Het eten is op – en aan de grens van Gaza staan drieduizend vrachtwagens met noodhulp tevergeefs te wachten

De Brits-Australische arts Mohammed Mustafa (35) ging in juni vorig jaar en in maart dit jaar met een medische missie van de ngo Palestijns-Australisch-Nieuw-Zeelandse Medische Vereniging (PANZMA) naar Gaza. Beide keren verbleef hij ruim een maand in het belegerde gebied. Hij werkte in het Al-Ahli Arab Baptist Hospital in Gaza-Stad, lang het enige nog functionerende ziekenhuis in de stad, en deed via sociale media verslag van wat hij aantrof.

Enkele dagen nadat Mustafa Gaza had verlaten, bombardeerde Israël het ziekenhuis. De spoedeisendehulpafdeling waar hij had gewerkt, werd verwoest.

Sinds hij terug is in Australië, is Mustafa non-stop op pad. De spoedeisendehulparts reist heel het land door om te vertellen wat hij heeft meegemaakt in Gaza. NRC spreekt hem via een videoverbinding. „Een paar keer per dag moet ik de meest vreselijke verhalen vertellen. Dat valt me soms zwaar, want ik heb veel survivors guilt. Ik voel me schuldig tegenover de mensen in Gaza die ik heb achtergelaten”, zegt hij. Toch blijft hij de gruwelijke verhalen vertellen aan wie het maar wil horen. „De boodschap is belangrijker.”

U was onlangs een tweede keer in Gaza. Hoe is de situatie nu, vergeleken met vorig jaar?

„In juni vorig jaar was ik er tijdens het hoogtepunt van de oorlog. Toen we aankwamen was er hongersnood. Ik zag veel kinderen die stierven van de honger. Degenen die niet overleden, waren doodziek vanwege ondervoeding. Hun immuunsysteem was ernstig aangetast. Er was geen stroom of schoon water. Dit keer was er een wapenstilstand toen ik aankwam. Er was daardoor aanvankelijk iets meer voedsel, hoewel Israël begin maart opnieuw de toegang voor alle humanitaire hulp blokkeerde.”

Op 18 maart verbrak Israël het staakt-het-vuren. Hoe was die nacht voor u?

„Ik lag net in bed na een lange dienst toen de bommen afgingen. Mijn raam werd uit zijn voegen geblazen. We wisten meteen dat dit serieus was. Ik rende in mijn pyjama naar de spoedeisendehulpafdeling. Diezelfde nacht raakten we door al onze pijnstillers en verdovingsmiddelen heen. Ik had slechts twee spuiten vol ketamine, een sterke pijnstiller. Ik moest kiezen wie ik ketamine zou geven, en wie niet. Ik besloot alleen de pijn te verlichten van mensen die een kans hadden om te overleven. Als ik wist dat iemand het niet zou redden, gaf ik niets.

„De reden was dat ik de mensen met een overlevingskans nog moest behandelen, door bijvoorbeeld hun borstkas open te snijden om een drain aan te brengen om het vocht in hun longen af te zuigen. Ik zou aan een gebroken arm moeten trekken, of inwendige organen terug moeten duwen. Dat wilde ik ze niet aandoen zonder een pijnstiller.

Ik besloot alleen de pijn te verlichten van mensen die een kans hadden om te overleven. Als ik wist dat iemand het niet zou redden, gaf ik niets

„Maar het betekende dat ik kinderen voorbij liep die me met pijn in de ogen aankeken, terwijl ik bewust besloot om hen niet te helpen. Ik moet nu leven met die keuze. Ik hoor nog steeds hun geschreeuw.”

Dat lijkt me ondraaglijk als arts, als je opgeleid bent om mensen te helpen.

„Ik voelde me die nacht meer een slager dan een dokter. Ik had niet eens tijd om schone handschoenen aan te doen. Ik moest patiënten intuberen, maar we hadden geen beademingsapparatuur. Dus gebruikten we een ballon om lucht in hun longen te blazen. Er waren niet genoeg artsen of verpleegkundigen om dit te doen, dus we vroegen het aan familie die mee was gekomen. We gaven ze een korte uitleg en moesten dan snel verder. Maar in hun paniek knepen sommige mensen veel te snel en te hard in die ballon, in een poging de longen van hun kind met zuurstof te vullen. Dat werkt averechts. Ouders doodden hun eigen kinderen. En dit was alleen nog maar die ene, eerste nacht. Alle waardigheid van het leven was verdwenen.”

U was er beide keren ruim een maand, lokale artsen werken al sinds het begin van de oorlog in deze omstandigheden. Hoe gaan zij om met dit soort onmogelijke keuzes?

„De Palestijnse artsen die fulltime in dit ziekenhuis werken hebben veel mentale problemen. Ze hebben de afgelopen maanden zoveel dode en verminkte lichamen gezien, dat het normaal is geworden. Ze hebben compassion fatigue: ze voelen haast geen empathie meer. Ik neem het ze niet kwalijk. Als ik de afgelopen achttien maanden elke dag meerdere kinderen had gezien die volledig verbrand zijn, met afgerukte ledematen en weggeblazen hoofden, zou ik ook verdoofd zijn. Anders overleef je het niet. Het licht in hun ogen is verdwenen door wat ze hebben gezien.”

Sinds u terug bent in Australië, zoekt u de media op. Wat is uw motivatie?

„Deze mensen zijn totaal gedehumaniseerd, maar ik heb meegemaakt hoe innemend en attent ze zijn. Toen er bommen rondom het ziekenhuis vielen, was ik bang. Het waren de kinderen die me troostten. ‘Maak je geen zorgen, dokter. Die bom is ver weg’, zeiden ze tegen me. Ik ben 1,90 meter groot, weeg bijna honderd kilo en ben een voormalig professioneel rugbyspeler. Toch werd ik getroost door een kind. Terwijl de wereld dit kind van zijn waardigheid heeft beroofd. Daarom besloot ik deze kinderen enige waardigheid terug te geven, en hun verhaal te vertellen.”

U bent ook in gesprek met politici, en lobbyt bij de Australische regering. Wat is uw doel?

„Ik heb een heel concreet voorstel. Ik wil een Australisch veldhospitaal in Gaza opzetten, met genoeg medische hulpmiddelen die we nodig hebben. Zodat mensen daar niet op de grond hoeven te sterven, zonder dat we ze kunnen helpen.”

Hoe realistisch is zo’n plan? De Australische regering stelt dat het land geen grote speler is in het conflict.

„Australië hoeft geen grote speler te zijn om medische hulp te leveren. We hebben veel steun van allerlei groepen in de samenleving. Ik geloof dat we dit voor elkaar kunnen krijgen. We hebben een klein wonder nodig, maar we mogen deze kinderen niet in de steek laten.”

Komende zaterdag zijn landelijke verkiezingen in Australië. De politieke discussie over de Australische houding in dit conflict is tijdens de campagne hoog opgelopen. U roept premier Anthony Albanese en minister van Buitenlandse Zaken Penny Wong sinds uw terugkeer op om met u in gesprek te gaan. Is dat gelukt?

„Ik kan er niet te veel over zeggen, maar er is enige vooruitgang geboekt. Ik wil zoveel mogelijk wegblijven van de politiek, want dit onderwerp zorgt voor verhit debat. Maar ik geloof dat een gezamenlijk doel, zoals een Australische missie om kinderen te redden, kan helpen om die spanningen te kalmeren. Niemand kan het oneens zijn met een plan om kinderen te redden. We kunnen misschien niet de bommen tegenhouden, maar we kunnen wel proberen om het bloeden te stoppen.”

Delen

Mail de redactie

Het eten is op. Afgelopen vrijdag heeft het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties zijn laatste voorraden aan gaarkeukens in Gaza geleverd. Aan de grenzen van de Gazastrook staan drieduizend vrachtwagens met noodhulp klaar, maar die mogen er van Israël niet in. Al bijna twee maanden niet.

Ook de schappen raken leeg. Op de markten in Gaza zijn de voedselprijzen aanzienlijk gestegen: de Verenigde Naties constateren stijgingen tot liefst 1.400 procent ten opzichte van het prijspeil tijdens de wapenstilstand (januari tot maart). Zuivel, eieren, fruit en vlees zijn vrijwel van de markt verdwenen. Aardappelen en uien zijn 1.000 procent duurder dan voor de oorlog.

In maart kreeg de gemiddelde Gazaan nog twee keer per week zuivel binnen; dat is afgenomen tot één keer per week. En waar de Gazaan in maart nog één keer per week vlees of eieren binnenkreeg, zijn die voedingsmiddelen nu bijna niet meer beschikbaar. In maart waren er ruim 3.700 kinderen bij wie acute ondervoeding geconstateerd werd, tegen 2.000 in februari.

Donya, een jonge vrouw uit Khan Younis die niet met haar achternaam in de krant wil, zegt tegen NRC: „Ik heb gisteren niets gegeten, omdat mijn broer vlak voor de lunch naar het ziekenhuis moest en we tot de avond daar bleven.” Vaak schuimt ze door de straten, vertelt ze, in een poging om snoep of iets anders lekker te kopen voor haar kleine zusje en broertje. „Ik heb de schappen in de supermarkten een voor een gecontroleerd, maar tevergeefs. Ze verkochten alleen lokaal geproduceerde schoonmaakproducten.”

Geen natuurfenomeen

De honger in Gaza is geen natuurfenomeen. Vorige maand zei de Britse hongersnoodexpert Alex de Waal tegen NRC dat het „geen twijfel” lijdt dat Israël, gesteund door de VS, uithongering als wapen inzet tegen de bevolking van de Gazastrook.

Inmiddels lopen er voor internationale hoven drie zaken die allemaal verband houden met het uithongeren van een burgerbevolking. Zo zijn de Israëlische politici Benjamin Netanyahu en Yoav Gallant voor het Internationaal Strafhof aangeklaagd omdat ze de burgerbevolking in Gaza „opzettelijk, willens en wetens [hebben] onthouden van zaken die onmisbaar zijn voor haar overleving, waaronder voedsel, water, medicijnen en medische benodigdheden, evenals brandstof en elektriciteit”.

Het Internationaal Gerechtshof gaf Israël vorig jaar de opdracht om meer humanitaire hulp toe te laten in Gaza, om te vermijden dat de mensonterende omstandigheden van de bevolking verder verslechteren. En in een derde zaak, waarin deze week de hoorzittingen begonnen, moet Israël zich verdedigen tegen zijn beknotting van de Verenigde Naties – waaronder, ook weer, de beperking van de mogelijkheid om voedsel te verstrekken.

‘Ik wil Gazanen uithongeren’

In weerwil van al die internationale zaken laten Israëlische politici zich juist openlijk uit vóór uithongering. Zo zei Knesset-lid Moshe Saada van de Likud-partij van Netanyahu onlangs, in een interview met het Israëlische Kanaal 14 : „Ik wil de Gazanen volledig uithongeren, een totale blokkade. […] Kritiek uit de wereld? Vergeet het maar. We moeten voor de Joden zorgen.”

De Israëlische politici zeggen dat ze met de uithongering van de Gazaanse burgerbevolking de druk op Hamas willen opvoeren om de resterende gijzelaars vrij te laten. Dat zijn er nog 59, van wie er vermoedelijk nog 24 in leven zijn. Eerder verbrak Israël eenzijdig het staakt-het-vuren; volgens die bestandsafspraken zou Hamas alle gijzelaars vrijgelaten hebben.

Het opvoeren van de druk op een vijandige organisatie is volgens het internationaal recht geen geldige reden om een burgerbevolking uit te hongeren. Het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof betitelt het opzettelijk belemmeren van aanvoer van hulpgoederen aan burgers die door oorlog zijn getroffen als een oorlogsmisdaad.

Israëliërs zeggen geregeld dat hun land geen voedsel tot Gaza kan toelaten omdat Hamas het zou stelen. Maar het bewijs voor die stelling is „anekdotisch”, zei De Waal. „Je zou willen dat een onafhankelijke waarnemer als de Verenigde Naties ingeschakeld wordt om het te bewijzen, maar dat laat Israël niet toe. En al zou het volledig waar zijn, dan ontslaat het Israël niet van de plicht om zelf geen oorlogsmisdaden te plegen.”

Humanitaire toegang

Israël beknot ook de mogelijkheden voor hulporganisaties. Uit een nieuw onderzoek naar humanitaire toegang onder 43 internationale en Palestijnse hulporganisaties die in Gaza actief zijn, bleek dat bijna al deze organisaties – 95 procent – hun diensten sinds de schending van het staakt-het-vuren door Israël hebben moeten opschorten of drastisch hebben moeten inperken. De wijdverspreide Israëlische bombardementen maakten het extreem gevaarlijk om zich te verplaatsen.

Op 16 april werd het gebouw van het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) in Gaza getroffen en beschadigd door een explosief. Het ICRC merkte op dat dit het tweede incident van deze aard in drie weken was.

De Waal onderzoekt al decennialang hongersnoden. Hij weet wat het met mensen doet als ze te weinig binnenkrijgen: „Een volwassene die alle voedingsstoffen ontbeert maar wel gehydrateerd blijft, heeft tot zestig dagen nodig om te sterven. Met een paar kruimels om elke dag te eten, is het proces langzamer.”

Met medewerking van Ruben Pest

Delen

Mail de redactie