Gaan nieuwe afspraken de migranten in en rond het Franse Calais ervan weerhouden aan hun gevaarlijke oversteek van het Kanaal te beginnen? De Britse premier Keir Starmer hoopt van wel. „We moeten die kwaadaardige miljardenonderneming van mensensmokkelaars stoppen. Er bestaat geen wondermiddel tegen, maar we hebben een nieuw plan”, zei hij donderdag.
Premier Starmer en de Franse president Emmanuel Macron hebben een overeenkomst gesloten om het hardnekkige en levensgevaarlijke probleem aan te pakken van de overvolle rubberboten met migranten, die bijna dagelijks vanaf de Franse noordkust naar het Verenigd Koninkrijk vertrekken. De twee landen beginnen ergens in de komende weken met een proef waarbij het VK bootmigranten mag terugsturen naar Frankrijk.
Voor elke migrant die teruggaat, nemen de Britten een asielzoeker uit Frankrijk over die al banden heeft met het VK, bijvoorbeeld iemand die daar al familie heeft. Alleen asielzoekers die niet eerder probeerden om per boot de oversteek te maken, komen in aanmerking voor deze „veilige, legale en gecontroleerde route”, zei premier Starmer. Bootmigranten worden direct na aankomst in het VK in detentie genomen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134804276-3f156c.jpg|https://images.nrc.nl/z5aP8LdCeTqDWFlnckSaudnsRuA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134804276-3f156c.jpg|https://images.nrc.nl/1rwjvBwLq8A_ihbAraspWTDbsFM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134804276-3f156c.jpg)
De Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer tijdens een persconferentie. Foto Leon Neal/REUTERS
De afspraken rond migratie vormen de belangrijkste uitkomst van een driedaags staatsbezoek van president Macron aan het VK. De Franse president werd als eerste Europese politiek leider sinds het VK in 2020 de Europese Unie verliet onthaald op een ritje in een koets met koning Charles en een staatsbanket, met beroemde Britten als Mick Jagger en Elton John. Ze kregen een speciale cocktail gepresenteerd: L’Entente was een mix van Britse gin en lemon curd met Franse pastis, champagne en cognac.
Koning Charles herhaalde in zijn toespraak tijdens het staatsdiner nog eens wat premier Starmer steeds stelt: Frankrijk en het VK hebben „gedeelde waarden te verdedigen”. De twee landen nemen samen het initiatief in „de coalitie van de bereidwilligen”, een groep landen die een eventueel vredesbestand tussen Rusland en Oekraïne wil helpen bewaken met militaire aanwezigheid in Oekraïne. Die coalitie krijgt een vast hoofdkantoor in Parijs, werd donderdag ook bekend.
Informele economie
Ondanks alle eensgezindheid kwamen de afspraken over het Kanaal en de rubberbootjes de afgelopen weken moeizaam tot stand. Lastig voor Frankrijk was dat dit om een bilaterale overeenkomst gaat, terwijl Parijs wat migratie betreft ook aan EU-regels is gebonden. Vorige week waarschuwden enkele zuidelijke EU-landen, waaronder Griekenland, Italië en Spanje, dat zij waarschijnlijk een deel van de asielzoekers die Frankrijk uit het VK terugkrijgt, moeten gaan opvangen. Volgens EU-regels kunnen lidstaten migranten terugsturen naar het land waar ze de Europese Unie zijn binnen gekomen.
In ruil voor deze proef wilde Frankrijk ook toezeggingen van de Britten. Het VK beloofde meer werk te maken van het opsporen van migranten die illegaal werken bijvoorbeeld in baantjes als maaltijdbezorgers.
Franse politici zeggen vaak dat die Britse informele economie een grote aantrekkingskracht heeft op migranten. Deskundigen betwijfelen of dat klopt. Volgens The Migration Observatory van de Universiteit van Oxford bestaat bijvoorbeeld geen bewijs dat het gebrek aan een identificatieplicht in het VK voor migranten een motief is om naar dat land te komen. De omvang van de informele economie in Frankrijk zou zelfs iets groter zijn dan die in het VK.
Het experiment – met als werktitel One in, One out – zou moeten beginnen met ongeveer vijftig migranten per week die van het VK naar Frankrijk worden uitgezet. Al bevestigde premier Starmer dat aantal donderdag bewust niet. Van belang is voor hem dat het risico op uitzetting groot genoeg is om migranten te ontmoedigen de oversteek te maken. Vijftig uitzettingen per week zou neerkomen op het terugsturen van maar ongeveer één op de zeventien personen die met een bootje naar het VK komen.
Tot en met begin deze week maakten dit jaar meer dan 21.000 migranten de oversteek, dat waren er duizenden meer dan in eerdere jaren rond deze tijd. De mensensmokkelaars vinden steeds nieuwe wegen om de politie op de stranden te ontwijken en zijn grotere boten gaan gebruiken. De afgelopen jaren steeg het aantal migranten per boot van gemiddeld veertien in 2020 naar meer dan vijftig nu. Ook het aantal mensen dat verdrinkt neemt toe. Vorig jaar overleden 73 migranten door verdrinking of door verdrukking op de boten.
In het VK staan de bootmigranten symbool voor het gebrek aan grip van de overheid op immigratie, ook al vormen zij maar een klein aandeel van het totale aantal immigranten. Ondanks miljoeneninvesteringen in repressieve maatregelen in Frankrijk, ook vanuit het VK, lukte het beide landen niet de tentenkampen aan de Franse noordkust op te doeken en een einde te maken aan de afvaarten van rubberboten. Eerdere Conservatieve regeringen slaagden er nooit in om afspraken over terugkeer met Frankrijk te maken, zoals Starmer die nu wel heeft bereikt. „Voor het eerst in negen jaar” hebben de landen nu „een gezamenlijke respons”, zei president Macron donderdag.
