Hiphopchoreograaf Botis Seva: âNaar welke stem luister je als leider? Die van de wereld, die van God of van jezelf?â

Posted on February 23, 2024 by admin

In Groot-Brittannië mag hij dan een van de bekendste hedendaagse choreografen met een hiphopachtergrond zijn, maar in Sittard repeteert Botis Seva (33) voor zijn nieuwe voorstelling gewoon in een lichtelijk afgeragde dansstudio, weggestopt in een non-descript winkelcentrumpje. Maandag gaat Until we sleep van Seva’s gezelschap Far from the norm in première in Kerkrade in het kader van het schrit_tmacher Festival, dat dit jaar zijn 29ste editie beleeft met voorstellingen in Heerlen, Kerkrade en Sittard, het Duitse Aken en het Belgische Eupen.

Zo vlak voor de première, zegt danser Joshua, is het vooral een kwestie van finetuning, want het grootste deel van het materiaal is er al. Dat verklaart de grote mate van zelfstandigheid waarmee de dansers werken: voor zichzelf bewegingen markerend of gezamenlijk frases herhalend, met of zonder muziek. Seva ondertussen hult zich lange tijd in langdurige stiltes, al dan niet als in gebed verzonken, knielend, met zijn hoofd op de grond. „Dan ben ik bezig de puzzel op te lossen en details strakker te krijgen”, vertelt hij. „Op andere momenten ben ik sturender, krachtiger. Ik geef niet op tot ik de essentie heb gevonden van wat ik zoek. Die mix van zachtheid en discipline zie je denk ik ook wel in mijn werk.”

In strakke ritmes repeteren de zeven dansers in Sittard tribale cirkeldansen. Ze tijgeren over de vloer, laten hun borst agressief naar voren ‘poppen’ – popping is een hiphopstijl waarbij een danser de spieren spant en ontspant met een korte, krachtige schok als resultaat – en maken hals-doorsnij-gebaren. Een andere scène lijkt eerder een soort piëta, met een vrouw die vol mededogen een man, gewond of stervende, op haar schoot wiegt.

In Nederland was al eerder werk van Seva te zien. In 2019 en 2021 presenteerde het hiphop dancefestival Summer Dance Forever zijn choreografie Blkdog (2019); een uiterst beklemmende voorstelling over angst en depressie. Seva putte uit zijn eigen gevoelens van onmacht die hem vlak na de geboorte van zijn zoontje bevingen. Als kind uit een eenoudergezin miste hij een rolmodel voor het vaderschap. Zijn moeder, geëmigreerd uit Angola, voedde in haar eentje vier kinderen op in het ruige Oost-Londen. Als vrouw met traditionele normen en immigrantenidealen had zij voor haar zoon liever een academische carrière gezien, wat voor de nodige wrijving zorgde toen hij voor de dans koos. Inmiddels heeft zij vrede met zijn keuze.

Vrouwelijke leidersrol

Gezien die achtergrond is het misschien niet toevallig dat in Until we sleep een vrouw de leidersrol vervult. Zij maakt een soort vervreemdende, mystieke reis, op zoek naar antwoorden op levensvragen. „Een beetje zoals de heroïsche trajecten die je in films wel ziet. Until we sleep is een bespiegeling over leiderschap, de manieren waarop je dat kunt invullen, en de balans zoeken tussen leiding geven aan een gemeenschap en die ook een eigen verantwoordelijkheid gunnen. Naar welke stem luister je als leider? Die van de wereld om je heen, de stem van God, je eigen stem? Het slingert heen en weer tussen luisteren en leiden.”

In het werk dat hij de laatste tien jaar maakte – niet alleen voor zijn eigen gezelschap, ook voor andere groepen – duiken regelmatig urgente maatschappelijke thema’s op, zoals discriminatie en racisme. Naast die grote problemen toont hij ook het leed dat zich achter de voordeur afspeelt; huiselijk geweld, verslaving en de dagelijkse worsteling van mensen wier stem niet wordt gehoord. „Ik vind het onmogelijk iets te creëren zonder me bewust te zijn van wat er in de wereld gebeurt: oorlog, geweld, verlies. We zijn ongevoelig gemaakt voor het duistere in de wereld en de wreedheid van de mensen onderling. Maar Until we sleep gaat uiteindelijk over hoop, licht en vrede vinden in de chaos.”

In de nieuwe voorstelling verwerkt hij frustraties over hoe de wereld in elkaar zit, over machtsstructuren en consumentisme en daarmee, zegt hij, is het een persoonlijker stuk dan veel ander werk. Zelf jong vader geworden, maakt hij zich zorgen over de kinderen die in het huidige gure maatschappelijke klimaat opgroeien. „Het stuk verwijst niet naar specifieke gebeurtenissen, maar vooral naar de emotie die zij oproepen en de vragen over het waarom van ons bestaan.”

Scène uit **Until we sleep** van choreograaf Botis Seva.

Geloof

Zelf vindt hij in deze wereld vol onrecht en rampspoed houvast in het geloof. Het is, naast de dans, zijn redding geweest en heeft hem geleerd de chaos om zich heen te begrijpen. Ook in de studio speelt het geloof een rol. „We beginnen repetities meestal met een gebed. Het brengt ons dichter bij elkaar en verbindt ons als groep met een hoger doel. Veel van de dansers zijn ook gelovig. Ik denk dat ik me daarom vooral tot hen als mens voel aangetrokken, meer dan tot de fantastische dansers die zij daarnaast ook zijn.”

In Sittard leggen Seva en de dansers de laatste hand aan de nieuwe voorstelling, die daarna op tournee gaat. Tegelijkertijd is de internationale tour van Blkdog nog steeds in volle gang. De voorstelling werd bekroond met een Olivier Award en bezorgde Seva de eer om als eerste hiphopchoreograaf ooit de prestigieuze prijs in ontvangst te mogen nemen; een teken dat de kloof tussen hiphop en hedendaagse dans stukje bij beetje wordt gedicht.

„Ik vind de tegenstelling hedendaags versus hiphop niet erg nuttig. Hiphop is even belangrijk als hedendaagse dans. Maar het is meer dan een stijl, het is een cultuur, een engagement, een discipline. Iedereen haalt zijn inspiratie uit allerlei vormen, of dat nu dans is of een breder veld. Zelf haal ik mijn inspiratie ook uit film, beeldende kunst, tekst. Dans ontwikkelt zich zoals de maatschappij zich ontwikkelt. In die zin is niets origineel; we zijn voortdurend bezig het danstheater opnieuw uit te vinden.”

https://www.youtube.com/watch?v=z6UCiW8GWvo

Expres niet zoals Charles Dickens het bedoelde, maar wel vrolijk en lekker suikerzoet

admin
November 24, 2024
0

Zul je net zien: Kerst staat voor de deur – een afschuwelijke feestdag voor afschuwelijke mensen – en dan klieft je domme zusje ook nog eens haar hoofd in tweeën op de rand van haar badkuip. Het overkomt Carola (Nandi van Beurden), eigenaar van Carola’s Christmas Shop, voorheen Carels Christmas Shop. Rechtstreeks naar de hemel kan zusje Christel (Suzan Seegers) niet: ze moet zich eerst nog een laatste keer tegen Carola aan bemoeien.

Op Kerstavond meldt Christels spook zich daarom bij haar grote zus in huis om daar te verkondigen dat Carola bezocht zal worden door drie geesten. Die ervaring zal haar ervan moeten overtuigen haar leven te beteren. Daar zal wel een hoop overtuigingskracht voor nodig zijn, want Carola lijkt niet meteen onder de indruk van Christels spookverschijning. Al zal ze haar zusje (tevens haar werknemer) wel missen in de winkel. Carola: „Niemand maakt zo’n goede cappuccino als jij.”

In kerstmusical A XXXmas Carola is Carola een botte, gierige, ijskoude zakenvrouw met een hekel aan Kerst. Dat maakt haar de vrouwelijke tegenhanger van Ebenezer Scrooge, de hoofdpersoon van Charles Dickens’ A Christmas Carol, het verhaal waar A XXXmas Carola op is geïnspireerd. Wel kreeg de musical de ondertitel Precies zoals Dickens het nooit bedoeld heeft mee, dus verwacht geen adaptatie die al te loyaal blijft aan het bronmateriaal.

Sterrencast

Wat je wél van A XXXmas Carola kunt verwachten is een vijfkoppige sterrencast (naast Van Beurden en Seegers zijn ook Jeremy Baker, Thomas Cammaert en Luuk Haaze van de partij) die uitblinkt in vrolijke, meerstemmige nummers, waaronder veel bewerkingen van bekende kerstliedjes. Zowel de nummers als de grapjes volgen elkaar in rap tempo op in het script van Allard Blom. In de eerste scènes is het wel even wennen aan de dik aangezette humor, met een hoofdpersoon die veel weg heeft van een snauwerige Disneyfilm-slechterik. Carola lijkt zelfs te zijn vormgegeven als Cruella de Vil, geheel in het zwart-wit, terwijl de overige personages zich hullen in rood-groene sjaals en truien.

Naarmate Carola’s voorgeschiedenis wordt onthuld, wordt het personage minder eendimensionaal. Dat wil niet zeggen dat A XXXmas Carola een bijzonder gelaagd geheel is – qua plot en sentimentaliteitsgehalte komt het verhaal vrij dicht in de buurt van de Hallmark-films die deze maanden iedere avond op ‘Christmas Channel’ RTL8 te zien zijn. Al Carola’s herinneringen, trauma’s en dromen draaien om mannen. Maar op vrijwel alle andere vlakken dan het plot is de musical origineel en creatief; van de bij vlagen harde humor tot de catchy liedteksten. Ook naar de muziek van Sam Verhoeven kun je blijven luisteren. Vooral de kerstrevue, een jaarlijkse traditie van Carola’s vader, zit zo goed in elkaar dat het jammer is dat hij maar een paar minuten duurt. Het decor – dat bestaat uit huisjes op kniehoogte die regelmatig van plaats wisselen of eventjes in de lucht zweven – zorgt intussen voor een sprookjesachtige sfeer.

Het maakt dat je je gewillig overgeeft aan het suikerzoete einde waar A XXXmas Carola onvermijdelijk op afstevent. Zo’n suikerzoet einde is ook best lekker. Af en toe. Met Kerst, bijvoorbeeld.

Kendrick Lamar stuurt de wolven af op gemakzuchtige succesrappers op nieuw album ‘GNX’

admin
November 23, 2024
0

Not Like Us heeft het nieuwe album van Kendrick Lamar niet gered. In die spijkerharde track haalde Lamar eerder dit jaar vernietigend uit naar zijn rivaal Drake en beschuldigde hij hem onder meer van pedofilie en uitverkoop van de hiphopcultuur. Het was dé giftige genadeslag na een hectische blitzkrieg waarin de twee elkaar met in bijzonder hoog tempo uitgebrachte beledigende tracks op de huid zaten en groeide uit tot de hiphopkraker van het jaar. Not Like Us tikt op Spotify de miljard streams aan en maakt kans op vijf Grammy Awards, waaronder die voor nummer en plaat van het jaar.

Maar op het vrijdagavond plotseling online gezette nieuwe album GNX van Kendrick Lamar speelt de Canadese rapper en zanger die Lamar dit voorjaar nummer-na-nummer tot aan de enkels afzaagde, geen rol van betekenis meer. Terwijl de andere hoofdrolspelers in die vete recent sussend stelden dat het niet zo serieus was, schakelt Lamar strijdbaar dóór. Het gaat hem niet puur om Drake, maar om hypocrisie en platte commerciële belangen die hij veel breder in zijn scene aantreft.

Lamar is iemand die in zijn werk voortdurend worstelt met verleidingen en twijfels over zijn rol als succesvol boegbeeld van zijn gemeenschap en genre. Hij is het duidelijk spuugzat hoe gemakzuchtig andere succesrappers omgaan met de cultuur die voor hem van levensbelang is. GNX is het eerste album dat Lamar zelf uitbrengt met zijn bedrijf PgLang en is rauwer en minder conceptueel opgezet dan voorgangers als het sterk naar binnen gerichte Mr. Morale & The Big Steppers, Pulitzer Prize-winnaar DAMN., en het als generationeel meesterwerk onthaalde To Pimp A Butterfly.

Hongerige rappers

Op GNX grijpt Lamar nadrukkelijk in muziek en tekst terug op waar het voor hem begon, in geboortestad Compton in Los Angeles. Het wemelt van de galmende elektronische bassen, rauwe funky beats en vlammende gastoptredens van jonge, hongerige rappers uit L.A., zoals Peysoh, Hitta J3 en Young Threat op de stotterend stuiterende westkustbeat van GNX. In openingstrack ‘wacced out murals’ rekent Lamar op een diep dreunende kickdrum af met in zijn ogen twijfelachtige acties van hiphopsterren als Lil Wayne en Snoop Dogg en ‘politieke correctheid’ in de rapscene. In het schmierend pompende ‘squabble up’ stuurt hij de wolven af op rappende poseurs.

Zijn strijdlust doet Lamar goed. Hij rapt lenig, losjes, gedreven en soms een beetje pesterig. „Ik houd mijn voet op het gaspedaal,” rapt Lamar op de aanstekelijk haperende staccato-funk van producer Mustard, die ook Not Like Us produceerde. „Iemand moet het doen.” Zijn rijmschema’s en tekstuele dubbele bodems en verwijzingen zijn onverminderd magistraal, en wie goed luistert, hoort in vrijwel elke kritische noot, tegelijk bemoedigende levenslessen voor zijn achterban: bescherm je hart, geloof in jezelf, investeer in jezelf, werk hard, en reken niet op anderen maar op zelfliefde.

‘Reincarnation’ is een nieuw hoofdstuk in de voortgaande artistieke uitwisseling die Lamar in zijn werk voert met zijn in 1996 vermoorde inspiratiebron Tupac ‘2Pac’ Shakur. Hij leent de muziek en rapstijl van 2Pac voor een geweldig gelaagd verhaal waarin hij zich neerzet als incarnatie van eerdere succesvolle zwarte artiesten en de beproevingen die ze doorstonden, waaronder een briljante zangeres die in het raciaal gesegregeerde Amerika worstelde met een drugsverslaving: „Heroïnenaalden hielden me in een foetuspositie.”

In ‘heart pt. 6’ blikt Lamar openhartig terug op de dagen waarin hij opkwam met rapgroep Black Hippy, en zijn jeugdvriend en zakenpartner Dave Free „gevangenis-risico’s” nam om hun muziekcarrière van de grond te tillen.

In het ontspannen en soulvolle sluitstuk ‘gloria’ rapt Lamar over een complexe relatie die zijn leven getekend heeft – om pas aan het eind te onthullen dat het gaat om zijn verhouding tot zijn pen, zijn schrijven. „Ik deed het met integriteit en n****s probeerden nog steeds op me te haten”, verklaart Lamar zijn bitterheid tegenover de commerciële toplaag van de rapscene in het subtiel geproduceerde, sfeerrijke ‘man at the garden’. „Er zal nog meer bloed verspild worden. Het is slechts verf voor mij.”

Juist de mensen die van het Fries houden, zijn soms (te) streng op jonge Friese auteurs

admin
November 22, 2024
0

Ja, het is anders om in het Fries te schrijven. Rixt Siderius (19) zoekt normaal in het Nederlands naar woorden die uitdrukken wat ze bedoelt, maar heeft die „speurtocht” nu in het Fries afgelegd. Het is haar Memmetaal, moedertaal. Friese poezië raakt haar, zegt ze, omdat de taal dichtbij is, het is de taal van thuis. Ze draagt een gedicht voor op het podium in een grote glazen kas op het Oldehoofsterkerkhof in Leeuwarden.

Jou my dyn tonge en probearje dy dan út te sprekken / it giet net / it giet net / lúster nei myn klanken

Een sneeuwschuiver rijdt buiten voorbij. Het is donderdagavond, donker in de binnenstad. Aan de vooravond van het festivalweekend van Explore the North, een literair productiehuis en festival met een vast podium in Leeuwarden, is het publiek bijeen in de warme kas voor De literaire orgie, of: een feestavond voor iedereen die van taal op podium houdt. De avond vangt aan met leerlingen van het Jonge Schrijvers-traject, een samenwerking van Explore the North en Jeugdtheaterschool Meeuw, dat door ongeveer vijftig jonge Friezen is gevolgd, onder wie Siderius. Jonge Schrijver Mayte Veenstra (18) zingt haar gedicht, door gitaar begeleid. Het publiek is gegrepen. De toon is warm, indringend, de woorden voelen eerlijk, ook als je ze niet verstaat.

Ik stean efter it rút / Ik wachtsje oant ein fan de dei / It ljocht yn myn sliepkeamer is út / Is dêr boppe in plak foar my?

Streng op foutjes

Het kan best spannend zijn om in het Fries op te treden. Juist mensen die zo van de taal houden, kunnen streng zijn op foutjes, zegt Marleen Nagtegaal, artistiek directeur bij Explore the North. Makers kiezen zelf welke taal ze gebruiken, maar soms moedigt Nagtegaal ze aan om te onderzoeken: wat als je dit in het Fries probeert?

Ze zijn van de „literatuur buiten het boek”, zegt Nagtegaal over Explore the North. Alles wat ze doen draait om taal. En dat is veel: workshops, ontwikkeltrajecten, residenties, het vaste Podium Explore in hun gebouw in Leeuwarden, en ze ondersteunen schrijvers met voorstellingen, wars van vastomlijnde disciplines. In juli werd bekend dat de organisatie structurele subsidie krijgt vanuit het Rijk; het is vanaf 2025 onderdeel van de culturele basisinfrastructuur. Het geld, jaarlijks bijna 500.000 euro, is fijn, zegt algemeen directeur Mark Hospers. Maar het is vooral een „erkenning dat wat wij hier doen, belangrijk is”.

Voorheen moesten schrijvers voor hun ontwikkeling naar Amsterdam, Utrecht of Groningen

Explore the North bestond in festivalvorm al sinds 2011, maar kreeg vleugels toen Leeuwarden met succes meedong naar de titel van Culturele Hoofdstad van Europa. Opeens was er bestuurlijke en financiële steun. Hospers: „Na ‘culturele hoofdstad’ in 2018 heeft Leeuwarden een heel nieuw cultureel veld gekregen.” Explore the North is daar onderdeel van. Vóór 2018 was het toch zo, zegt Hospers, dat schrijvers en kunstenaars voor een podium of ontwikkeling naar Amsterdam of Utrecht of Groningen moesten. „Ik wil niet zeggen dat dat nu niet meer bestaat, maar het is wel zo dat wij, en andere organisaties, daar vanaf 2018 een alternatief voor zijn gaan bieden.”

Explore the North heeft bekendere namen aan zich gebonden (Joost Oomen met zijn poëzievoorstellingen, Yentl van Stokkum geeft les aan de Jonge Schrijvers). Wat ze tonen valt niet altijd binnen één discipline te plaatsen, dat maakt het soms uitdagend voor het publiek, vertelt Nagtegaal, „En dat is op deze plek nog moeilijker dan in Groningen of Amsterdam. Er was hier bijna niks. En dus was het publiek ook nergens aan gewend.”

Als Djoeke Graswinckel (20), zij begon op haar dertiende als Jonge Schrijver, van het podium afstapt, wil ze weten of de voordracht beter ging dan de vorige keer. Nagtegaal zegt dat ze „haar publiek goed aanvoelde”. Een veel beter compliment dan ‘ja’, vindt Graswinckel.

De tiende editie van het Explore the North Festivalweekend vindt plaats op 22, 23 en 24 november op verschillende locaties in Leeuwarden. Info: explorethenorth.nl