De Spaanse minister Irene Montero plaatste maandag een foto van zichzelf en haar man Pablo Iglesias op Instagram. Te zien is hoe Montero, gekleed in een crèmekleurig los vallend hemdje en met een rommelige knot, glimlachend een serenade van haar partner, de voormalige vicepremier, aanhoort terwijl hij op zijn gitaar speelt en haar liefdevol aankijkt. Met de foto proberen ze als ‘normaal’ stel over te komen, maar in de tienduizenden reacties op de foto gaat het maar over één ding: het witte lijntje op tafel dat veel wegheeft van cocaïne. Het gaat om de ritssluiting van een toilettas, maar de schade is al aangericht.
Montero is vaker het onderwerp van schandaaltjes en ophef. Ze wordt zowel binnen als buiten de Spaanse regering bekritiseerd, niet zelden op seksistische wijze. Maar ze wordt ook gerespecteerd om haar strijdlust, intelligentie, gepassioneerde karakter en standvastigheid.
Sinds haar aantreden, in 2020, als minister van Gelijkheid heeft de Madrileense Irene María Montero Gil, een 35-jarige psycholoog, van de linkse partij Unidas Podemos, zich laten zien als de drijvende kracht achter de vele progressieve wetten in Spanje. Het gaat om wetten die nog in weinig landen in Europa gerealiseerd zijn: betaald menstruatieverlof, abortus vanaf zestien jaar oud zonder toestemming van de ouders en desgewenst aanpassing van het geregistreerde geslacht op het paspoort voor iedereen vanaf zestien jaar zonder toestemming van een arts of psycholoog.
„Feminist zijn is stemmen voor gelijkheid, vrijheid van abortus, gelijke huwelijken, gelijke mensenrechten”, zei Montero half februari in het parlement nadat de nieuwe wetten waren aangenomen. „Deze rechten brengen ons land vooruit.”
Maar haar successen gingen gepaard met onrust in de regering én daarbuiten. De verkrachtingswet Solo sí es sí [Alleen ja betekent ja] moest haar werk als minister bekronen. Onder deze nieuwe wet worden daders makkelijker veroordeeld als iemand geen expliciete toestemming heeft gegeven voor seks. Ook heeft Montero het verschil in de gradatie van zedendelicten geschrapt. Zedendelinquenten die zware strafbare feiten hebben gepleegd, zoals bijvoorbeeld verkrachting, krijgen voortaan dezelfde straf als daders met lichte vergrijpen.
Maar Montero belandde hierna afgelopen winter in een politieke nachtmerrie. Door de nieuwe wet bleken veel zedendelinquenten juist vervroegd vrij te komen. Dat zit zo: de Spaanse wet schrijft voor dat veroordeelden aanspraak kunnen maken op strafvermindering als in een nieuwe wet de straf voor hun delict wordt verlaagd – wat met Montero’s wet vaak het geval was. Volgens de Algemene Raad voor de Rechtspraak zijn er na invoering van de wet al meer dan zevenhonderd zedendelinquenten vervroegd vrijgekomen.
Om dat ongewenste neveneffect tegen te gaan, paste premier Pedro Sánchez, de sociaal-democratische coalitiepartner van Montero, de wet aan door straffen terug te draaien. Onder afkeuring van Montero, die tijdens het parlementaire debat geëmotioneerd de oorspronkelijke wet bleef verdedigen. Ze is van mening dat niet de wet aangepast moet worden, maar dat rechters te lichte straffen opleggen.
In de dagen die volgden, ontkwamen de Spanjaarden niet aan het beeld van Irene Montero die verslagen in haar parlementaire zetel zit, op het punt van instorten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data97753397-b8af14.jpg)
Irene Montero is nu een van de laagst gewaardeerde ministers in de regering van Sánchez. Uit recente cijfers, gepubliceerd in het dagblad El Mundo, blijkt dat zes op de tien Spanjaarden het nut niet inzien van een ministerie van Gelijkheid. De enige minister die nog minder populair is, is Montero’s steun en toeverlaat Ione Belarra van Sociale Zaken, tevens algemeen secretaris van Unidas Podemos.
De afgelopen weken is de afkeer voor Montero gegroeid. Dat rechts Spanje niets van haar moet hebben, is weinig verrassend. Opvallender is de groeiende afkeer in linkse kring. „Ze heeft alle ingrediënten in zich voor een explosieve cocktail”, zegt Ramón Espinar, voormalig afgevaardigde van Podemos, in El Mundo. Espinar was een vriend van Montero toen hij nog bij Podemos zat, maar die vriendschap is naar zijn zeggen bekoeld door het gedrag van zowel Iglesias als Montero. „Ze is arrogant, uitdagend en ze provoceert. Dit alles zorgt ervoor dat rechts haar haat, maar de afkeer groeit nu ook bij ons.” Iglesias vindt hij een giftige leider, twitterde hij.
Bronnen uit haar directe omgeving onderschrijven in Spaanse media de uitspraken van Espinar. Zo zou Montero het moeilijk vinden om zich constructief op te stellen en andersdenkenden serieus te nemen. Haar visie is de enige juiste en alles wat afwijkt is fout, volgens haar critici. „Ze tolereert geen meningsverschillen en ongehoorzaamheid bij de harde kern van haar partij”, aldus Ramón Espinar in El Mundo. Het neemt niet weg dat hij Montero’s progressieve beleid blijft verdedigen. „Irene Montero is een uitstekende minister van Gelijkheid. Dat moeten we blijven onthouden, want elke keer als ze vooruitgang boekt, probeert rechts haar neer te halen.”
Het vertrouwen in Montero en Iglesias slinkt steeds verder
Montero heeft haar hele volwassen leven gewijd aan activisme. Hoewel ze in Madrid werd geboren, groeide ze deels op in de kleine, centrum-rechtse en katholieke gemeente Tormellas, een kleine tweehonderd kilometer ten westen van de hoofdstad. Haar vader, Clemente, werd verhuizer nadat hij zijn geneeskundestudie afbrak. Haar moeder, Adoración, was kinderjuf.
Teken van haar strijdbaarheid is haar aanmelding, op zestienjarige leeftijd, bij de communistische jongerenbeweging Juventud Comunista. Ten tijde van de economische crisis was ze betrokken bij de oprichting van Plataforma de Afectadas por la Hipoteca, een platform voor fatsoenlijke huisvesting in Madrid. Er is een filmpje uit 2010 van de toen 22-jarige Montero, waarin ze oproept tot een landelijke staking en tot hervormingen in de regering van de toenmalige premier José Luis Rodríguez Zapatero (PSOE). In het filmpje is te zien hoe ze met twee andere vrouwen in het gras zit voor een arbeidsbureau waar je een WW-uitkering moet aanvragen. „Ik ben dit zat. We moeten iets doen”, zegt ze tegen een jongen die bij hen komt zitten en ook net werkloos is geraakt. De staking volgt op 29 september 2010.
In 2014 werd Montero lid van de toen gloednieuwe partij Podemos. Ze liet haar promotieonderzoek aan Harvard ervoor varen, waar ze onderzoek deed naar kansengelijkheid in het onderwijs. Ze was voor Podemos gerekruteerd door een van de partij-oprichters, de politicoloog Pablo Iglesias Turrión, met wie ze al snel een relatie kreeg.
Haar opkomst in de politiek was net zo duizelingwekkend als die van de partij, die in haar oprichtingsjaar al de vierde partij van Spanje werd in de Europese parlementsverkiezingen. Montero werd in 2017 woordvoerder van Podemos en drie jaar later minister van Gelijkheid in het kabinet van Pedro Sánchez.
Expert in non-verbale communicatie José Luis Martín Ovejero analyseerde afgelopen najaar voor het conservatieve dagblad La Razon de houding van Montero gedurende haar ministerschap. „Het lijkt erop dat er altijd een emotionele orkaan in haar woedt. Met haar gezichtsuitdrukking brengt ze buitensporige woede over, in combinatie met de handgebaren die ze altijd maakt.” Hij haalt een interview aan dat Montero gaf aan tv-journalist Pedro Piqueras. „Ze bleef de presentator onderbreken en liet continu fronsend haar tanden zien. Een verdedigingstactiek die erop duidt dat ze geprikkeld is en wrok koestert”, aldus Ovejero.
Seksisme, concludeerden vrouwenbewegingen en linkse activisten. „Door het fronsen en de explosieve emoties straalt ze juist strijdlust uit”, werpt journalist Priscila González tegen, maakster van een podcast over genderongelijkheid. „Ze onderdrukt of verbergt geen emoties. Of dat nou woede of blijdschap is. Ze is spontaan en puur.”
Sinds haar aantreden als minister heeft Montero wel vaker te maken gehad met seksisme. Zo zei een raadslid uit Zaragoza eind november vorig jaar na een debat over de wet Solo sí es sí dat Montero minister is „omdat een alfamannetje haar heeft bevrucht”. Politici van Partido Popular, Vox en Ciudadanos hebben haar „kinderachtig”, „nutteloos”, „zwak”, en „onvolwassen” genoemd in debatten. Montero weet altijd van zich af te bijten.
Dat deed ze ook toen de band tussen twee van de oprichters van Podemos, Pablo Iglesias en Íñigo Errejón, tot een dieptepunt kwam. Errejón schreef in zijn boek Con todo: De los años veloces al futuro (‘Al met al: Over de snelle jaren naar de toekomst’) in 2021 dat Montero samen met twee andere vertrouwelingen, klakkeloos achter Iglesias bleef aanlopen. „Ze was het altijd met hem eens”, schrijft Errejon, ooit de beste vriend van Iglesias en woordvoerder van de partij. Het gaat over een periode in 2015, toen de partij nog in de kinderschoenen stond.
Rond diezelfde tijd deed het gerucht de ronde dat Iglesias en Montero een relatie hadden. Zij bevestigden dit in december 2015. „Tot ieders verbazing kondigt Pablo Iglesias tijdens een bijeenkomst aan dat Montero de volgende vicepremier van Spanje wordt als hij de verkiezingen wint die een paar dagen later zouden plaatsvinden”, schrijft Errejon in zijn boek. Dit gebeurt echter niet. Wat wel gebeurt, is dat de vriendschap tussen Iglesias en Errejon eindigt en Montero de taken van Errejon als woordvoerder op zich neemt. Een mes in de rug van Errejon, vinden velen, hijzelf niet in de laatste plaats. Errejon vertrekt, net als Espinar. Daarna leidt Irene Montero met haar lief de partij.
De kritiek op het stel groeit nadien, zoals op hun aankoop, in 2018, van een villa ter waarde van ruim 600.000 euro in Galapagar, ten noordwesten van Madrid. Uitgerekend zij hebben altijd felle kritiek gehad op politici die dure huizen kopen en zo de huizenmarkt naar de knoppen helpen. „Ik doelde op politici die de panden als investering gebruiken”, verdedigt Iglesias zich in een parlementair debat. Podemos houdt een stemming over het aanblijven van Montero en Iglesias. Die overleven ze, met 68 procent steun. Het stel heeft inmiddels drie kinderen en woont nog in Galapagar.
Een aanval op haar is een aanval op het feminisme, vindt Montero. „Feministen weten altijd dat de taak die voor ons ligt niet gemakkelijk is. Dat vrouwen die in de frontlinie staan, het slachtoffer zijn van politiek geweld. Dat moet veranderen”, zei ze in een interview met de krant 20minutos rond Internationale Vrouwendag (8 maart) dit jaar.
Montero kan nog altijd rekenen op steun van verschillende feministische bewegingen en van de lhbti-gemeenschap, waar ze zich hard voor inzet. Maar ook in die kringen taant het enthousiasme. De op 2 maart in werking getreden nieuwe transwet, die aanpassing van het geslacht in het paspoort vergemakkelijkt, heeft bijvoorbeeld geleid tot een diepe verdeeldheid in de feministische beweging. Internationaal, maar ook in Spanje, zijn sommige feministische organisaties tegen, omdat ze bang zijn dat mannen hier misbruik van kunnen maken door toegang te eisen tot vrouwenruimtes. Ze vinden dat Irene Montero vrouwen verraadt. Op 8 maart was er daarom ook een protestmars tégen de minister. Linkse betogers liepen door Madrid met spandoeken waarop stond: ‘Montero, neem ontslag’. ‘Het feminisme is gebroken door Montero’, kopten verschillende kranten de volgende dag.
In 2021 legde Iglesias zijn taken als vicepremier neer om een gooi te doen naar het presidentschap van de regio Madrid. Hij verloor de verkiezingen en verliet de politiek. Maar achter de schermen bleef Iglesias de partij leiden, met zijn vrouw als spreekbuis. Ondertussen zijn de partijoprichters van Podemos een voor een vertrokken, en is de alliantie die in 2016 werd gesloten met kleine linkse partijen, onder de naam Unidas Podemos, afgebrokkeld. Het leidt ertoe dat het vertrouwen in Montero en Iglesias steeds verder slinkt.
