Na maanden van steeds maar vastlopende onderhandelingen over een bestand in de Gaza-oorlog en de vrijlating van de resterende Israëlische gijzelaars heeft Qatar zich dit weekend tot nader order teruggetrokken als bemiddelaar. Het emiraat verwijt Hamas en Israël onvoldoende „bereidheid en oprechtheid” te tonen om tot een akkoord te komen. Verdere onderhandelingen hebben daarom nu geen zin, menen de Qatarezen.
Vooral voor het toch al aangeslagen Hamas, dat in een tijdsbestek van nog geen drie maanden twee van zijn hoogste leiders verloor bij Israëlische aanvallen, is dit slecht nieuws. Temeer omdat er ook meteen berichten opdoken dat een andere bemiddelaar, de Verenigde Staten, Qatar zou hebben gevraagd het politieke kantoor van Hamas in de Qatarese hoofdstad Doha te sluiten. Al sinds 2012 bood Qatar politieke leiders van Hamas onderdak. De VS hadden Qatar hier indertijd zelf om verzocht, om zo beter met Hamas te kunnen communiceren.
Ook Qatar zou nu tot de conclusie zijn gekomen dat dit Hamas-kantoor geen nut meer had en dat de Hamas-vertegenwoordigers beter uit Doha konden worden verbannen, zo hoorde onder meer The Times of Israel van Amerikaanse functionarissen. Een Qatarese woordvoerder ontkende echter naderhand dat Hamas niet langer welkom in Doha was. Hij wees erop dat mede dankzij het Hamas-kantoor vorig najaar al eens een tijdelijk staakt-het-vuren tot stand had kunnen komen, waarbij ook een deel van de Israëlische gijzelaars was vrijgekomen.
Enorme luchtmachtbasis
Het kleine maar rijke Qatar, waar een enorme basis van de Amerikaanse luchtmacht is gevestigd, is niet ongevoelig voor Amerikaanse druk. De timing van het Qaterese besluit kwam als een verrassing, omdat de regering van president Biden juist leek aan te sturen op een laatste poging om tot een bestand in Gaza te komen voor ze plaatsmaakt voor de herkozen Donald Trump. Qatar heeft overigens gezegd de bemiddeling te willen hervatten als het klimaat daarvoor geschikt is.
Het is niet duidelijk waar de Hamas-vertegenwoordigers naar toe zouden kunnen, als Qatar hen alsnog de deur zou wijzen. Iran is vanouds een bondgenoot en ook Turkije is in dit verband wel genoemd. Maar de een na laatste Hamas-leider Ismail Haniyeh werd eind juli in Teheran gedood bij een aanslag en het is ook de vraag of Turkije zin heeft om de Hamas-leiders te herbergen.
Hamas heeft er steeds op gestaan dat er een definitief einde aan de oorlog in de Gazastrook moet komen alvorens alle resterende gijzelaars kunnen worden vrijgelaten. Maar ook de regering van de Israëlische premier Netanyahu heeft zich weinig flexibel opgesteld. De vorige week ontslagen minister van Defensie Yoav Gallant had er net als de Israëlische legertop bij herhaling bij Netanyahu op aangedrongen om akkoord te gaan met een tijdelijk bestand, om althans een deel van de gijzelaars vrij te kunnen krijgen. Maar de premier wees dit steeds van de hand. Netanyahu betoogt – net als enkele extreem-rechtse coalitiepartners – dat Hamas beter eerst volledig vernietigd kan worden. Volgens de legertop en eerder ook Gallant is dat doel op korte termijn echter niet te bereiken.
Israël zet intussen zijn offensief in het noorden van de Gazastrook op volle kracht voort. In het vluchtelingenkamp Jabaliya kwamen enige tientallen ontheemden, onder wie negen vrouwen, om het leven, die in een huis een goed heenkomen hadden gezocht. Volgens Israël was het bombardement gericht tegen Hamasstrijders die zich daar zouden hebben opgehouden. Maar bewijzen hiervoor gaf Israël niet.
Hevig gebombardeerd
Het noorden van de Gazastrook wordt al wekenlang hevig door Israël gebombardeerd. Alle daar nog verblijvende burgers hebben te horen gekregen dat ze daar moeten vertrekken en niet terug mogen keren. Palestijnse woordvoerders spreken van een etnische zuivering die Israël in dit gebied zou willen doorvoeren. Ook VN-secretaris-generaal Antonio Guterres heeft gewaarschuwd dat de wereldgemeenschap op haar hoede moet zijn om dat te voorkomen.
Het is niet duidelijk hoeveel Palestijnen nog in het noorden van de Gazastrook verblijven. Een paar maanden geleden schatten de VN de bevolking daar nog op zo’n 400.000 mensen, maar sindsdien zijn er tienduizenden naar het iets zuidelijker gelegen Gaza-Stad getrokken. Voor de resterende mensen dreigt nu hongersnood, zo waarschuwen hulporganisaties. Al wekenlang is er nauwelijks voedselhulp in de noordelijke zone aangekomen.
Het Qatarese besluit is ook een domper voor familieleden van de Israëlische gijzelaars. Zij vrezen dat een akkoord met Hamas nu nog verder achter de horizon verdwijnt. In Tel Aviv gingen mede hierom zaterdagavond weer enige duizenden mensen de straat op. Sommigen droegen spandoeken met zich mee, waarop stond met de tekst ‘Waarom zitten ze nog in Gaza? 400 dagen’.
