Het besef daalt in: voor de EU zijn importheffingen een drukmiddel, voor team-Trump een doel op zich

Zo verlekkerd als Donald Trump zijn heffingen aan de wereld presenteert, zo groot is de weerzin bij de Europese politici die een tegenreactie moeten formuleren. Maar het is niet anders, zei de Eurocommissaris voor Handel, Maros Sefcovic, maandag: de EU zal terugslaan met eigen heffingen. Eerst een paar, dan steeds meer. „Ons antwoord zal geleidelijk zijn”, aldus Sefcovic.

De eerste tegenheffingen uit het pakket worden woensdag bekend en moeten volgende week dinsdag ingaan. Dan zal de EU met gerichte speldenprikken komen als vergelding voor de hogere tarieven op staal en aluminium, die Trump al in februari aankondigde. Op het voorlopige EU-lijstje staan onder meer bourbon, speedboten en spijkerbroeken – al wordt tot het laatste moment gelobbyd om producten te ontzien door landen en producenten die een volgende Amerikaanse golf van heffingen op specifieke sectoren vrezen.

Maar die speldenprikken volstaan niet meer, zo was het gevoel bij de meeste handelsministers die maandag vanuit de hele EU aanschoven in Luxemburg om zich met Sefcovic te buigen over de handelsoorlog-in-wording. Sinds februari zijn er vanuit Washington immers heffingen op de auto-industrie (25 procent) en vrijwel alle andere EU-goederen (20 procent) bij gekomen.

Deze „zogenaamd wederkerige heffingen”, zoals de Eurocommissaris ze na de bijeenkomst sarcastisch noemde, „dwingen tot extra stappen”. De eerste tegenheffingen treffen goederen met een waarde van rond de 20 miljard euro, vergelijkbaar met de omvang van de eerste Amerikaanse heffingen. Als de EU de nieuwe heffingen wil vergelden, zal het blok rond de 380 miljard euro aan goederen moeten raken.

De VS zien deze heffingen niet als een onderhandelingstactiek, maar als een koerscorrectie

Sefcovic en zijn collega’s uit de Commissie-Von der Leyen weten: dit wordt een klus van de lange adem. De Europeanen zetten hun heffingen in als een drukmiddel, bedoeld om Trumps regering tot inkeer te brengen. Maar Trump lijkt vastbesloten om de heffingen door te zetten en de wereldhandel op te schudden. Dat maakt praten lastig, erkende de Eurocommissaris: „De VS zien deze heffingen niet als een onderhandelingstactiek, maar als een koerscorrectie.”

Harde aanpak

Deels kan de EU Trump tegemoetkomen door een aantal heffingen te schrappen die door het blok al decennia geheven worden. Sefcovic ziet dat wel zitten en heeft zelfs al voorgesteld om gezamenlijk alle heffingen op auto’s en andere industriële goederen af te bouwen naar nul, zo onthulde hij in de Luxemburgse perszaal.

Op dit moment heft de EU invoerrechten van 10 procent op Amerikaanse personenauto’s, tegenover een Amerikaanse heffing op Europese auto’s van 2,5 procent. Voor ingevoerde pick-uptrucks hanteren de VS sinds jaar en dag dan weer een tarief van 25 procent. Dit soort heffingen zouden wat de Commissie betreft allemaal moeten vervallen.

Het aanbod staat, de VS waren er niet op ingegaan. Het nieuwtje leek dan ook vooral bedoeld om de Europeanen te presenteren als de verzoenende onderhandelaars. „De EU is altijd bereid tot een goede deal”, zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen maandagmiddag over het gedane aanbod. Ze vermeldde er niet bij dat de Commissie al eens dicht bij een vergelijkbare deal was met de VS in de onderhandelingen over een trans-Atlantisch vrijhandelsakkoord (TTIP) – totdat Trump in zijn eerste termijn als president een streep door de gesprekken zette.

Keihard onderhandelen

Het EU-bestuur voelt zich evenwel sterk. Deze week zullen de EU-landen nog stemmen over de tegenheffingen die volgende week zouden moeten ingaan. Maar alleen als een overgrote meerderheid tegen stemt, gaat het pakket niet door – anders kan de Commissie haar gang gaan.

Handel is, heel anders dan bijvoorbeeld defensie, een van de terreinen waar de Commissie een vanzelfsprekend mandaat heeft. Het is ook een van de gebieden waarin de ambtenaren in de Brusselse kantoorkolossen bij uitstek gespecialiseerd zijn. En sinds de Commissie liet zien keihard te kunnen onderhandelen met het Verenigd Koninkrijk over de voorwaarden van de Brexit, weten de lidstaten dat de EU uiterst effectief kan zijn als de landen zich achter de Commissie scharen.

Een aantal landen verbijt zich over de gekozen route. Duitsland en Frankrijk vinden dat de EU harder mag optreden, de Italiaanse regering pleit juist voor meer begrip voor Trump. Von der Leyen zal geen van de grote landen voor het hoofd willen stoten, maar ze hoeft niet bij hen te bedelen voor steun. En dat weet ze.

Delen

Mail de redactie

Als een mokerslag zijn de verhoogde Amerikaanse importtarieven aangekomen in Zuidoost-Aziatische landen zoals Vietnam, Cambodja en Laos – de meeste van hen zijn verenigd in het regionale samenwerkingsverband ASEAN. Vooral toen in het weekend bleek dat Trump ook na grote verliezen op de Amerikaanse aandelenbeurzen niet van plan lijkt zijn koers te wijzigen.

„De grootste importeur van de wereld heeft een bordje op zijn deur gehangen: ‘Closed for business’”, aldus Stephen Olson, onderzoeker verbonden aan het Singaporese ISEAS-instituut, aan het Japanse nieuwsmedium Nikkei Asia. Maandag doken Aziatische aandelenkoersen verder naar beneden.

Hij richt zich duidelijk op de landen die nauwe banden hebben met China, het land dat hij ziet als zijn grootste vijand

Voor de ASEAN-landen zijn de heffingen, als die doorgezet worden, een catastrofe. Er heerst vrees en verwarring, want afgezien van de onnavolgbare berekeningen lijkt ook de geopolitieke logica totaal te ontbreken. „Trump denkt dat hij de handelsrelaties eerlijker maakt”, zegt de Maleisisch-Amerikaanse econoom Woo Wing tegen het Singaporese nieuwsmedium CNA. „Hij richt zich duidelijk op de landen die nauwe banden hebben met China, het land dat hij ziet als zijn grootste vijand.” Ook de landen die zich de laatste jaren nadrukkelijk bij de VS als alternatief voor China aanboden, zoals Vietnam, hebben hoge heffingen opgelegd gekregen. Woo Wing verwacht dat de heffingen de Zuidoost-Aziatische bondgenoten juist in de armen jagen van China.

Sinds 2014 zagen de Verenigde Staten met lede ogen aan hoe China militair en economisch in met name Zuidoost-Azië steeds dominanter werd. De VS haalden de banden aan met bondgenoten, zoals Thailand, Vietnam en de Filippijnen. Mede hierdoor hebben Zuidoost-Aziatische landen zich de afgelopen jaren ontwikkeld als productiecentra voor westerse bedrijven die allerlei goederen maken. Ook dat lijkt een reden voor Trump om hoge heffingen op te leggen.

Zo boden Vietnam, Laos en Cambodja zich met goedkope arbeid en soepele regels aan als aantrekkelijk alternatief voor China, dat voor het westen steeds geslotener werd. Vietnam, Thailand en Maleisië maakten economische groei door, investeerden in arbeid en scholing, waardoor de levensstandaard in deze landen omhoog ging.

De Zuidoost-Aziatische landen hebben weinig verweer tegen de torenhoge importtarieven. Cambodja krijgt 49 procent voor haar kiezen, Laos 48 procent, Vietnam 46 procent, Thailand 36 procent en Indonesië 32 procent. Trump heeft het over een correctie van de import-exportbalans.

Profiteren van lage lonen

Amerikaanse bedrijven en consumenten profiteren tot nu toe in deze regio volop van de lage lonen. En andersom accepteerden de Zuidoost-Aziatische landen de lage lonen in ruil voor economische ontwikkeling. Maar juist omdat de lonen laag zijn, is het onmogelijk voor deze landen om evenveel uit de VS te importeren.

Vooral voor Vietnam kan de opgelegde importheffing economische malaise veroorzaken. De communistische eenpartijstaat is geen vriend van China en heeft sinds de jaren negentig geïnvesteerd in goede banden met het westen. 30 procent van alle export gaat naar de VS. Als dat zou wegvallen, is de klap enorm. Investeringen zullen uitblijven. „Vietnam kan nog proberen om meer af te nemen van Boeing en Lockheed Martin, maar verder is de onderhandelingspositie slecht”, schrijft econoom Trinh Nguyen voor Nikkei Asia.

Vrijdag bood de Vietnamese leider To Lam aan om de Vietnamese heffingen op Amerikaanse producten helemaal te schrappen in ruil voor herziening van de opgelegde Amerikaanse tarieven. Of Trump op dat aanbod in zal gaan, is nog onduidelijk.

Cambodja krijgt samen met Laos de hoogste tarieven voor haar kiezen. Dit lijkt een politieke keuze, een afstraffing, omdat deze landen financieel – en daardoor politiek – zeer afhankelijk zijn van China. Hoewel de Amerikaanse invloed op Cambodja al tanende was, exporteert Cambodja nog altijd zo’n tien miljard dollar aan met name schoenen en kleding naar de VS. Het land importeerde in 2023 slechts voor 264 miljoen dollar. Dit gat in de handelsbalans kan het land nooit dichten.

Casey Barnett, de president van de Amerikaanse Kamer van Koophandel in Cambodja, moedigde het land aan om een telefoontje met Trump te plegen. „Cambodja kan haar tarieven verlagen en een abonnement op Starlink nemen”, zei hij afgelopen week tegen de staatskrant Khmer Times. „Maar veel meer kan het land niet doen”, moest hij toegeven. „Behalve dan een uitnodiging voor de marinebasis Ream.”

Cambodja wordt geleid door Hun Manet, zoon van dictator Hun Sen. De familie voert al sinds 1985 een schrikbewind en heeft nauwe banden met China. Zondag werd de nieuwe marinebasis Ream, betaald door China, geopend. Tot nu toe probeerde de VS naast handelscontacten via soft power, bijvoorbeeld via hulporganisatie USAID en steun aan democratische krachten, westersgezinde contacten in het land warm te houden. Maar onder Trump zijn deze activiteiten stilgelegd.

Terugslaan is geen optie

Ook Indonesië wil bij Trump langs gaan om te onderhandelen over de heffingen. De VS is na China een belangrijk exportland. Er is angst dat honderdduizenden Indonesiërs hun werk zullen kwijtraken.

Singapore en de Filippijnen zijn vergeleken met hun buurlanden milder getroffen. De Filippijnen zijn een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen de Chinese militaire agressie in de Zuid-Chinese Zee. Het is niet duidelijk waarom de tarieven voor Singapore relatief laag zijn (10 procent). De stadstaat is een belangrijk regionaal financieel knooppunt. Er zijn nauwe banden met China, maar evenals de Filipijnen is het land een belangrijke bondgenoot van de VS. Door zijn positie als financieel knooppunt is het land meer dan omringende landen gevoelig voor een stagnerende wereldhandel. Een tegenoffensief met verhoging van tarieven voor de VS zoals China nu doet, is voor Zuidoost-Aziatische landen geen reële optie. De landen hopen op onderhandelingsruimte en zullen inzetten op diversificatie van handelsrelaties. Daarbij willen ze – gezien de grillige aard van Trump – afwachten. Bovendien is verplaatsing van productiecapaciteit niet op korte termijn haalbaar.

Als je het mondiaal bekijkt, zijn we nu een van de meest vreedzame gebieden

Donderdag komen de ASEAN-landen bijeen. De meeste van hen willen er alles aan doen om niet te afhankelijk te worden van China. Mogelijk zullen de leiders van ASEAN zich meer gaan richten op de EU en het Midden-Oosten als handelsblokken, naast de al bestaande handel met de rijkere, omringende landen zoals Japan, Australië en Zuid-Korea, verwachten analisten. Ook zou de situatie kunnen leiden tot betere banden binnen ASEAN. De huidige voorzitter, de Maleisische premier Anwar Ibrahim, riep dit weekend al op tot onderlinge solidariteit. „ASEAN heeft 640 miljoen inwoners, dat is onze economische kracht. Daarbij zijn we, als je het mondiaal bekijkt, nu een van de meest vreedzame gebieden.”

Delen

Mail de redactie

Record volgt op record op de beurs, dezer dagen. In negatieve zin dan. Maandag incasseerde de Amsterdamse AEX-beurs het grootste dagverlies sinds 2020: 6 procent na opening, later op de dag beperkt tot zo’n 3,5 procent. De beurs van Taipei in Taiwan incasseerde het grootste verlies ooit: 10 procent aan beurswaarde ging in rook op. Wall Street noteerde het grootste koersverlies in twee dagen sinds de beurskrach van 1987. De S&P 500-index gaf 4,8 procent prijs op donderdag, bijna 6 procent op vrijdag. Maandag kwam daar, na een zeer onrustige handelsdag, verlies bovenop van zo’n 1,5 procent aan het einde van de middag.

Gezien de schok vanuit het Witte Huis van vorige week is het misschien niet verwonderlijk. President Donald Trump verraste de financiële markten met importheffingen die veel hoger waren dan de economen en analisten van banken, vermogensbeheerders en beleggingshuizen hadden voorspeld. Zij hadden allemaal nog het relatief comfortabele plaatje van Trumps eerste termijn (2017-2021) in hun hoofd, toen de importheffingen beperkt bleven.

Ditmaal niet. Trump kondigde 10 procent aan als ‘basisheffing’, met daar bovenop heffingen voor zo’n zestig landen die, naar zijn mening, oneerlijk handelen met de Verenigde Staten. Op import uit de EU gaat een tarief van 20 procent gelden, op Chinese producten maar liefst 54 procent.

Nu spookt het r-woord rond op de markten: ‘recessie’. Maar loopt het echt zo’n vaart? De beursreactie kan behoorlijk heftig genoemd worden. Als je de prognoses bekijkt die nu de ronde doen, is een recessie in de Verenigde Staten, laat staan wereldwijd, allerminst zeker.

JP Morgan ziet al grote kans op een recessie dít jaar: 60 procent, tegen 40 procent vóór Trumps aankondiging

‘Nog geen krimp’

Goldman Sachs, de grote Amerikaanse zakenbank, verlaagde zondag haar raming voor de bbp-groei in de VS dit jaar van 1 naar 0,5 procent. Dat is dus nog groei, geen krimp. Er is wel een toenemend risico dat de VS volgend jaar in een recessie belanden, denkt de bank. Schatte Goldman Sachs dit risico vorige week nog in op 35 procent, nu is dit 45 procent. JP Morgan ziet al grote kans op een recessie dít jaar: 60 procent, tegen 40 procent vóór Trumps aankondiging.

Nog een prognose: Deutsche Bank verlaagde haar bbp-groeiraming voor de VS van 2,2 naar 1 procent voor dit jaar. De bbp-groei in de eurozone valt volgens Deutsche dit jaar terug van 0,8 naar tussen de 0,25 en 0,5 procent. En dan nog een raming over de wereldeconomie, van de onderzoeksfirma Oxford Economics: de verwachte wereldwijde bbp-groei neemt door Trumps heffingen af van 2,6 naar 2,2 procent dit jaar (historisch gezien een zeer laag cijfer, maar geen recessie).

Gigantische onzekerheid

Vanwaar dan de sterke marktreactie? Economische ramingen zijn altijd met grote onzekerheid omgeven en komen zelden uit. Maar anno 2025, met Donald Trump, zijn ze nóg onzekerder. Een situatie met Amerikaanse importheffingen van, gemiddeld, 22,5 procent, is niet voorgekomen sinds begin twintigste eeuw.

Ook voor beleggers is dit dus onbekend terrein. Onduidelijk is nog hoe de meeste handelspartners van de VS zullen reageren, met hun eigen heffingen of andere vergeldingsmaatregelen. Onduidelijk is ook in welke mate (Amerikaanse) importeurs de heffingen zullen doorberekenen aan consumenten. Onzeker bovendien is hoe de handelsoorlog de komende jaren zijn weerslag zal hebben in valutakoersen, die weer grote impact hebben op handelsstromen. Onduidelijk is of overheden de verwachte economische schade (deels) zullen compenseren, zoals ze deden tijdens de coronacrisis en de energiecrisis, toen bedrijven en consumenten royale bijstand kregen.

Onduidelijk is bovenal ook hoe lang de Amerikaanse ‘wederkerige’ heffingen, zoals Trump ze noemt, van kracht zullen blijven. Maandag schoot de Amerikaanse S&P 500-kortstondig omhoog omdat één van Trumps adviseurs zou hebben gezegd dat Trump zou overwegen de meeste heffingen negentig dagen op ‘pauzestand’ te zetten.

De onzekerheid is, kortom, gigantisch. En die onzekerheid strekt verder dan alleen de verwachte macro-economische heffingen. Want wat gaan centrale banken doen? In vorige crises, die nog vers in het geheugen liggen (Covid), of wat verder in het verleden liggen (de eurocrisis en de financiële crisis), intervenieerden ze grootscheeps op de markten, met name met renteverlagingen en met de massale opkoop van staats-en bedrijfsobligaties om de lange termijnrents te drukken.

De Fed zal heel beperkte ruimte hebben om de rentes te verlagen, om een dreigende recessie aan te pakken

Maar nu is zo’n interventie veel minder voor de hand liggend. Want dreigde bij die vorige crises deflatie (een negatieve prijsspiraal), nu dreigt juist ínflatie. Trumps heffingen werken prijsverhogend, hoewel de omvang van dit effect al even onzeker is. Het bedwingen van een recessie zou lagere rentes vergen van de Amerikaanse Federal Reserve en collega-centrale banken, maar het aanpakken van de inflatie vraagt juist om hógere rentes. Gezien de toch al hoge inflatie in de VS (2,8 procent in februari, fors boven het Fed-doel van 2 procent) zal de Fed „heel beperkte ruimte hebben om de rentes te verlagen, om een dreigende recessie aan te pakken”, aldus Deutsche Bank.

‘Lijken in de kast’

De marktreactie op Trumps heffingen, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING, aan de telefoon, gaat niet alleen over het macro-beeld. „Beurzen reageren sterker dan de verwachte macro-economische impact misschien doet vermoeden, omdat veel grote beursgenoteerde bedrijven, die internationaal opereren, wel degelijk sterk onder druk kunnen komen te staan”. Invoerheffingen kunnen zowel de winstmarges van multinationals gaan raken (als ze kosten van de heffingen voor de consument willen verminderen) als hun verkoopvolumes (omdat handelsstromen naar verwachting zullen dalen).

Een belangrijke vraag voor de verdere ontwikkeling op de financiële markten is volgens Blom of er „lijken in de kast” blijken te zitten. Zoals, ruim twee jaar geleden, de Californische Silicon Valley Bank (SVB). Bijna niemand had die op de radar, maar opeens viel de bank om omdat zij zich niet goed had ingedekt tegen renteverhogingen door de Amerikaanse Fed. De episode zorgde voor aanzienlijke marktstress.

Een kwetsbare plek op de markten is traditioneel die van junk –bedrijfsobligaties, met een hoog risico op niet-terugbetaling, en daarom een hoge rente (risicovergoeding). Deze junk bonds worden nu in de VS massaal van de hand gedaan door beleggers, schrijven onder meer The Wall Street Journal en de Financial Times.

Amper nog voor te stellen is de situatie op de markten tussen november en februari. Bijna iedereen op de beursvloer liet zich betoveren door Trumps belofte van belastingverlagingen en deregulering, met almaar stijgende koersen tot gevolg. En die heffingen die Trump óók beloofde? Ach, zo’n vaart zou het niet lopen.

Delen

Mail de redactie