Het bitcoinproject van de Salvadoraanse president Bukele is alleen nog aantrekkelijk voor rijke Amerikanen

Het gebrul van zware graafmachines overstemt het geraas van de golven, die kapotslaan op de zwarte rotsen langs de kust van El Zonte. Torenhoge flats, met uitzicht op de onstuimige kust, worden uit de grond gestampt. Terwijl de middagzon brandt, rusten bouwvakkers uit in de schaduw van brede billboards, die luxe en exclusiviteit beloven aan investeerders met diepe zakken.

Van het kleinschalige surfdorp dat El Zonte decennialang was, is steeds minder over. Zes jaar geleden nam het dorpje de naam Bitcoin Beach aan, om als eerste plek de revolutionaire ambities van de Salvadoraanse president Nayib Bukele in de praktijk te brengen. El Zonte verbeeldt de bitcoindroom van de jonge president, verder aangezwengeld door vermogende cryptofans uit Noord-Amerika die in het kustplaatsje neerstreken.

Toen Bukele bitcoin in 2021 uitriep tot wettig betaalmiddel, als eerste land ter wereld, kon El Zonte zich verder ontwikkelen als bitcoinwalhalla. En inderdaad: wie door de stoffige straatjes loopt, ziet dat alle winkels naast logo’s van Mastercard, Visa en American Express ook de oranje B van Bitcoin op de ramen hebben geplakt.

Er is een Bitcoin House, een grote, witte villa. Jongeren krijgen hier les over crypto, staat op een reclamebord buiten de deur. Een oude man die naast het huis in de schaduw van een boom zit, mompelt dat de school al lange tijd gesloten is. De lokale markt wordt ‘bitcoinbazaar’ genoemd, al accepteert maar één verkoper, die poppetjes van president Bukele verkoopt, bitcoin. Te betalen via een QR-code die op een A4’tje naast haar souvenirs ligt.

Onder een stoffige, blauwe parasol waarop ook de oranje B prijkt, staat Domingo de Peña ijs te schaven, met haar man Mario naast zich. In 2022, toen NRC El Zonte bezocht, vertelde ze dat ze als een van de eerste lokale inwoners bitcoin ging accepteren. Alleen buitenlanders betaalden met crypto, zei ze toen. Sindsdien is het aantal mensen dat met crypto betaalt alleen maar afgenomen, zegt de vrouw.

„Toeristen komen vooral om een foto te maken van onze parasol. Als ze vervolgens schaafijs bestellen, rekenen ze gewoon af in dollars”, zegt Domingo. „De mensen uit El Zonte zijn sowieso nooit met bitcoin gaan betalen.” Toch vindt ze niet dat het project gefaald heeft. „De naam Bitcoin Beach heeft voor meer populariteit en bekendheid gezorgd, en voor meer toerisme.”

Net als El Salvador eerder besloot de Amerikaanse regering na de terugkeer van Donald Trump strategische reserves aan bitcoin aan te leggen. Zowel Trump als zijn vrouw Melania heeft een eigen memecoin gelanceerd, een digitale munt die vooral teert op internethypes en waar vaak in korte tijd veel geld mee wordt opgehaald. Wat deze digitale valuta’s echt waard zijn is twijfelachtig, maar Trump verdient aan de handel erin en met zijn omarming ervan zoekt de president aansluiting bij de manosphere. In deze online wereld verkondigen jonge, vaak mannelijke ondernemers conservatieve politieke ideeën, gecombineerd met een ultraliberale kijk op economie. Bukele – die Trump eveneens helpt bij zijn omstreden uitzettingenbeleid door Salvadoraanse celruimte beschikbaar te stellen – is in deze kringen een held. Met strakke PR via sociale media, zijn jonge uitstraling en keiharde aanpak van misdaad is hij een held voor veel conservatieve leiders. Zij zien zijn cryptodromen als vernieuwend. De grote vraag na meerdere jaren is wat ze El Salvadors economie gaan brengen.

Investeren in onroerend goed

Het bitcoinproject, met name op plekken als El Zonte, lijkt vooral bedoeld om toeristen te trekken en rijke investeerders te lokken. Naar de buitenwereld is het verhaal nog steeds doorspekt met termen als ‘gemeenschap’, ‘inclusie’ en ‘circulair’. Op de website van Bitcoin Beach noemt Mike Peterson, een Amerikaanse crypto-investeerder en pionier in El Zonte, het project „een beweging die ervoor wil zorgen dat het ware potentieel van Bitcoin wordt gerealiseerd en dat de mensen die zijn uitgesloten van het banksysteem de belangrijkste begunstigden zijn”.

„Bitcoin Beach heeft het tot zijn missie gemaakt om te bewijzen dat bitcoin de grootste impact kan hebben op het leven van diegenen die de maatschappij vaak negeert”, vervolgt hij op de site. Of iedereen in het kustplaatsje daadwerkelijk heeft geprofiteerd van de hausse valt te betwisten. Vanaf 2021, het jaar dat Bukele bitcoin als betaalmiddel invoerde, steeg de vierkantemeterprijs in het plaatsje met bijna 135 procent, zo zocht het onafhankelijke medium El Faro uit. Op zeker zes plekken werden luxewoningen verkocht waarbij de prijs per vierkante meter boven de duizend dollar lag.

Uit het artikel blijkt bovendien dat Peterson in de loop der jaren fors heeft geïnvesteerd in El Zonte, met veertien huizen en boerderijen die in totaal voor 1,2 miljoen dollar zijn gekocht. Zijn partner Román Martínez kocht na de bitcoinwetgeving tien huizen in de kustplaats met een totale waarde van 1,1 miljoen dollar. Daarnaast zette Martínez een bedrijf op voor de aankoop van onroerend goed in de regio, samen met de Italiaan Giancarlo Devasini, een van de beroemdste crypto-investeerders ter wereld.

Grond opkopen

Investeerders kopen fors grond op in de regio, speculerend op de aantrekkingskracht van Bukeles bitcoindroom, maar volgens Peterson zelf blijven Salvadoranen profiteren. „Historisch gezien bezaten de inwoners in El Zonte al amper grond aan de kust. Dus wat dat betreft is er niets veranderd”, verdedigt hij zijn investeringen desgevraagd. „Tegelijkertijd heeft de populariteit van Bitcoin Beach gezorgd voor meer werkgelegenheid.” Dat de prijzen van grond in de regio enorm zijn gestegen en dat met name buitenlandse investeerders die grond opkopen, noemt Peterson „een uitdaging”.

Het meeste werk dat er voor Salvadoranen in El Zonte is, is in de bouw of in de horeca, sectoren met gemiddelde maandsalarissen van 400 dollar per maand. Het kopen van een redelijk stuk grond is met de gestegen grondprijzen aan de kust onmogelijk geworden voor deze mensen. Een bouwvakker (hij zegt dat hij zij naam niet wil geven) wijst in de richting van de kust. „Daar komt een restaurant”, zegt hij. „Wij mogen het bouwen, we mogen straks het eten serveren, maar we zullen er nooit zelf kunnen eten.”

Hij doelt op overheidsproject Bitcoin Beach Club de Playa, een strandclub waar evenementen gehouden moeten gaan worden. Uit onderzoek van nieuwssite MalaYerba blijkt dat zeker 25 families die al dertig jaar in El Zonte wonen, moeten vertrekken voor de bouw van dit project. Geen van de bewoners die NRC hierover benaderde, wilde reageren op dit nieuws.

Ook Wayne Gregori heeft fors geïnvesteerd in El Zonte: de Amerikaan heeft zeker drie huizen gekocht ter waarde van 350.000 dollar. Volgens hem hebben investeerders als hijzelf alleen maar goede ontwikkelingen naar het dorp gebracht. „We brachten onze rijkdom mee, we kochten onroerend goed en huurden lokale inwoners in. We gaven ze werk”, zegt hij. „Ik heb een boerderij gekocht en ik wil dat locals daar komen werken, zodat ze de kans krijgen om mensen uit andere culturen te leren kennen. Wij kunnen ze helpen dingen te leren.”

Volgens Gregori gaat het bitcoinproject in El Salvador verder dan financiële inclusie. „Het gaat om vrijheid. We hebben maar een handvol leiders in deze wereld die ons naar een pad van vrijheid en zelfbeschikking leiden. Dat zijn Bukele en Trump, maar ook Orbán en Meloni en Milei. Dit zijn de superhelden van onze tijd. Het World Economic Forum, de globalisten, willen dat we allemaal slaven zijn.”

Naast investeringen in onroerend goed verkoopt Gregori stenen, waarin hij het logo van Bitcoin graveert, naast de waarde van bitcoin die dag. „Het is een gedenksteen, een bitcoinklok”, zegt hij. „Je neemt deze steen mee en als je ooit wil weten hoe de bitcoin ervoor stond toen je in El Salvador was, kijk je naar deze steen. De koers van bitcoin als koers van het leven.”

Verregaande ambities

Het is inmiddels bijna vier jaar geleden dat Bukele bitcoin tot wettig betaalmiddel maakte, naast de dollar. Zijn ambities gingen ver: de lage reserves van de staatskas zou de regering aanvullen met bitcoin. Hij wilde een futuristische bitcoinstad bouwen in de jungle, dankzij de winst uit bitcoin-obligaties. Er moesten centra komen waar men bitcoin kon minen, met geothermische energie uit de vele vulkanen die het land rijk is.

Volgens Bukele was het geen marketingproject voor buitenlandse cryptoliefhebbers: het moest voor financiële inclusie zorgen in het straatarme land. 70 procent van de Salvadoranen had geen bankrekening. Met bitcoin zouden ze online betalingen kunnen doen: een telefoon en een internetverbinding was alles wat ze nodig hadden. Om hun in crypto uitbetaalde salaris alsnog in dollars te kunnen pinnen, liet de regering door het hele land tweehonderd Chivo-geldautomaten neerzetten. Chivo, of ‘gaaf’ in El Salvador, was de naam van de digitale wallet die de regering uitgaf, met per inwoner dertig dollar aan bitcoin als startbedrag.

Bitcoin zou de redding van El Salvador betekenen, claimde de regering. Buitenlandse staatsschulden moesten binnen tien jaar worden afbetaald met de winst uit bitcoin, om te voorkomen dat men moest aankloppen bij instituten als het IMF. Het traditionele monetaire beleid van die instantie riep alleen maar wantrouwen op bij de cryptokoningen van El Salvador.

Hoe groot de ambities van Bukele ook waren, de hoge werkloosheid, trage economische groei en inflatie waren hardnekkig. Ondanks de publieke sneren van Bukele aan het adres van het IMF kwam het land in december 2024 toch tot een overeenkomst voor een lening van 1,4 miljard dollar. Een financieel hulpprogramma met voorwaarden: de regering moest bitcoin als wettig betaalmiddel afschaffen.

Volgens het IMF was het gebruik van bitcoin een risico voor de financiële en fiscale stabiliteit van het land vanwege de vele prijsschommelingen. Ook zou de cryptomunt corruptie en criminaliteit in de hand werken. De regering moest verder beloven dat ze minder transacties zou doen met bitcoin, en ook minder bitcoin zou aankopen. De overeenkomst ten spijt blijven Bukele en zijn regering iedere dag bitcoin aankopen; schrijft The Economist, de regering heeft nu ruim 6.100 bitcoin in haar reserve, ter waarde van 550 miljoen dollar.

De ‘philosopher king’

Volgens Stacy Herbert zijn de plannen van de regering nog altijd onverminderd ambitieus. De Amerikaanse is directeur van het Bitcoin Office, een agentschap gelieerd aan de Salvadoraanse regering. Ze ontvangt in een kale ruimte in een donker huis in het centrum van San Salvador. In dit regeringskantoor vind je alleen een bureau, twee assistenten en een paar computers, en een Salvadoraans vlaggetje. „Dit is bitcoinland”, zegt Herbert met een hagelwitte glimlach. Samen met haar echtgenoot Max Kaiser, een beroemde influencer in de cryptowereld, streek ze enkele jaren geleden neer in het Midden-Amerikaanse land om Bukele te helpen zijn droom te verwezenlijken.

„Hij is erg charismatisch. Hij is een groot denker. Hij is de philosopher king!”, zegt Herbert zonder ironie, verwijzend naar de beschrijving die Bukele zichzelf op X heeft gegeven. „Hier werken we aan het bitcoinbeleid, aan bitcoinwetten om meer investeringen in El Salvador te stimuleren”, zegt ze over het werk van haar kantoor. Wat die bitcoinwetten precies inhouden, wil ze niet zeggen.

Eerst werd Bukele uitgelachen, omdat niemand hem geloofde. En kijk nu, iedereen sluit zich bij hem aan

Het begin van het project van Bukele was moeilijk, zegt ze. „Eerst werd hij uitgelachen, omdat niemand hem geloofde. En kijk nu, iedereen sluit zich bij hem aan.”

Herbert trekt meerdere keren de parallel met haarzelf, als ze Bukele noemt. „Ik was de eerste persoon op het wereldnieuws die bitcoin noemde in 2010”, zegt ze, iets waar ze graag en regelmatig op wijst tijdens het interview.

„Ik kwam Bukele voor het eerst tegen op een cryptoconferentie in Miami en zei tegen hem: je moet bitcoiners aantrekken, de slimste mensen aantrekken. Daarom ben ik ook gekomen. Ik zei vervolgens: je moet een financieel centrum voor bitcoin worden. Dat was mijn instinct en het is nu duidelijk dat ik altijd gelijk heb gehad. Omdat ik de hele bitcoinwereld ken en de eerste was die bitcoin noemde op televisie, wilde Bukele mij hierheen halen.”

Volgens Herbert heeft de overeenkomst met het IMF en de belofte van de regering het gebruik van bitcoin af te schalen geen effect op haar werk. „Wij hebben het drukker dan ooit. Investeerders over de hele wereld willen hier nog altijd naartoe komen. Want wij bieden de perfecte omgeving om bitcoin verder tot bloei te laten komen.”

Delen





Mail de redactie