N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/02/web-2702binnoorderlicht1.jpg)
Kappers Media/ANP
Op meerdere plekken in Nederland was in de nacht van zondag op maandag het noorderlicht goed te zien. Op socialemediakanalen deelden mensen indrukwekkende foto’s van de roze, groene of oranje lucht boven de Afsluitdijk, Terschelling of Friesland. Hoe zeldzaam is dit natuurverschijnsel in Nederland?
Dat het noorderlicht in Nederland te bewonderen was, is bijzonder. In 2005 was de laatste keer dat het natuurverschijnsel op deze manier in Nederland zichtbaar was. Bert van den Oord, coördinerend specialistisch adviseur op het gebied van ruimteweer binnen het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), zegt dat hij in Nederland niet eerder zo’n mooie Aurora Borealis meemaakte. De omstandigheden waren zondagnacht ideaal: door weinig bewolking was de lucht erg helder en daarbij zorgt de winter voor lange, donkere nachten waardoor het verschijnsel uitstekend zichtbaar was.
Een ‘uitbarsting’
Het lichtverschijnsel boven Nederland werd veroorzaakt door een sterke ‘uitbarsting’ van het magneetveld van de zon. Deze explosies vinden regelmatig plaats in de opbouwfase van dit magneetveld. Dit op- en afbouwen doet de zon al „miljarden jaren” en een explosie is „een soort kortsluiting in de opbouwfase”, zegt Van den Oord.
Door de uitbarsting is er een grote hoeveelheid deeltjes het heelal in geslingerd. Zo’n explosie verstoort het aardmagnetisch veld. Deeltjes worden door dit magnetisch veld afgebogen richting de polen, waardoor het noorderlicht bijvoorbeeld regelmatig te bewonderen is in de noordelijke delen van Noorwegen en Finland. Omdat de weersomstandigheden in Nederland gunstig waren en het een sterke aurora betrof, was de kleurrijke gloed daarom ook boven Nederland te zien.
De verschillende kleuren worden veroorzaakt door de interactie die de deeltjes aan gaan met moleculen in de atmosfeer. Bij groen of oranje-rood licht gaat het om interactie met zuurstofmoleculen. Bij blauw, paars of rood licht gaat het om stikstofmoleculen.
Vooral heel mooi
Omdat de zon in 2025 naar verwachting de top van de opbouwfase bereikt en dergelijke explosies met name in deze fase voorkomen, verwacht Van den Oord dat het noorderlicht vaker in Nederland kan worden waargenomen. Daarbij kunnen te grote veranderingen in het ruimteweer het dagelijks leven dusdanig verstoren dat het schade kan aanbrengen aan vitale sectoren. Energievoorziening, telecommunicatie, betalingsverkeer of transport kunnen hier last van ondervinden: een grote explosie kan bijvoorbeeld effect hebben op radiocommunicatie of satellietnavigatie.
Was deze uitbarsting een schaal sterker geweest, dan had het KNMI een waarschuwing uitgegeven voor deze vitale sectoren, zegt Van den Oord. Dit was nu niet het geval en is ook nog nooit voorgekomen sinds de KNMI het ruimteweer monitort. „Ruimteweer heeft invloed op technologie, maar kan ook prachtige dingen laten zien zoals het noorderlicht. Dat is voor burgers niet gevaarlijk, maar vooral heel mooi!”
Of Nederlanders binnenkort weer het noorderlicht kunnen bewonderen weet Van den Oord niet zeker. Er komt een nieuwe uitbarsting aan, maar of deze net zo krachtig zal zijn en of deze net als zondagnacht te zien zal zijn in Nederland, is vooralsnog onbekend. Daarbij spelen weersomstandigheden een grote rol: hoe helderder de avond, hoe groter de kans op een mooi uitzicht.
Van den Oord zegt na te gaan denken over een manier waarop inwoners van Nederland op de hoogte kunnen worden gesteld van wanneer het noorderlicht te zien zal zijn. „Maar als je het noorderlicht in zijn volle schoonheid wilt zien, moet je naar het noorden van Europa trekken. Dat is pas indrukwekkend!”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/02/web-2702binnoorderlicht2.jpg%7C//images.nrc.nl/E4v_ICxiF2QW7qy-NSZQqgYd3s0=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/02/web-2702binnoorderlicht2.jpg)
Het noorderlicht zondagnacht. Foto GinoPress/ANP
