Na anderhalf jaar zit Nederland weer zonder kabinet. De VVD zette het asieldebat afgelopen week op scherp met een ultimatum: de gezinshereniging van oorlogsvluchtelingen moest worden beperkt. Voor zowel D66 als ChristenUnie was dat een brug te ver. De vertrouwensbreuk bleek vrijdag niet meer te repareren, vertelt chef van de Haagse redactie Pim van den Dool. Hoe kon het zo ver komen?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]
Gast:
Pim van den Dool
Presentatie:
Floor Boon
Redactie:
Mirjam van Zuidam, Tessa Colen, Iris Verhulsdonk, Ruben Pest & Elze van Driel
Natuurlijk stelde het AD de vraag als eerste, dat doen ze altijd als er weer eens een paus sterft. Krijgen we na paus Adrianus VI (1459-1523), die het een jaar mocht zijn, dan eindelijk weer eens een Nederlandse paus? De krant trok onze enige troef Wim Eijk uit de ‘vergetelheid’. Een man met een hoge haargrens en een tijdloze bril. Op de foto die bij het artikel was geplaatst schudde hij paus Franciscus met twee handen tegelijkertijd de handen, een teken van loyaliteit en trouw waar ze binnen de Katholieke Kerk gek op zijn. Wim Eijk werd in het artikel omschreven als conservatief, bijbelgetrouw, intelligent en geleerd. Hij werd geboren in Duivendrecht wat me als wannabee paus geen voordeel lijkt. Wim Eijk publiceerde een boek – De band van de liefde – over ‘het huwelijkse leven en seksualiteit’ dat zo veel opwinding veroorzaakte dat het aartsbisdom zich genoodzaakt voelde om de boekpresentatie uit te stellen, maar dat hem ver weg, in de Verenigde Staten en Polen, populair maakte.
Je kunt nu al uittekenen wat er gebeurt als Wim Eijk onverhoopt wordt geroepen. Hij zal niet op de schouders naar Rome worden gedragen. Die opwinding heeft ook iets grappigs omdat de Katholieke Kerk in Nederland nauwelijks nog iets voorstelt. Het maakt niet zo gek veel meer uit wat onze bisschoppen uitkramen, omdat er bijna niemand over is om zich er echt over op te winden. Wim Eijk is een herder zonder kudde, het maakt bijna benieuwd hoe hij zich gaat gedragen als ze opeens wel allemaal zijn ring willen kussen. Gaat hij ons op het Sint Pietersplein ook bedanken voor de bloemen? Krijgen we een speciale behandeling? Komt Wim Eijk uit Duivendrecht straks met de pausmobiel op familiebezoek? Krijgen we weer een ‘ Popie Jopie Joop’, maar dan nu echt? Gaat er extra voor ons gebeden worden?
Allemaal vragen die alleen interessant zijn voor lezers van het AD, en zelfs zij weten diep vanbinnen wel beter. Want Wim Eijk wordt geen paus. Met Wim Eijk als paus verdwijnt het laatste restje mystiek uit de polder, niemand gaat op de knieën voor Wim Eijk. De FIFA kroont Wout Weghorst ook niet met de Ballon d’Or. Niet omdat ze niet corrupt zijn, maar omdat ze ook wel weten dat dan het laatste restje geloofwaardigheid verdwijnt. Wim Eijk als paus is hetzelfde als Roodkapje bewapenen met een stengun, het sprookje krijgt een bizarre, niet wenselijke wending. Tegelijkertijd moeten we toch een slag om de arm houden, we hebben het hier al gekker meegemaakt. Dick Schoof is ook minister-president. Alles kan, ook lopen over water.
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column.
Toen Mats Deijl, aanvoerder van Go Ahead Eagles, maandagavond na 120 minuten speeltijd aantrad voor de eerste strafschop, híéld Ria Schaar (76) het niet meer. Ze ging in de achtertuin zitten. Dochter Annemarie (50) en hond Nero – angstig van het vuurwerk dat al heel de dag klonk – bleven achter op de witte leren bank en zagen een kwartier later hoe Julius Dirksen Go Ahead, hun cluppie, naar de eerste grote prijs in de moderne clubhistorie schoot. De Eagles wonnen de beker én gaan Europa in. Woensdag wordt dat met de hele stad gevierd.
„We kunnen het hier nog steeds niet geloven eigenlijk”, zegt Ria Schaar, zittend in haar met Go Ahead-vlaggen en -sjaaltjes versierde voortuin. Misschien komt het besef vanavond pas, als heel Deventer zich langs de IJssel verzamelt om ‘hun jongens’ te huldigen, zegt ze. De hanzenstad, ’s middags lopen de kroegen al vol, is er klaar voor. „Iedereen hier kijkt ernaar uit.”
Lees ook
Go Ahead Eagles voor het eerst bekerwinnaar na intense finale
Onder de stoelen speuren
‘Hier’, dat is de Vetkampstraat in Deventer, waar buurtbewoners de supporters van ‘Kowet’, zoals Go Ahead Eagles hier genoemd wordt, vanuit hun achtertuin kunnen horen juichen en zingen. Als ze zélf niet in het stadion zitten. De meesten hier in de buurt – „Uitsluitend toegang voor Eagles supporters” staat op meerdere voordeuren – zitten om de twee weken in hun eigen vakkie in de Adelaarshorst, het stadion gelegen midden in de volksbuurt.
Schaar woont hier al 55 jaar, vertelt ze, eenmaal plaatsgenomen op de leren bank. Als geboren Deventenaar is ze al haar hele bewuste leven fan van de club. Hoe dat ooit begon? Geen idee, zegt ze, zo lang geleden. Pas echt actief werd ze toen de club in 1983 in deze buurt seizoenskaarten uitdeelde. „De club vindt de verbinding met ons belangrijk. Voorafgaand aan de finale deelden ze vlaggetjes en posters uit.”
En ja, Schaar zag ook de jaren dat het minder ging. Ze kan zich nog goed herinneren dat in 2006, toen Go Ahead financieel aan de grond zat, supporters met eigen boormachines naar het AZ-stadion in Alkmaar trokken om oude stoeltjes over te nemen. Of neem die degradatie in 2015, ook al zo pijnlijk.
Ook in die tijd bleef Ria Schaar actief voor de club. Van alles heeft ze gedaan. Stoeltjes schoonmaken. Breien met rood-gele wol, iedere week met een vast clubje. „Ooit hebben we een sjaal van 3 kilometer met z’n allen gemaakt.” Tegenwoordig heeft ze samen met haar dochter een kraampje bij het stadion, waar ze rokken, sjaaltjes en knuffels verkopen. Keurig uitgestald liggen de spullen op de eettafel.
„We hebben de gekste dingen”, zegt dochter Annemarie, die voor de huldiging dadelijk alvast bij haar moeder op bezoek is. Dat begon al vroeg, als jong meisje kroop Annemarie onder de hekken door – „toen kon dat nog”. Na afloop onder de stoeltjes speuren. „Vond je zo een paar gulden. Die zamelden we dan in met de kinderen van de buurt en daar kochten we snoep of een ijsje van.”
Stiekem
Harde werkers zijn het, hier in Deventer, de stad waar je nog klassieke maakindustrie kunt vinden zoals in de matrassen- en cv-ketelfabrieken van Auping en Nefit. En al helemaal in de Vetkampstraat, de volksbuurt die het is – het merendeel van de bruine huisjes zijn sociale huur.
Ria Schaar werkte tot haar pensioen als kledingmaker, Annemarie maakt schoon op een middelbare school. Schoonzoon Tonnie werkt als beveiliger bij, jawel, Go Ahead. De buren zijn drukwerkers of stratenmakers.
Juist dat maakt de extase nu des te groter, zo had de koelbloedige aanvoerder van Go Ahead Mats Deijl, gehuld in zijn groene badjas, vlak na de wedstrijd al gezegd tegen de microfoons. „Deventer is een arbeidersstad, mensen werken keihard om rond te komen. En dan is voetbal een mooie uitlaatklep. Een mooi iets om in het weekend naar uit te kijken.”
Tegenwoordig zijn Annemarie en Ria Schaar niet meer in het stadion te vinden, bekent Ria. Haar man Wim – „zo jammer dat hij dit niet meer mee kan maken” – is overleden en Ria – ze wijst even naar de rollator in de gang – is zelf ook niet meer de fitste. Nu kijken moeder en dochter saampjes op de bank, tussen de shirts, sjaals en boeken van Go Ahead. Proberen ze samen Tonnie te spotten die tijdens veelbelovende aanvallen altijd – tegen het protocol in – stiekem meekijkt. En, gelukkig maar: „Nog steeds horen we door het raam het gejuich eerder dan op tv.”
Voor het eerst
Vooraf aan het volksfeest hoorden Ria en Annemerie nog over de nodige struikelblokken. Drukte. Het bier was op bij zo’n beetje elke kroeg op de Brink, het plein in de oude binnenstad. Donkere wolken op de weerapps. „Go Ahead Eagles en de gemeente Deventer houden zich het recht voor de huldiging te annuleren”, stond streng op de website van de club. Het las als een ‘moetje’, want iedereen hier wist dat dit feest niet te stoppen was.
En inderdaad, tegen een uurtje of vijf loopt het vol langs de IJssel, waar een ‘cabriobus’ met de spelers zal langskarren. Af en aan klinken harde knallen begeleid door gele rookpluimen. Er zijn vlaggen en sjaaltjes, propellervliegtuigen feliciteren de Deventenaren. Meisjes met paardenstaarten zamelen statiegeldblikjes in. Jongens met capuchons op klimmen in de verkeersborden. Gezinnen met kinderwagens nemen plaats in de afgezette Friens & Family-zone. Mannen met vissershoedjes en 0570-tatoeages in de nek drinken in één teug een blik Go Ahead-bier leeg. Als de bus dan eindelijk langs rijdt en de groene badjassen de beker in de lucht houden, juichen ze allemaal voor hun ‘Kowet’.
Schoonzoon Tonnie appt een foto door: Ria, zittend op haar gele rollator, aan de weg te midden van een mensenmassa in clubkleuren rood en geel. Even later zal de bus ook daar langs rijden en ziet Ria Schaap voor het eerst in meer dan zestig jaar fanschap een Kowet-speler met de KNVB-beker.
De timing had haast niet slechter gekund voor NSC. Nog geen week na het aangekondigde vertrek van oprichter Pieter Omtzigt stonden de Kamerleden van NSC en hun vicepremier recht tegenover elkaar.
De inzet: een omstreden voorstel van NSC, samen met BBB, PVV en SP, over pensioen. Deze partijen stellen voor om werknemers en gepensioneerden inspraak te geven bij de overgang op het nieuwe pensioenstelsel.
De bedenker van dit voorstel, NSC-Kamerlid Agnes Joseph, kwam woensdag met een harde aanval op de pensioensector, werkgevers, vakbonden, regeringsadviseur Raad van State en toezichthouders De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Zij hadden allemaal gewaarschuwd voor haar plan, dat tot chaos, hoge kosten en jarenlange vertraging zou leiden.
Joseph noemde de kritiek van de Raad van State en toezichthouders „een stortvloed van onbewezen stellingen”. Zij zijn „tegen ons tekeer gegaan”, zei ze. „Kennelijk is dat hun stijl.” Maar zij zitten er allemaal naast, volgens Joseph, die benadrukte dat zij zelf uit de pensioensector komt. Volgens Joseph heeft haar voorstel helemaal geen grote gevolgen. En een andere vraag vindt zij veel belangrijker: „Wie komt er op voor de mensen thuis?”
Onduidelijk is nog of haar voorstel een meerderheid krijgt. De stemming is pas na de meivakantie, over twee weken. Daarvoor zouden Denk én de Partij voor de Dieren er voor moeten stemmen. Denk zei „nog geen finaal oordeel” te hebben, al klonk Kamerlid Dogukan Ergin bepaald niet enthousiast. Ook de Partij voor de Dieren, die niet meedeed aan het debat, weet nog niet hoe ze gaat stemmen.
Wat wel duidelijk is: hoe NSC, nog geen week na het vertrek van oprichter Pieter Omtzigt, twee gezichten liet zien.
Want vicepremier Eddy van Hijum, partijgenoot van Joseph en minister van Sociale Zaken, sloot zich wél aan bij de kritiek van de sector, Raad van State en toezichthouders. Daar had hij „best wel mee geworsteld”, zei hij. Maar vanuit zijn „bijzondere verantwoordelijkheid voor het stelsel” kon hij niet anders dan concluderen dat de „verwachte voordelen niet opwegen tegen de nadelen”.
Hij probeerde begripvol te klinken naar Agnes Joseph. Hij noemde haar „onderliggende zorg” terecht, dat mensen „beter meegenomen” moeten worden in de keuzes van pensioenfondsen, werkgevers en vakbonden. Van Hijum wil daar binnenkort nieuwe voorstellen voor doen, zei hij. Die zullen er vooral op neerkomen dat pensioenfondsen hun keuzes beter moeten uitleggen.
Andersom toonde Joseph geen begrip voor de minister. Ook hem viel ze hard aan. Van Hijum had net een vraag van haar beantwoord: waarom hebben mensen normaal wel instemmingsrecht als hun fonds iets aan hun pensioen verandert, maar nu niet? Deze grote hervorming is veel complexer, zei Van Hijum. Daardoor is het onvergelijkbaar. „Ik heb zelf dit soort waardeoverdrachten gedaan, dat kon gewoon”, antwoordde Joseph. „U houdt uzelf én de bevolking voor de gek hiermee.” Van Hijum was zichtbaar van slag door deze suggestie dat hij liegt.
Complotachtige theorieën
Andere Kamerleden bevroegen Joseph uitgebreid over haar aanval op de Raad van State en toezichthouders. Volgens VVD’er Thierry Aartsen wakkert Joseph „complotachtige theorieën aan”. Don Ceder (ChristenUnie) vroeg: „Is NSC een populistische partij die instituties ondermijnt, alsof daar koekenbakkers zitten?” Nee, zei Joseph, waarna ze haar klacht herhaalde dat „die instituten niet ingaan op de principiële vraag of mensen wel voldoende inspraak hebben gehad”.
Kritiek kreeg Joseph ook op de vorm van haar plan: geen initiatiefwet, maar een wijzigingsvoorstel (‘amendement’) bij een klein, totaal onomstreden wetsvoorstel van minister Van Hijum. Die wet geeft de pensioenfondsen een jaar langer, tot 1 januari 2028, om over te stappen op het nieuwe stelsel. Waarom maakte NSC niet een aparte initiatiefwet voor haar ingrijpende plan, vroeg SGP-Kamerlid André Flach. Want als de Eerste Kamer tegen dit NSC-plan wil stemmen, torpedeert ze daarmee ook het uitstel tot 2028.
Volgens Flach komt dit NSC-voorstel neer op het „bijna compleet terugdraaien” van de in 2023 ingevoerde pensioenwet. Terwijl de Tweede Kamer hier toen bijna honderd uur over vergaderd had, ook over het instemmingsrecht. Flach: „Vindt mevrouw Joseph dit goed bestuur?”
Een initiatiefwet duurt jaren, antwoordde Joseph, en zo veel tijd is er nu niet. Ingrijpend vindt Joseph haar voorstel niet. „De stelselwijziging blijft staan”, zei ze, maar dan met inspraak.
Groter dilemma
Als de Tweede Kamer voor dit voorstel stemt, komt Van Hijum voor een nog groter dilemma te staan. Hij zal dan moeten besluiten of hij zijn uitstelwet tot 2028, waar het instemmingsrecht dan onderdeel van is geworden, gaat verdedigen in de Eerste Kamer. Hij kan het ook intrekken, waarmee hij een grote wens van zijn partij actief om zeep helpt.
Vandaar dat Kamerleden van de minister wilden weten: wat gaat hij doen, als dit voorstel wordt aangenomen? Dat weet hij nog niet, zei hij. Maar het is zeker geen vanzelfsprekendheid dat hij de wet doorzet. „Ik zal met uitvoerders, maar ook in het kabinet, goed de consequenties moeten uitwerken voordat ik dat kan zeggen.”
Het kabinet verwacht onder meer dat dit NSC-voorstel de komende jaren enkele miljarden euro’s kan kosten. Ook ziet Van Hijum in het NSC-voorstel nog allerlei losse eindjes en tegenstrijdigheden met het bestaande wetsvoorstel, zei hij. Dus áls hij het al doorstuurt naar de Eerste Kamer, dan zal hij dat niet doen zonder aanvullende aanpassingen, zei Van Hijum. „Het huidige amendement is onvoldragen. Dat zegt ook De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, de Raad van State. En ik kan niet anders dan tot conclusie komen dat dat zo is.”
Lees ook
NSC-Kamerlid Agnes Joseph zet haar omstreden referenda-plan door: ‘We gaan heel Nederland resetten op pensioengebied’
