Het huis van deze teruggekeerde Syrische rebel blijkt ingepikt door een Assad-aanhanger

Posted on January 10, 2025 by admin

Op een vroege ochtend in december klopte Hamza Alramdoun voor het eerst in dertien jaar aan bij zijn ouderlijk huis in Homs. De zon was net op en de Syrische rebel had de hele nacht gevochten om zijn geboortestad te bevrijden van het Assad-regime. Hij was uitgeput en had vijf vrienden verloren in de strijd, maar kon niet wachten om weer thuis te zijn.

„Mijn oude buurman Somer deed open”, zegt Hamza (30) een paar dagen later in pizzatent Chill & Grill in het centrum van Homs. Hij heeft een wilde bos krullen en draagt een zwartleren jack en rode Adidas-gympen. „We hebben voor de revolutie nog samen op school gezeten. Maar ik zag meteen de haat in zijn ogen.”

Somer steunt het Assad-regime, vertelt Hamza, en werkte volgens hem zelfs voor de militaire inlichtingendienst. „Hij heeft ons huis gewoon gestolen nadat we zijn gevlucht.” Om veiligheidsredenen kon NRC niet langs bij Somer voor wederhoor, maar de praktijk die Hamza beschrijft was tijdens de oorlog wijdverbreid.

Hij pakt zijn telefoon en laat een filmpje zien. Daarop staat hij voor zijn huis met een kalasjnikov. Aan de muur hangen portretten ter ere van gesneuvelde shabiha, een Syrische term voor handlangers van Assad die in pro-regime-milities vochten. Hamza rukt de portretten van de muur en schreeuwt de longen uit zijn lijf. „Dit is mijn huis!”, brult hij. „Dit is mijn wijk! Ik ben weer terug!”

Een fysieke confrontatie met zijn oude buurman ging Hamza naar eigen zeggen uit de weg. „Ik heb hem gezegd dat hij snel moet oprotten en ben weer vertrokken”, zegt hij. „Ik vertrouw erop dat de leiders van de bevrijding gerechtigheid zullen brengen.”

Maar hoe begin je daaraan in een land dat decennialang is overspoeld met oorlogsmisdaden? Wie bepaalt wie schuldig is? En hoe vind je de balans tussen de gerechtigheid waar slachtoffers naar snakken en de stabiliteit die het verwoeste en verarmde Syrië nodig heeft?

Op die vragen moet rebellenleider Ahmed al-Sharaa antwoorden zien te vinden. Daarbij moet hij navigeren tussen twee uitersten. Als de regering té hard optreedt tegen de oude regimerestanten, kan dat leiden tot ongecontroleerd geweld, want veel rebellen snakken naar wraak en veel loyalisten van Assad zijn nog altijd bewapend. Maar doet hij te weinig, dan blijven conflicten in wijken als die van Hamza etteren en neemt de kans toe dat burgers op den duur eigen rechter gaan spelen – met alle gevolgen van dien.

Hamza Alramdoun (30) is terug in zijn geboortestad Homs.

Poging tot arrestatie

Voorlopig functioneren rechtbanken niet of nauwelijks, is de nieuwe politie onderbemand en heeft de transitieregering met name in oude bolwerken van het regime te weinig troepen om vermeende oorlogsmisdadigers aan te pakken. Dat bleek wel op 25 december in de kustprovincie Tartous, waar veertien regeringssoldaten gedood werden door loyalisten van het regime bij een poging tot arrestatie van een hoge officier van de Saydnaya-gevangenis, die verantwoordelijk wordt gehouden voor duizenden executies. Een dag later werd deze Mohammed Kanjo al Hassan alsnog opgepakt.

Ook in de provincie Homs begonnen de autoriteiten het nieuwe jaar met een grootschalige arrestatiegolf, waarbij volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten zo’n 650 mensen zijn opgepakt. Onder hen zou volgens berichten op sociale media ook een man zijn geweest die documenten en bewakingsbeelden uit de Saydnaya-gevangenis zou hebben meegenomen. De operatie is afgerond, melden Syrische staatsmedia, maar volgens Hamza vinden in de dorpen rond de stad nog altijd schermutselingen plaats tussen rebellen en shabiha.

Juist in Homs kan zulk geweld snel sektarische vormen aannemen. In de stad wonen zowel veel soennieten als veel alawieten. Waar de alawieten het onder Assad voor het zeggen hadden (Assad is zelf alawiet), zijn de rollen nu omgedraaid. Kort na de bevrijding verschenen op sociale media al beelden van groepen soennieten die door de straten trokken en eisten dat de alawieten de stad zouden verlaten.

Toen zijn oom werd vermoord, ging de tiener bij de gewapende oppositie

Hamza groeide op te midden van deze sektarische spanningen. Zijn familie is soenniet, maar buurman Somer en veel anderen in de wijk zijn alawiet. Toen in 2011 de opstand tegen Assad uitbrak, hitste het regime de alawieten in de wijk op tegen de demonstranten. „Ik was toen zeventien en deed mee aan de protesten”, zegt Hamza. „Toen de mensen in de wijk daarachter kwamen, zei mijn vader dat ik onmiddellijk moest vertrekken. Het was de laatste keer dat ik hem zag. Hij overleed als vluchteling in Jordanië.”

Kort na Hamza’s vertrek werd zijn oom vermoord met een bijl door een groep mannen, vertelt hij. Dat was het moment waarop de tiener besloot zich aan te sluiten bij de gewapende oppositie. „Ik wilde mijn oom wreken”, zegt Hamza. „Het voelde goed om een wapen op te pakken.”

Zo begon Hamza’s jarenlange zwerftocht langs talloze rebellengroepen, waaronder ook Jabhat al-Nusra, de Syrische tak van Al-Qaida en voorloper van Sharaa’s strijdgroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). „Ik zocht antwoorden en al die groepen beweerden die te kunnen bieden”, zegt Hamza. Tussen het vechten door dook hij naar eigen zeggen de boeken in. „Ik las alles, van Goethe tot Dostojevski tot Abu Mus’ab al-Suri (een theoreticus van Al-Qaida, red.)”

In 2018 belandde Hamza in het rebellenbolwerk Idlib, een noordwestelijke provincie onder controle van HTS. Daar hield hij zich de laatste jaren steeds meer bezig met schilderen en theater, vertelt hij. Maar toen vorige maand het HTS-offensief begon, sloot Hamza zich weer aan bij zijn oude strijdmakkers en spoedde zich naar Homs.

Spijt

Heeft hij spijt van wat hij tijdens de oorlog gedaan heeft? Bij die vraag valt de hyperactieve Hamza even stil. „Er is één moment dat me blijft achtervolgen”, zegt hij dan. „Na een gevecht zag ik zeven regime-soldaten. Ze waren bewapend, maar al bezig zich terug te trekken. Ik twijfelde: zal ik schieten of niet? Uiteindelijk heb ik ze doodgeschoten.” Hij slikt. „Ze waren mensen en ik heb hen vermoord.”

Nu de oorlog voorbij is, wil Hamza een theater oprichten waarin hij en zijn oude strijdmakkers voorstellingen kunnen geven om hun trauma’s te verwerken. Maar zulke catharsis is volgens hem niet besteed aan handlangers van het regime. „Die mensen kunnen niet genezen”, zegt hij. „Hun doel was misdaden te plegen.”

Toch is er wel degelijk een grote groep van voormalige regime-soldaten die verplicht het leger in moesten. De transitieregering probeert hen aan te moedigen zich te melden en hun wapens in te leveren. In ruil daarvoor krijgen ze een ‘tijdelijke beschermingskaart’ waarmee ze zich kunnen identificeren bij politiecontroles.

Ook in Homs staan tientallen mannen in de rij voor het politiekantoor om hun wapens af te geven. Ze kijken ongemakkelijk, boos en beschaamd. Veel van hen willen niet met de krant praten, wie dat wel durft beweert steevast niets misdaan te hebben. „Ik zat negen jaar bij het leger maar heb nooit met de rebellen gevochten”, zegt Wissam, een van de mannen in de rij. Hij is duidelijk nerveus en spreekt zichzelf al een paar zinnen later tegen. „We werden gedwongen te vechten. Wie weigerde, werd gedood.”

De ex-soldaten moeten een vingerafdruk laten maken en worden kort ondervraagd over hun diensttijd, vertelt een medewerker van het kantoor. Uit vrees voor wraakacties heeft hij zijn gezicht bedekt. „Het gaat er nu vooral om de wapens van straat te krijgen”, zegt hij. „Later is het aan een rechter om uit te zoeken wie bloed aan zijn handen heeft.”

Verwoeste buurt van Homs.

Foto’s Al Baraa Haddad

Juridisch talent

Juist aan rechters is er een schrijnend tekort, zegt Mohammed Joja (45), een Syrische advocaat die tot voor kort in Turkije woonde maar direct na de bevrijding terugkeerde naar Homs. „Ik denk dat zo’n 60 procent van de rechters in Homs zijn vertrokken”, zegt Joja in een café. „Ze waren verbonden aan het regime en corrupt. We moeten het rechtssysteem helemaal opnieuw inrichten.”

De Syrische diaspora beschikt over genoeg juridisch talent om die klus te klaren, zegt Joja, die vertelt dat hij en veel anderen door de autoriteiten zijn uitgenodigd om bij te dragen aan de transitie. „Maar er moet eerst een nieuwe grondwet komen, en een daadwerkelijke regering. Dat gaat jaren duren.” De advocaat vindt dat begrijpelijk maar ziet ook risico’s. „Mensen die hun geliefden hebben verloren in Saydnaya zullen niet rusten voor ze gerechtigheid zien. Hoe langer dat duurt, hoe groter de kans dat mensen zelf wraak zullen nemen. Daarmee is het recht nooit gediend.”

Op sociale media duiken nu al veel beelden op van ogenschijnlijke wraakacties

Nu al duiken op sociale media veel beelden op van ogenschijnlijke wraakacties. Daarin zijn zowel burgers als rebellen te zien die vermoedelijke voormalige aanhangers van het regime slaan of vernederen. De beelden zijn doorgaans niet te verifiëren en worden veelal verspreid op kanalen waarop veel desinformatie verschijnt, maar zorgen evengoed voor grote onrust binnen met name de alawitische gemeenschap.

Ook Hamza verloor een broer in de Saydnaya-gevangenis, maar in de pizzatent in Homs zweert de rebel vorige maand plechtig dat hij niet langer uit is op wraak.

Drie weken later erkent hij in een telefonisch vervolginterview evenwel dat hij onderhand wat ongeduldig is geworden. Hoewel hij zijn wijk eigenlijk niet langer in mag zonder speciale toestemming van de autoriteiten, sprong hij deze week toch even op de brommer van een kennis bij de nieuwe veiligheidsdiensten om een kijkje te nemen.

Tot Hamza’s opluchting bleek zijn oude buurman inderdaad vertrokken, maar daarmee is zijn wijk wat hem betreft nog lang niet veilig. Zo liep hij meteen al Somers neef tegen het lijf en vertelt hij dat de winkelier tegenover zijn huis Assads oude bondgenoot Hezbollah steunt. „Maar nu heeft hij ineens een revolutievlag opgehangen. Hij wilde me de hand schudden, maar dat heb ik geweigerd. Ik schud geen handen van criminelen.”

Wanneer zijn moeder binnenkort terugkeert uit Jordanië, is Hamza dan ook niet van plan samen in zijn ouderlijk huis te gaan wonen. „Zonder gerechtigheid kunnen we ons niet thuis voelen”, zegt hij. „Ik denk dat we voorlopig maar iets moeten huren in een soennitische wijk.”

NVWA onderzoekt mogelijke importen uit Duitse deelstaat Brandenburg na MKZ-uitbraak

admin
January 11, 2025
0

De Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzoekt mogelijke importen van vee uit de Duitse deelstaat Brandenburg waar het MKZ-virus is aangetroffen. Dat schrijft minister Femke Wiersma van Landbouw (BBB) vrijdagavond in een brief aan de Tweede Kamer.

Vrijdagochtend werd bekend dat drie dode waterbuffels in Brandenburg besmet waren met mond- en klauwzeer. Het is voor het eerst sinds 2007 dat het zeer besmettelijke virus wordt vastgesteld in een lidstaat van de Europese Unie. „Ik ben geschrokken van dit bericht en ik ben zeer beducht voor een besmetting in Nederland”, schrijft Wiersma.

Volgens de minister blijkt uit een eerste risicoanalyse van de NVWA dat er de afgelopen zes weken geen dieren vanuit het gebied naar Nederland zijn verplaatst, maar er zijn mogelijk wel „indirecte importen” geweest. Mochten er via een omweg toch dieren of producten uit Brandenburg in Nederland terecht te zijn gekomen „dan worden deze bedrijven in Nederland geblokkeerd en nader onderzocht.”

MKZ is zeer besmettelijk voor koeien, schapen en varkens en andere eenhoevige dieren. Zij krijgen blaren en koorts en 1 tot 2 procent van de besmette dieren overlijdt aan het virus.

In 2001 woedde er een epidemie in Europa en werden er in Nederland honderdduizenden dieren preventief geruimd. In 2007 stelde Nederland vervoersverboden in vanwege MKZ-gevallen in Engeland.

Opinie | Verliefd

admin
January 11, 2025
0

De beste plek voor een goed gesprek met je puberzoon is de file: niemand die je stoort en je kan geen van beiden een kant op. Deze middag zit hij naast mij, starend op zijn mobiel. Ineens na een diepe zucht volgt er een openbaring. Zachtjes fluistert hij mij toe: „Mam, ik ben verliefd.” Een kleine glimlach verschijnt er automatisch op mijn mond. Zonder geluid, want dat vinden pubers maar niks. Even zacht fluister ik terug: „Wie is de gelukkige?” Opnieuw volgt er een diepe zucht: „Weet ik nog niet mam. Ik kan niet kiezen!”

Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]

‘De landbouw stevent af op gedwongen krimp, ook al willen we dat niet’

admin
January 11, 2025
0

Als het kabinet niet ingrijpt, stevent de landbouw dit jaar af op „ongecontroleerde chaos”, vreest Tweede Kamerlid Harm Holman van coalitiepartij NSC. Strengere mestregels uit Brussel en rechtszaken van milieu-organisaties kunnen leiden tot „gedwongen krimp” van de veestapel. Ten koste van juist kleinere, kwetsbare boerenbedrijven en zonder sturing op regionaal natuurherstel waar dat nodig is.

Op aandringen van de Kamer werkt landbouwminister Femke Wiersma (BBB) begin dit jaar uit hoe ze de uitstoot van schadelijke stoffen wil terugdringen. Maar het beleid voor schonere landbouw gaat veel Kamerfracties niet snel en niet ver genoeg, inclusief coalitiepartijen NSC en VVD. „Er is een doorbraak nodig”, zegt Holman. „Een overtuigend plan dat Europa en de rechter laat zien dat Nederland op de goede weg is.”

Heeft u geen vertrouwen in de stikstofaanpak van minister Wiersma?

„Nou, ik ben zeer benieuwd waar ze mee komt. Wij als Kamer hebben met de minister goede discussies gevoerd. Ze werkt hard. Maar de vraag is: hoe creëren we een doorbraak? En is de minister in staat om een doorbraak te creëren? Er is geen duidelijk toekomstbeeld, geen visie. Geen structuurbeleid hoe de landbouw er over vijftien jaar uit moet zien.”

Dat is toch juist de taak van een kabinet: een toekomstbeeld hebben, er beleid van maken?

„Ja, en dat is er niet.”

Dat had het kabinet Rutte-IV wel meer.

„Nee, ook niet.”

Niet uitgewerkt, nee, maar er was wel een duidelijker doel, toch? Van duurzame, meer ‘dierwaardige’ kringlooplandbouw in 2040?

„Ja, oké. Tot nu toe heeft deze coalitie vooral gezegd wat ze níét wil – de BBB voorop – en niet wat ze wél wil. Dat kun je mij als woordvoerder landbouw van NSC ook aanrekenen.”

Landbouw is voor ‘rechtsstaatpartij’ NSC niet het belangrijkste thema, geeft Harm Holman (67) toe. Zijn eigen leven heeft wel altijd om boeren – en politiek – gedraaid. Holman nam het familiebedrijf in het Drentse Steenbergen van zijn vader over en was veertig jaar melkveehouder. „Met veel plezier. In de natuur werken, met beesten. Ik heb nooit dankjewel tegen een baas hoeven zeggen.”

Holman speelt soms de hofnar, die ongemakkelijke waarheden in grappen verpakt, zegt hijzelf. Tijdens een debat in oktober met partijleider Caroline van der Plas plus minister Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie vergeleek hij de drie BBB’ers met het strijkorkest op de Titanic dat tijdens het zinken bleef doorspelen. „Dat hebben we uitgepraat. In die zin zijn de verhoudingen goed genoeg.”

Vóór NSC was Holman een klassieke CDA’er. Hij zat jaren in de Provinciale Staten van Drenthe, de lokale politiek en het waterschap. Het CDA vond hij een „oude bestuurderspartij” geworden, en hij werd geraakt door het Kamerwerk van Pieter Omtzigt in de Toeslagenaffaire. Holman meldde zich aan bij NSC; als nummer twintig op de lijst haalde hij nét de laatste zetel.

Zolang als het duurt, probeert Holman nu in Den Haag om „jaren falend overheidsbeleid” rond de landbouw recht te trekken. „Daar heb ik als toenmalig actief lid van het CDA gewoon aan meegewerkt”, erkent hij. „Al was dat met het geloof dat wat we deden zou kunnen werken. Als je nu kijkt naar de PAS-melders” – de 2.500 boeren die zonder vergunning zitten omdat de Raad van State in 2019 het Programma Aanpak Stikstof afkeurde – „dat is het kaliber Toeslagenaffaire, daar worden mensen vermorzeld door een overheid die niet adequaat bestuurt.”

Er ligt een Hoofdlijnenakkoord van vier coalitiepartijen, óók van NSC. Minister Wiersma van BBB voert het uit. En dan botst ze steeds met een Kamermeerderheid, waaronder NSC.

„De minister staat voor een heel moeilijke taak, maar we vinden ook dat het te lang duurt. Je ziet de Kamer ieder debat en iedere vergadering ongeduldiger worden. Over het Hoofdlijnenakkoord moeten we ook constateren dat alles toch anders loopt dan we vorig jaar hadden ingeschat. De kans dat we dit jaar uit Brussel een versoepeling van de mestregels terugkrijgen is nihil, en volgend jaar heel klein, denk ik.”

Als je als coalitiepartij je handtekening zet onder irreële ambities, weet je toch: dit gaat mis?

„Ook ik had een redelijk vertrouwen in het binnenhalen van in ieder geval een vorm van versoepeling van mestgebruik. Maar de praktijk blijkt veel weerbarstiger. Met de huidige Europese normen, en zonder een plan voor natuurherstel, gaat het de komende vier jaar ook niet lukken een mestuitzondering terug te krijgen.”

Of was het een politiek spel? We geven BBB wat ze willen, inclusief het ministerie, en dan komen ze er vanzelf achter dat dat onmogelijk is.

„Nou ja, de PVV heeft de ruimte gekregen om hun hoofdthema, het asielbeleid, anders vorm te geven. We zijn nu een half jaar verder en het begin is er, maar of dat daadwerkelijk een succes wordt, is nog de vraag. Dat zou je een beetje kunnen vergelijken met BBB en de landbouw.”

Iedereen zit in ieder geval in deze situatie door een politieke uitruil.

„Dit was de manier om überhaupt met instemming van vier partijen tot een regeerprogramma te komen.”

Waar stevent de landbouw op af?

„Er zijn twee heel grote problemen die acuut zullen worden. Dit jaar mag er al 20 procent minder mest worden uitgereden op het land, volgend jaar 30 procent: dat zijn samen uiteindelijk 600.000 vrachtwagens met mest die we overhouden. De extra kosten om die mest af te zetten lopen voor veehouders in de tienduizenden euro’s. Dat zal uitgerekend jonge, startende boeren treffen, die hebben al veel financieringslasten. En de kleinere familiebedrijven, vrees ik.”

En het tweede acute probleem is?

„De rechters doorkruisen alles. Voor de Kerst heeft de Raad van State bepaald dat het verrekenen van stikstof binnen de ruimte van een vergunning niet meer kan. Deze maand volgt een uitspraak in een bodemprocedure van Greenpeace, dat herstel van zo’n 80 procent van de kwetsbare natuur eist. En milieugroep MOB heeft een ‘tsunami’ aan rechtszaken aangekondigd als de overheid niet gaat handhaven tegen de nu gedoogde PAS-melders. Ik ben geen jurist, maar mijn boerenverstand zegt me dat dit verstrekkende gevolgen gaat hebben.”

Dat klinkt alsof u rechters de schuld geeft, terwijl die alleen zeggen: overheid, leef je eigen wetten na.

„Ja, dat kun je ons als overheid dan verwijten.”

De coalitie en het kabinet wilden de PAS-melders met voorrang legaliseren, maar minister Wiersma heeft nu gezegd: gaat niet, is geen stikstofruimte voor, ik wil drie jaar uitstel.

„Onaanvaardbaar. Ik heb de minister in december met een motie om een aanvullend plan gevraagd, want veel PAS-melders zijn zo ten dode opgeschreven. In het Hoofdlijnenakkoord staat dat wij geen gedwongen krimp van de veestapel willen. Nou, dit kan gewoon uitdraaien op gedwongen krimp. De rechter zegt straks tegen PAS-melders: u bent uitgebreid naar 150 koeien, maar volgens uw eerdere, wel geldige vergunning mag u maar 80 koeien melken. Hetzelfde gaat gebeuren als de rechter Greenpeace in het gelijk stelt. Dan zal de overheid natuurvergunningen van boeren en andere bedrijven moeten gaan intrekken. Ook dat zal gewoon gedwongen krimp zijn, al willen we het niet.”

Het kabinet wil maximaal 2,5 miljard euro uittrekken voor een nieuwe regeling om veehouders vrijwillig uit te kopen. Dat is dan geen gedwongen krimp, maar krimp is wel degelijk het doel. Is het geen woordenspel?

„Ja. Een jaar geleden werd je kop er dan nog afgehakt, maar in de sector is nu meer acceptatie dat krimp van de veestapel onontkoombaar is.”

Hoeveel krimp? 10 à 20 procent?

„Daar doe ik geen uitspraken over, anders gaat de discussie dáárover. We willen in ieder geval toe naar een permanente, vrijwillige uitkoopregeling. Alleen: daar is geen geld voor gereserveerd. Het vorige kabinet had 25 miljard euro voor duurzame landbouw, dat geld is overboord geknikkerd. Er is nu 5 miljard euro over.”

U was er toch zelf bij toen dat geld overboord werd geknikkerd?

„Het formele antwoord is: dat was de uitkomst van de onderhandelingen.”

Een publiek geheim is: BBB wilde geen miljarden voor uitkoop van boeren.

„Dat is uw waarneming. Als je een doorbraak wilt in het stikstofdossier, zul je middelen nodig hebben. Die erkenning komt er wel als de minister plannen gaat maken, denk ik. Het zou mij niet verbazen als dat ook bij de Voorjaarsnota zal blijken.”

Wat is uw oplossing? Wat moet het kabinet de komende periode doen?

„Nou, er wordt wel gewerkt aan goede hervormingen, maar die kosten jaren, en die tijd hebben we niet voor de boeren. Zoals een nauwkeuriger stikstofbeleid, gericht op uitstoot in plaats van neerslag. Geen algemene normen voor schadelijke stoffen, maar nieuwe uitstootnormen per boerenbedrijf. Uiteindelijk kunnen we alleen uit deze crisis komen door minder stikstof en meer natuurherstel.”

En hoe krijgen we dat voor elkaar?

„Daarvoor moet je in ieder geval een omslag maken naar grondgebonden landbouw, waarbij het land van veehouders in balans is met de hoeveelheid dieren en mest. Boeren kunnen dan zelf genoeg veevoer verbouwen en zelf alle mest uitrijden. Een soort kringlooplandbouw, dus. Dat is in 2021 ook al met Brussel afgesproken, de Kamer heeft minister Wiersma nu voor mei een plan gevraagd om tot grondgebonden landbouw te komen. Maar ik kan niet goed inschatten of ze er serieus werk van wil maken.”

Grondgebonden landbouw staat ook niet in het Hoofdlijnenakkoord.

„Nee.”

Waarom niet?

„De noodzaak werd niet gevoeld om hier een passage aan te wijden.”

Wilde BBB dat niet?

„Nou ja, het is not done om in detail over onderhandelingen te praten.”

Grondgebonden landbouw betekent krimp, en de gevreesde ‘graslandnorm’: een maximum aantal dieren per hectare. Daar is het Landbouwakkoord in 2023 mede op geklapt. LTO, de grootste boerenorganisatie, wil het niet.

„Een heleboel andere partijen denken constructief mee. Maar in die zin ben ik wel teleurgesteld in het bestuur van LTO. Dat is aan het ‘terugploegen’ en de boel een beetje aan het ondermijnen, met een lobby tegen grondgebonden landbouw. In de Kamer is een meerderheid bereid er een initiatiefwet voor in te dienen, als de minister zelf niet met een plan gaat komen.”

Is het niet de wereld op zijn kop? De Kamer overweegt een initiatiefwet en burgers moeten via de rechter naleving van wetten afdwingen: omdat de regering niet wil handelen.

„Zo heb ik er nog niet naar gekeken. Misschien kun je het zo stellen, ja.”

Hoeveel invloed heeft u in de coalitie? NSC staat in peilingen op nul tot drie zetels.

„Dat zegt mij niet zoveel. Het is heel simpel: deze regering heeft 88 zetels, waarvan wij er 20 hebben.”

En kan deze wankele coalitie zo’n kritische, interne discussie wel aan? Klapt het kabinet?

„Ik denk het niet. De landbouw omvat slechts één procent van de Rijksbegroting. En het landelijk gebied, een gezonde natuur, ons voedsel en de boerenstand zijn te belangrijk om niets te doen. Het stikstofprobleem moet gewoon opgelost. Anders blijven we nog vijf jaar klooien.”