan mobiliteit en stroom- en gasverbruik de grootste vervuilers zijn. Jaarlijks komt dat neer op 341 ton CO2, ofwel twaalfduizend bomen op 25 voetbalvelden. De werkelijke uitstoot van de klimaatneutrale wedstrijd werd vrijdagavond niet gemeten. Het initiatief van de club is vooral bedoeld om de regio te verduurzamen, zegt organisator Vlemmings. Door samen te werken met partners, kleine bedrijven en scholen in de omgeving. „Deze dag draait om bewustwording en een collectieve uitdaging.”

Een onderzoek van PwC uit 2021 naar de maatschappelijke impact van het betaalde voetbal in Nederland, blijkt dat er op het gebied van duurzaamheid nog veel werk te verrichten is: bij twee op de drie profclubs ontbreekt een ‘concreet duurzaamheidsbeleid’, en dus blijven maatregelen om te verduurzamen vooralsnog uit. Wel zijn bijna alle clubs bezig met kleinere initiatieven, zoals het plaatsen van zonnepanelen of het scheiden van afval.

Een supporter arriveert vrijdagavond met zijn fiets bij het stadion van FC Dordrecht.
Foto Hedayatullah Amid

Vegaknakworst en koud douchen

In Dordrecht eten supporters vrijdag vegaknakworsten en drinken hun biertje uit herbruikbare bekers. Spelers douchen koud, er zijn meer fietsenrekken geplaatst en er rijdt een elektrische, robotische grasmaaier over het veld. Mislukkingen waren er ook, zegt Vlemmings. Zo was het dak te zwak voor het plaatsen van planten en grassen, en de spelers van tegenstander TOP Oss kwamen aan in een dieselbus.

Om grotere winst te behalen op het gebied van duurzaamheid werken voetbalbond KNVB, de Eredivisie CV en Coöperatie Eerste Divisie samen om de CO2-voetafdruk van elk van de 34 clubs in kaart te brengen. „Totdat die nulmeting is uitgevoerd, is er nog geen inzicht in welke maatregelen er per club genomen kunnen worden,” zegt Sjoerd Jans, clubadviseur Betaald Voetbal van de KNVB. Aan het einde van dit seizoen is het uitvoeren van de nulmeting – die verschillende aspecten als mobiliteit, energie- en waterverbruik analyseert – afgerond, verwacht Jans.

Nederlandse voetbalclubs lopen wereldwijd achter op het gebied van verduurzaming. Zo zijn de Spaanse club Real Betis en het Britse Forest Green Rovers FC al jaren bezig met verduurzaming: het stadion van de Rovers draait bijvoorbeeld volledig op zonne- en windenergie.

Europese richtlijnen voeren de druk tot verduurzamen op. Het zogeheten ‘Fit for 55’-klimaatpakket van Eurocommissaris Frans Timmermans verplicht bedrijven, en dus ook betaaldvoetbalorganisaties (bvo’s) hun netto-uitstoot in 2030 met 55 procent terug te dringen. Jans noemt het „een uitdaging” voor clubs om dit voor elkaar te krijgen.

Toch namen een aantal Nederlandse bvo’s op eigen houtje bescheiden duurzaamheidsstappen. In 2021 verbood PEC Zwolle als eerste club het gebruik van wegwerpbekers en voerde statiegeld op ‘PEC-bekers’ in. Willem II stapte recentelijk over naar stevige, herbruikbare cups.

Sponsoren vragen ook meer van de clubs, zegt Jans. Uit onderzoek van KNVB Expertise blijkt dat 87 procent van de sponsoren het ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ vindt dat bvo’s zich actief bezighouden met verduurzaming. „Als je als club je niet bezighoudt met duurzaamheid, is het lastig om hen bij je te houden,” zegt de KNVB-clubadviseur.

Maar binnen overkoepelende organisaties staat sportmentaliteit nog altijd boven verduurzaming. Eind februari vloog de selectie en technische staf van Ajax voor een Europa League-wedstrijd tegen Union Berlin van Amsterdam naar Berlijn. Een maand later vloog het Nederlands elftal naar Parijs voor de EK-kwalificatiewedstrijd tegen Frankrijk. In plaats van een treinreis van ruim drie uur naar Gare du Nord op groene stroom, koos de KNVB voor de meest vervuilende optie.

Bij FC Dordrecht werd vrijdag bier uit herbruikbare bekers gedronken.
Foto Hedayatullah Amid

Eenmalig evenement

Aukje Geubbels, manager maatschappelijk verantwoord ondernemen van belangenorganisatie Eredivisie CV, vindt dat het de verantwoordelijkheid van bvo-directeuren is om de gestelde klimaatdoelen te behalen. „Wij kunnen daarin begeleiden, maar de manier waarop topclubs internationaal reizen, is bijvoorbeeld afhankelijk van de rusttijd voor sporters en hoe het speelschema is ingedeeld”, stelt Geubbels.

De KNVB, Eredivisie CV en Coöperatie Eerste Divisie ondersteunen het initiatief van FC Dordrecht, maar waren niet betrokken bij de organisatie. Met het eenmalige evenement vormt de club een voorloper, zegt algemeen directeur van de Coöperatie Eerste Divisie Marc Boele.

„Daar kunnen wij nog van leren”, beaamt Jans van de KNVB. „We jagen duurzaamheid aan en kunnen erover informeren, maar uiteindelijk moeten clubs zelf de stap zetten.” Op 30 juni wordt er bijvoorbeeld bij VItesse een kennissessie over mobiliteit binnen het betaalde voetbal georganiseerd, voor alle bvo’s.

Wereldwijd vormt het voetbalverkeer – de heen- en terugreis van supporters spelers en personeel naar een wedstrijd – de grootste milieuvervuiler in het profvoetbal. Tijdens het WK in Qatar waren er eind vorig jaar honderden extra vluchten voor fans tussen Doha en buurlanden door een groot tekort aan hotelkamers in het gastland. Qatar beloofde het eerste CO2-neutrale wereldkampioenschap te organiseren, maar het tegendeel bleek waar. Grofweg kwam er tijdens het WK 3,6 miljoen ton CO2 vrij, volgens wereldvoetbalbond FIFA.

Handjevol Ossenaren

In Dordrecht zetten supporters TOP Oss vrijdagavond hun vraagtekens bij de klimaatneutrale wedstrijd. Tenminste, die paar fans die aanwezig zijn: een handjevol Ossenaren betreedt een kwartier voor de wedstrijd het stadion. Volgens steward Stef (18) is het lage animo te danken aan de lage positie op de ranglijst – „de supporters zijn niet meer zo gemotiveerd om te komen” – én de eisen die FC Dordrecht stelde qua vervoer. Voor veel Brabanders is het onmogelijk om op uitstootvrije wijze op tijd bij het stadion te arriveren. „Veel mensen hebben gewoon geen elektrische auto”, zegt Stef.

Of je de supporters meekrijgt, bepaalt of nationale duurzaamheidsdoelen behaald kunnen worden, zegt Aukje Geubbels van de Eredivisie CV. Er zal dus een grote omslag moeten plaatsvinden. „Uiteindelijk zal iedereen moeten verduurzamen, voetbal is hier niet uniek in.”

Boele van de Coöperatie Eerste Divisie was zelf niet aanwezig bij de klimaatneutrale wedstrijd van FC Dordrecht. Tot zijn grote spijt, zo laat hij een paar dagen van tevoren weten. „Vrijdagavond vindt een wedstrijd plaats die bepaalt wie zich kampioen van de Eerste Divisie mag noemen. Sportiviteit heeft nu even prioriteit.”

De mascotte van FC Dordrecht.
Foto Hedayatullah Amid

Beatriz González, de 91-jarige ‘schilder van het Colombiaanse geheugen’, toont wat geweld met haar land doet

admin
October 11, 2024
0

Meneer de president, wat een eer om in uw aanwezigheid te zijn op dit historische moment, zo luidt de van sarcasme druipende titel van een tekening van Beatriz González uit 1987. Daarop is de Colombiaanse president Belisario Betancur te zien, te midden van een gezelschap, met voor zich op tafel een papier – kan een wetsvoorstel zijn – en een dood lichaam. Een verschrikking ligt letterlijk voor hem, terwijl hij en zijn slippendragers net doen alsof dat niet het geval is. Sterker nog, de president zit zelfvoldaan te glimlachen.

Een jaar later zette González de scène nog wat vetter aan, in een schilderij met dezelfde titel. De kleuren zijn zo vrolijk dat ze de schijnheiligheid nog meer benadrukken. Het lijk is vervangen door een bloemstuk – wat bewijst dat in de juiste setting zelfs bloemstukken bijna sarcasme kunnen uitstralen. En die glimlach, die is nog net zo zelfvoldaan.

Een overzichtstentoonstelling van de hier weinig bekende Beatriz González (91) past bij de groeiende belangstelling in de Europese kunstwereld voor The Global South. Het Tilburgse museum De Pont presenteert haar als ‘schilder van het Colombiaanse geheugen’, een grande dame van de Latijns-Amerikaanse kunst. Een aantal monumentale schilderingen in de expositie, over oorlog en vrede, maakte ze in 2022, het jaar dat ze 90 werd. Sinds ze in 1962 begon met schilderen, hanteert ze zowel veel kleur als ook een kritische blik en politiek engagement. Geboren in 1932 maakte ze veel van de turbulente geschiedenis van haar land mee: een continue strijd tussen het regeringsleger en paramilitairen zoals de FARC, met veel drugsgeweld door machtige kartels. Die geschiedenis verwerkt ze in haar kunst.

Beatriz González, **Zocálo de la tragedia**, 1983.

Bloedbad

Het ‘historische moment’ uit bovengenoemde titel verwijst naar de bezetting van en gijzeling in het Paleis van Justitie in 1985 door paramilitairen, waarbij president Betancur een omstreden rol speelde. Hij voerde geen onderhandelingen, het leger reageerde met geweld, wat leidde tot een bloedbad en een grote brand. Betancur hulde zich hierna in stilzwijgen, zonder een poging de schuldigen te straffen. Waardoor justitie, of rechtvaardigheid, in meer dan één opzicht in vlammen opging volgens González – die deze kunst ongetwijfeld vol woede heeft gemaakt.

Deze twee kneiterharde kunstwerken zijn grimmiger dan het werk dat ze daarvoor maakte. Geïnspireerd door pop-art was González in de jaren zestig nieuwsfoto’s en religieuze voorstellingen gaan naschilderen met emailleverf die werd gebruikt voor reclameborden. Niet omdat ze zo graag mee wilde doen met een Amerikaanse stroming, maar als een manier om de Colombiaanse beeldcultuur te verrijken en te becommentariëren.

Beatriz González, **Señor presidente, qué honor estar con usteden este momento histórico**, 1987.

De overlap van high en low art vertaalde ze naar schelkleurige madonna’s en piëta’s die ze aan meubels bevestigde. Of naar een gordijnprint die ze in 1981 maakte met daarop de vorige president tussen dames in galajurken, waarmee ze wilde uitdrukken hoe hij zich verschuilde achter de schone schijn van feestjes.

Na de desastreuze brand in het Paleis van Justitie volstonden zulke ironische speldenprikken echter niet meer. De Colombiaanse geweldsspiraal verhardde, haar werk ook. ‘Rouw’, ‘De Levenlozen’ en ‘Oorlog en Vrede’ zijn drie van de thema’s waarmee de tentoonstelling haar ommezwaai laat zien.

Het is soms wel even zoeken. Vaak gebruikt González subtiele beeldelementen en symbolen die veel kijkers misschien niet zullen opvallen of kennen. Zo zien we op de presidentswerken in de achtergrond een muurschildering, zoals die in Latijns-Amerika veel gemaakt werden. In haar kritiek op het presidentiële gezelschap neemt ze zo ook nog even het muralisme op de korrel, als zijnde te spierballerig. De kippen op een schilderij van een vermoorde man verwijzen naar het feit dat lijken kippenvoer werden genoemd. En in een ander werk hangt boven doodskisten een lamp die ze overnam van Picasso’s Guernica.

Beatriz González, Empalizada, 2001.

Beatriz González, La corriente, 1992.

Foto’s: Juan Rodríguez Varón, Julio César Flórez

Katholieke piëta’s

Dat je die lagen niet ziet, of kunt plaatsen, hoeft geen gemis te zijn, als het werk zelf maar krachtig genoeg is.

Vaak lukt dat. De armgebaren van mensen die hun doden bergen doen denken aan katholieke piëta’s. Maar de schilderijtjes van huilende gezichten zijn vooral vlak, pathetisch. Veel krachtiger is een schilderij van een dode in een kist die door een schim wordt toegedekt met een deken waar roofdieren op geborduurd zijn. Hierdoor ontstaat een overloop tussen realiteit en droom in een wereld waarin helemaal niets meer klopt en de waanzin regeert.

Die nadruk op zo’n banaal detail als een deken werkt goed. De dood en peilloos verdriet worden nog sterker door het contrast met het alledaagse. Zoiets doet González ook in ander werk. Zo maakte ze decoratieve banden van posters met daarop vermoorde of rouwende figuren, die ze ook in het straatbeeld als posters liet plakken – de dood in lieflijke decoratie. Op een begraafplaats in de Colombiaanse hoofdstad Bogotá liet ze beeltenissen aanbrengen van lijkdragers bij 9.000 graven van ongeïdentificeerde doden – een aanklacht tegen het geweld in haar land (2007-2009).

Kleinere versies van deze buitenkunst zijn op wanden in het museum geplakt. Eén muur is behangen met silhouetten van mensen die hun huisraad en eigendommen meesjouwen: de desplazados, de ontheemden die door de continue strijd in Colombia op de vlucht slaan. Mensen verworden zo tot anonieme poppetjes van wie je de afbeelding kunt blijven herhalen. Hun individualiteit gaat verloren in geweld dat doorgaat als een gebed zonder einde, of, als behang dat eindeloos, per strekkende meter, kan worden gedrukt.

Beatriz González, **La madrépora**, 1967.

Tv-recensie | Dolly Parton denkt nog niet aan pensioen en bij ouderenkoor My Generation spat de levenslust er van af

admin
October 11, 2024
0

Toen de burgers van haar geboorteplaats een standbeeld voor haar oprichtten, sprak de vader van Dolly Parton wijze woorden: „Vergeet nooit: voor de fans ben je een idool, voor de duiven ben je gewoon een plee.” Dit weerhield de vader er niet van om iedere week met een emmertje sop de duivenpoep van het standbeeld te wassen. Want trots was hij wel op zijn zingende dochter.

Bij hoge uitzondering bespreek ik een tv-programma dat vanavond pas op televisie komt, omdat ik niet kan wachten. In Dolly for President (NPO 1) gaat de Twentse countryzangeres Ilse DeLange samen met presentator Frank Evenblij op bedevaart naar de geboortegrond van hun idool. De vierdelige docuserie lijkt op de reisprogramma’s die Nick & Simon maakten. Maar DeLange brengt haar eigen klasse mee, wat zich bijvoorbeeld uitbetaalt in de prachtige liedjes die ze onderweg zingt.

Bovendien gaan de twee op pad met een serieuze onderzoeksvraag: hoe kan het dat de liefde voor Dolly Parton het enige is wat het gepolariseerde Amerika nog samenbindt? Om teleurstellingen te voorkomen, ga ik ervan uit dat de twee reizigers het veel te leuk hebben in Tennessee om serieus op de vraagstelling in te gaan. Geeft niet, ze is prikkelend genoeg om de serie bij elkaar te houden. De vraag en de antwoorden zijn trouwens al uitputtend behandeld in de geweldige podcast Dolly Parton’s America.

Toch is dit een heerlijke serie omdat ze de liefde en bewondering voor Parton zo goed overbrengt. Het duo begint in de geboorteplaats Sevierville (Tennessee) waar naast het standbeeld ook jaloersmakend veel Dolly-parafernalia te zien zijn. Overigens werd Parton niet hier geboren, maar zo’n 24 kilometer verderop, in een blokhut middenin de Great Smokey Mountains, in een doodarm gezin met twaalf kinderen. In deze omgeving is Parton hoe dan ook alom geliefd omdat ze geld geeft aan de behoeftigen en flink investeert in de regionale economie met haar pretpark Dollywood.

DeLange en Evenblij ontmoeten een schoolgenoot van Parton die vertelt dat ze op de middelbare school al een plaatselijke ster was. Hoogtepunt is een bezoek van DeLange aan het lokale radiostation waar ze samen met Partons banjospeler Gary ‘Biscuit’ Davis een breekbare versie van ‘Jolene’ brengt. Evenblij plaagt DeLange met haar oude droom om in de VS door te breken: „Je bent bijna vijftig maar er is nog hoop.”

Levenslust

Dolly Parton is 78 jaar maar denkt nog lang niet aan haar pensioen. Onlangs bracht ze een album uit met rock-covers. Haar Amstelveense leeftijdgenoten kunnen hiervoor terecht in het ouderenkoor My Generation. Het koor is onderdeel van de regionale dagbesteding voor ouderen maar maakte dit jaar een grote sprong naar nationale roem: het diende als openingsact van festival De Zwarte Cross. De hartverwarmende 2Doc My Generation (NPO 2) van Anne-Marieke Graafmans volgt op hartverwarmende, swingende wijze de weg naar het grote optreden.

Oud worden lijkt me een verschrikking, maar als ik naar de levenslustige koorleden kijk, kan ik niet wachten tot ik me bij hen mag aansluiten. Mooi zingen blijkt niet tot de vereisten te horen, maar het plezier en de liefde spatten er vanaf. We zien ze repeteren op rock- en soulhits uit de jaren zestig en we zien ze thuis rondscharrelen. Weduwe Petra oefent met een bloemetjesvaatwaskwast op ‘Stand by Me’ en vertelt dat het koor haar door de rouw om haar overleden echtgenoot sleepte.

Haar innemende koorgenote Grace staat te swingen in de keuken op ‘One Love’ van Bob Marley en legt uit wat dat lied voor haar betekent: „Je bent hier vanbinnen één met je schepper en dat moeten we ook uitdragen.” Ze deelt tijdens de repetitie zelfgemaakte Surinaamse hapjes uit omdat ze in het koor het levende bewijs ziet van de bindende kracht van de liefde.

Column | Wilders in het Smurfendorp

admin
October 11, 2024
0

Hoe het kan dat Nederland, het zelfbenoemde braafste jongetje van de klas, zich door de grootste pestkop van het schoolplein laat besturen, is een raadsel. Het antwoord daarop ligt vast ergens in de duisternis van algoritmes en achttien jaar sociale voorzieningen toevertrouwen aan marktwerking. De consequenties ervan zijn daarentegen uitstekend zichtbaar. Met de pestkop aan het hoofd is iedereen, tot aan de premier, als de dood het volgende mikpunt te worden. De eerste leraar zit al overspannen thuis. Caroline van der Plas, Dilan Yesilgöz, van boeren-influencers tot voormalig chef justitie, niemand durft tegen de pestkop op te staan. Met cyberpesten, dreigementen en zelfgemaakte crises leidt Wilders steeds de aandacht af van het huiswerk dat hij niet heeft gemaakt en ook nooit zal maken omdat hij geen flauw idee heeft van hoe je dat doet: regeren. Met onuitstaanbaar pestgedrag jaagt hij alle volwassenen constant in de gordijnen, zolang die daar zijn tweets tegen het licht houden, vraagt niemand om huiswerk.

Als het stof is neergedaald, staan politici, duiders en journalisten, als bezorgde ouders en leraren, de schade aan de democratie op te nemen. „Hoe gaan we dan met Wilders om?” vragen ze steeds. Het antwoord is: Southpark, seizoen 10, aflevering 7, die waarin Eric Cartman, de grootste pestkop van de school, compleet onhandelbaar is. Als hij een schoolgenootje het ziekenhuis in heeft gepest, schakelt zijn moeder hulp in van doorgewinterde tv-nanny’s. De een na de ander wordt door Cartman gesloopt: Rutte, Omtzigt, Schoof. Uiteindelijk wordt hondenfluisteraar Cesar Millan ingevlogen, die leert Cartmans moeder met het wangedrag van haar pestkop omgaan. Regel een: ongewenst gedrag altijd negeren. „Je kijkt niet naar het kind, je negeert het kind.” Er zal verzet komen, het kind zal zich tijdelijk erger misdragen, maar als je volhoudt, raakt hij uitgeput. Dat beweert de hondenfluisteraar althans als hij een krijsende Cartman, in ons geval Geert Wilders, aan een tuigje uitlaat.

Bij ongewenst gedrag negeren, moet gewenst gedrag worden beloond. Voor Cartman had de hondenfluisteraar gebakken kip. Voor Wilders moet worden uitgeweken naar zijn favoriete lekkernijen. Een dagje Efteling als hij de rechtsstaat niet meer aanvalt, eigenhandig een moskee sluiten als hij de democratie niet langer kapot knaagt. Mocht hij ooit iets van woningbouw of ander huiswerk gedaan krijgen, dan mag hij een heel gezin naar keuze uitzetten.

Wil het braafste jongetje van de klas, zonder ziekenhuisopname, langs Wilders en zijn coalitie van meelopers raken, dan moet hij zich niet met rede wapenen. Dictatoriale pestkoppen houden zich niet aan democratische spelregels. Een kabinet van handpoppen en karikaturen overleef je met strategieën uit Cartoon Network. De Smurfen weten het in hun dorp ook al jaren leuk te houden, ondanks Gargamel en zijn kat. In ons geval zijn dat katten.

Carolina Trujillo is schrijfster.

Luister naar