Net als in veel andere Europese landen, wint radicaal-rechts steeds meer terrein. Bij de Duitse verkiezingen afgelopen weekend verdubbelde Alternative für Deutschland zijn zetelaantal en werd de tweede partij, maar blijft uitgesloten van coalitieonderhandelingen.
In deze aflevering van Haagse Zaken bespreken we het cordon sanitaire rond radicaal- en extreemrechts. Hoe gaan gevestigde partijen hiermee om: negeren, bestrijden of samenwerken? En wat betekent het doorbreken van dit cordon voor de andere partijen in Nederland?
Paul White/AP
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Net als in veel andere Europese landen, wint radicaal-rechts steeds meer terrein. Bij de Duitse verkiezingen afgelopen weekend verdubbelde Alternative für Deutschland zijn zetelaantal en werd de tweede partij, maar blijft uitgesloten van coalitieonderhandelingen.
In deze aflevering van Haagse Zaken bespreken we het cordon sanitaire rond radicaal- en extreemrechts. Hoe gaan gevestigde partijen hiermee om: negeren, bestrijden of samenwerken? En wat betekent het doorbreken van dit cordon voor de andere partijen in Nederland?
Paul White/AP
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Zonder openbaarheid van een mogelijke schaterlach in het Kremlin kwam de meest opzienbarende reactie op de publieke vernedering van Volodymyr Zelensky uit de Amerikaanse Senaat. Nadat president Donald Trump de Oekraïense president vrijdag afblafte en de grondstoffendeal waarvoor Zelensky naar Washington was gekomen onderuit haalde, was senator Lindsey Graham een van de eersten die zich liet interviewen. De Republikein Graham heeft Oekraïne sinds de Russische invasie van 2022 altijd in woord en daad gesteund: door Vladimir Poetin een oorlogsmisdadiger te noemen, Oekraïne meermaals te bezoeken en telkens voor miljarden aan Amerikaanse steun te stemmen.
De bijeenkomst tussen de regeringsleiders was „een complete, totale ramp”, zei de senator uit South Carolina vrijdag. „Wat ik in de Oval Office zag, was respectloos en ik weet niet of we ooit nog zaken kunnen doen met Zelensky. (…) Hij moet of opstappen of hij moet veranderen.” Graham was „nog nooit zo trots” geweest op Trump.
Terwijl Europese leiders en Democraten verbijsterd en verontwaardigd toekeken hoe Trump en zijn vicepresident JD Vance Zelensky hekelden en het Witte Huis uitstuurden, klapten of zwegen prominente Republikeinen. Inclusief de internationale haviken die Trumps isolationisme en toenadering tot Poetin verafschuwen. Huisvoorzitter Mike Johnson schreef op sociale media dat „dankzij president Trump de dagen dat Amerika misbruikt en oneerbiedig behandeld wordt voorbij zijn”. Op CNN beschuldigde minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, eerder fel criticus van Poetin, Zelensky ervan dat hij „ons de les begon te lezen over hoe diplomatie niet gaat werken”.
Schaars tegengeluid
Senator Roger Wicker, voorzitter van de Oekraïne caucus, een smaldeel van Congresleden van beide partijen die het land extra steunen, verwijderde een bericht op X dat hij ’s ochtends had geplaatst over een bijeenkomst met Zelensky. „Een enorme stap voorwaarts in het veiligstellen van wederzijdse welvaart en vrede voor Amerikanen en Oekraïners” luidde de post die werd gewist.
Schaars tegengeluid kwam van Afgevaardigde Don Bacon. „Een slechte dag voor het Amerikaanse buitenlandse beleid. Oekraïne wil onafhankelijkheid, vrije markten en de rechtsstaat. Het wil deel uitmaken van het Westen. Rusland haat ons en onze westerse waarden. We moeten duidelijk zijn dat we staan voor vrijheid.”
Een slechte dag voor het Amerikaanse buitenlandse beleid
Het is onduidelijk of de door Vance geïnstigeerde escalatie met Zelensky gepland was. Een opzetje, een val zelfs? Maar als gevolg ervan dreigt de Trump-regering niet alleen alle hulp aan Oekraïne onmiddellijk stop te zetten, maar Zelensky ook nog verder uit te sluiten van onderhandelingen over een staakt-het-vuren. Vorige maand besloot Trump voorlopig exclusief met Rusland te praten over een mogelijk bestand. Hij noemde Zelensky onlangs „een dictator”. De – nu gestrande – overeenkomst over Oekraïense bodemschatten was bedoeld om Trump een snelle deal te gunnen en voor Zelensky een plek aan tafel te bemachtigen.
‘Hand overspeeld’
Voordat Trump voor het weekend naar Florida vertrok, zei hij tegen journalisten in Washington dat Zelensky „zijn hand heeft overspeeld”. Hij zei Zelensky terug te verwelkomen „wanneer hij bereid is om te stoppen met vechten en vrede te sluiten”. Maar bij monde van Graham opperen Republikeinen wat de Russische dictator Vladimir Poetin al langer wil: Zelensky zou moeten aftreden. Anders lijkt voorlopig geen gesprek mogelijk over een bestand – laat staan steun of veiligheidsgaranties – met enige inbreng van Oekraïne.
Europese leiders schaarden zich na de confrontatie juist massaal achter Zelensky en Oekraïne. Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen verklaarde: „Wees sterk, wees dapper, wees onbevreesd. Je bent nooit alleen, beste president Zelensky.” Buitenlandchef Kaja Kallas zei dat vrijdag „duidelijk werd dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft”.
Lees ook
Knallende ruzie tussen Trump en Zelensky bij bezoek aan Witte Huis
Premier Dick Schoof tweette: „Nederland steunt Oekraïne onverminderd. Juist nu.” De aanstaande Duitse kanselier Friedrich Merz schreef: „We steunen Oekraïne in goede en moeilijke tijden. We mogen agressor en slachtoffer in deze vreselijke oorlog nooit met elkaar verwarren.” De Britse premier Keir Starmer „blijft Oekraïne onwrikbaar steunen en doet er alles aan om een pad te vinden naar een blijvende vrede op basis van soevereiniteit en veiligheid voor Oekraïne”, aldus een verklaring. De Franse president Emmanuel Macron, de Poolse premier Donald Tusk en vele anderen gaven vergelijkbare verklaringen af. Ze overlegden vrijdag met elkaar en met Zelensky over het schouwspel dat zich had voltrokken.
Al vond de Hongaarse premier Viktor Orbán dat „Donald Trump dapper stond voor vrede, ook al was het voor velen moeilijk te verteren”. De Russische ex-president Dmitri Medvedev, de voormalig president van Rusland prees op Telegram Trumps „afstraffing” van Zelensky. PVV-leider Geert Wilders tweette, in het Engels, kritiek op beide partijen: „Fascinerende tv, maar waarschijnlijk niet de beste manier om een oorlog te beëindigen, heren.”
Dankbaarheid
De Oekraïense president probeerde achteraf iets aan schadebeperking te doen. Hij tweette meteen de dankbaarheid en nederigheid die Trump en Vance in het Witte Huis van hem eisten: „Bedankt Amerika, dank voor je steun, dank voor dit bezoek. Bedankt @POTUS [president of the United States], het Congres en het Amerikaanse volk. Oekraïne heeft een rechtvaardige en duurzame vrede nodig en daar werken wij hard aan.” Maar in een interview met Fox News toonde hij wel berouw voor hoe de ontmoeting was verlopen, maar bood er niet zijn aan Trump excuses voor aan.
Alleen zijn populariteit in Oekraïne zou moeten bepalen of Zelensky aanblijft als president. Tot nu toe wordt hij ruim gesteund door de bevolking en is er geen voor de hand liggend alternatief. Maar de vraag is of hij nog met Trump en de zijnen in gesprek kan nu de nieuwe Amerikaanse regering openlijk van kant is gewisseld in de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne.
Wie de verouderde loods binnenloopt, heeft meteen tientallen wijdopen ogen op zich gericht. De reusachtige kleurrijke figuren op de praalwagens hebben daarnaast wipneusjes, appelwangen en overdreven gelaatstrekken. In deze hal op een Bredaas bedrijventerrein hangt de geur van versgebakken friet, een beloning voor de bouwers die een laatste lik verf op hun wagens aanbrengen, zodat hun creaties maandag tijdens de Grote Optocht piekfijn voor de dag komen.
In een zijvertrek van de loods is het Kielegats Carnaval Museum gevestigd, waar vaandels, eremedailles, carnavalsplaten en fotoalbums staan uitgestald. Op deze vijftien vierkante meter wordt de carnavalscultuur bewaard en bewaakt. Dat is hard nodig, vinden conservatoren Rob Thomassen (57) en Frans van den Broek (77), beiden met een roodoranje carnavalssjaal om, omdat de Bredase gebruiken de laatste jaren nog weleens „ondersneeuwen”. Onder meer door de toestroom van Randstedelingen.
Pijnlijk is de toenemende populariteit van après- skimuziek
Een pijnpunt voor het tweetal is bijvoorbeeld de toenemende populariteit van après-skimuziek of „schunnige” nummers als ‘M’n Oma Die Heeft ’n Stoma’. „Dat is simpele muziek om te scoren, geen carnaval”, verzekert Thomassen, terwijl hij in een platenkast rommelt. Zelf hoort hij liever een vierkwartsmaat, zoals in Vader Abrahams lofzang ‘In het Zuiden’. Of de hymne ‘Drink rode wijn’. De mannen zetten resoluut het nummer in.
In aanloop naar het carnaval van 2025 heeft Stichting Kielegat – de vrijwilligersorganisatie die het Bredase carnaval organiseert – een ‘muziekhandvest’ opgesteld, in de hoop dat dj’s vaker muziek van Bredase artiesten en harmonieorkesten draaien. Ook wordt onderzocht of oude carnavalsnummers kunnen worden gemoderniseerd, zodat jongeren daar makkelijker op kunnen dansen.
Lees ook
Het is dé carnavalsstad van Europa – maar wie weet dat buiten Weert?
Pilske
Naast muziek draait carnaval om sociale cohesie. Van den Broek. „Sommige mensen loop je in het dagelijks leven voorbij, maar tijdens carnaval vraag je: Koen, pilske pakken?” De magie van het volksfeest is eigenlijk niet te verklaren, vindt hij. „Het zit vanaf de geboorte al bij ons in het lijf, ons dna, een ander is het niet wijs te maken.” Neem zijn Haarlemse schoonzoon. „Hij doet mee, maar om nou te zeggen: van harte… Soms zie ik ’m bedenkelijk kijken naar het feestgedruis.”
Vorig jaar trok het Bredase carnaval 230.000 bezoekers, vooral op vrijdag en zaterdag was het druk. Driekwart van de vierders komt uit de stad en omliggende dorpen, de rest komt ‘van buiten’ met de trein of (party)bus. „Carnaval is hét visitekaartje van Breda. Uit onze enquête bleek dat 86 procent van de bezoekers van vorig jaar graag weer terugkomt en anderen het feest aanraadt.”
Iedereen denkt dat wij horecaondernemers onze zakken vullen. Die tijd is echt wel voorbij
Om te voorkomen dat feestgangers in de hossende massa’s worden verdrukt, slaat de gemeente flink aan het puzzelen. Waar moeten de frietkarren staan? Wat is een strategische plek voor dixi’s? „Iedereen moet het feest op een plezierige en veilige manier kunnen beleven”, stelt burgemeester Paul Depla (PvdA) op het gemeentehuis.
Een rits aan maatregelen moet de gezelligheid waarborgen. In het stadspark, tussen het stadion en de binnenstad, wordt een plek met drank en muziek opgetuigd, in de hoop dat bezoekers die per trein komen even blijven hangen en niet en masse het centrum intrekken. Andere truc: op overvolle pleinen de muziek zachter zetten, zodat een leger plein verderop aantrekkelijker wordt.
Ook riskeren raddraaiers dit jaar een meerdaags gebiedsverbod. En kledingemblemen met de leus Nie graaje, mar zwaaje! worden in de hele provincie uitgedeeld om straatintimidatie tegen te gaan en bespreekbaar te maken. Verder geldt een glas- en blikverbod om de kans op snijwonden te verkleinen.
Huiswijn
Aan de gevel van bruin café Boerke Verschuren hangt een metershoog spandoek met het Witte Huis en de begeleidende tekst Make Alaaf Great Again: Grab ’em by the pilsie. Op het dak wappert niet de Amerikaanse vlag met vijftig sterren, maar de Bredase vlag met drie andreaskruisen. Onderaan het spandoek staan Bredanaars afgebeeld die protestborden in Trump-stijl vasthouden met leuzen als „No more onesies” en „Close the bridge”, ironische verwijzingen naar de Randstedelingen die weinig moeite stoppen in het verkleden en dus beter geweerd kunnen worden.
De winstmarge van Bredase horecaondernemers tijdens carnaval dreigt te verdampen, stelt Boerke-eigenaar Johan de Vos, die ook voorzitter is van de Bredase afdeling van Koninklijke Horeca Nederland. Na belastingheffingen houdt hij „zeven cent winst” over aan een verkocht biertje, terwijl dat voorheen elf cent was. Intussen stijgen de personeelskosten en dreigt Trump importtarieven in te voeren voor de Europese Unie, verzucht De Vos.
Sommige mensen loop je in het dagelijks leven voorbij, maar tijdens carnaval vraag je: pilske pakken?
In Breda wordt jaarlijks een strijd gevoerd over wie de carnavalsrekening betaalt, zegt De Vos. „Daar word ik doodmoe van. Iedereen denkt dat wij horecaondernemers onze zakken vullen. Die tijd is echt wel voorbij.” De Bredanaar kijkt „met grote jaloezie” naar een gemeente als Den Bosch die volgens hem „zonder gezeik” de kosten op zich neemt voor wc’s, beveiliging en EHBO-posten.
Maar „in Den Bosch financiert de horeca ook onderdelen van het carnaval, die Bredase cafébazen dan weer niet hoeven te betalen”, brengt burgemeester Depla in verweer. Daar zijn meer horecaondernemers die een plein afzetten en zelf voor alles zorg moeten dragen. De carnavalsviering kost de gemeente zeven ton. „In de toekomst moeten we de lusten en lasten verdelen over alle partijen die belang hebben bij een mooi volksfeest, maar die discussie ga ik niet via de krant voeren.”
Als de dalende winstmarge doorzet, voorziet De Vos dat café-eigenaren minder happig worden om voor carnaval hun zaken om te bouwen, aan te kleden en dj’s te boeken. Maar ongeacht hoe het carnaval eruitziet in de toekomst, één element van het feest mag volgens de kroegbaas sowieso nooit verloren gaan: iedereen is vijf dagen elkaars gelijke. „Het maakt niet uit of iemand minister is of Jan de putjesschepper.”
Lees ook
Voor een worst bidt de pastor voor goed weer met carnaval
