PVV, VVD, NSC en BBB gaan zo goed als zeker met z’n vieren een kabinet vormen. Woensdagnacht om kwart over één, na zestien uur onderhandelen, zei PVV-leider Geert Wilders dat alleen nog „puntjes op de i” moeten worden gezet, en dat gebeurt op woensdag overdag. „Maar ik zie het niet meer misgaan, en dit zeg ik ook namens de collega’s.”
VVD-leider Dilan Yesilgöz zei dat er „belangrijke knopen” waren „doorgehakt”. Caroline van der Plas van BBB was uitgesprokener: „Ik ben heel blij.” Ze prees uitgebreid Wilders, die zich volgens haar „professioneel” had opgesteld in de onderhandelingen en zei ook hoe trots ze was op haar partij: „Dat wij hier staan, al na drie jaar. En steeds is gezegd: dat gaat nooit goed, die partij implodeert.”
Dinsdag praatten de partijen over financiën, het lastige onderwerp dat de partijen tot het laatst hadden bewaard. Volgens Van der Plas hebben de partijen akkoord bereikt over financiën. De laatste dag waarop onderhandeld mag worden, moeten ze nog inhoudelijke details bespreken, horen ze de naam van de premierskandidaat die Wilders op het oog heeft, en gaan ze het hebben over de invulling van de ministersposten.
Stemming verbeterd
NSC-leider Pieter Omtzigt zei dat de stemming tussen de vier partijen de afgelopen weken „een stuk” was verbeterd. Hij was de enige die nog wel een beetje een slag om de arm hield. „Een kabinet bestaat pas”, zei hij, „als het de regeringsverklaring in de Tweede Kamer aflegt.” Theoretisch kon het dus nog mislukken. „Maar ik ga er niet vanuit. Ik zou het niet met Colijn V willen vergelijken.” Dat kabinet kwam in 1939 na twee dagen ten val.
Wilders zal woensdag de naam van zijn premierskandidaat bekendmaken. De andere partijen weten nog niet wie hij op het oog heeft. In Den Haag gaat de naam van oud-informateur en PvdA’er Ronald Plasterk rond. Maar dat werd door niemand bevestigd en er waren betrokkenen die het onwaarschijnlijk noemden omdat Omtzigt en Plasterk na de mislukte formatie in februari moeizaam met elkaar omgingen.
Als de laatste teksten van het ‘hoofdlijnenakkoord’ geschreven zijn, wordt het in z’n geheel voorgelegd aan de vier Tweede Kamerfracties. De deadline die de Tweede Kamer zichzelf had opgelegd was woensdag middernacht: dan moesten de informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf hun eindverslag af hebben. De Tweede Kamer zal daar naar verwachting pas volgende week een debat over houden.
Beoogde premier
De komende dagen zullen de vier partijen ook nog onderling de ministersposten gaan verdelen en kandidaten benaderen voor die posten. Ook NSC zal bewindslieden leveren, al aarzelde Omtzigt daar eerder nog over. Het is de bedoeling dat die ministers en staatssecretarissen daarna samen tot een regeerakkoord komen.
Als woensdag een formatieakkoord wordt bereikt, is bijna zes maanden na de verkiezingen de weg vrij voor de PVV van Geert Wilders om de grootste regeringspartij te worden. Jarenlang is dit voor onmogelijk gehouden, de radicaal-rechtse PVV werd door veruit de meeste partijen uitgesloten, ook de VVD. Maar nu krijgt Wilders het door hem gewenste meerderheidskabinet, al wordt hij er zelf geen premier van.
Omtzigt zei in de nacht van dinsdag op woensdag dat de volgende, afrondende fase in de formatie „langer kan duren”. De beoogde premier is niet bij de onderhandelingen geweest, en bewindslieden komen, is de bedoeling, deels van buiten de eigen partij. „Normaal kun je dit in anderhalve week afronden, nu heb je er eerder een week of vier, vijf voor nodig.”
