Bijna een half jaar na de verkiezingen zijn drie Oostenrijkse partijen erin geslaagd een regering te vormen. De conservatieve ÖVP, de sociaal-democratische SPÖ en de liberale partij NEOS hebben een coalitieakkoord getekend, zo maakten zij donderdag bekend in een verklaring. Het heeft de titel ‘Doe nu het juiste. Voor Oostenrijk’. Zodra de leden van de partijen hebben ingestemd, kan de nieuwe regering beginnen, het liefst al volgende week. De recent benoemde ÖVP-leider Christian Stocker wordt de nieuwe kanselier.
De onderhandelingen over het vormen van een regering verliepen stroef. Na de verkiezingen, waarin de radicaal-rechtse Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) de grootste werd, waagden de ÖVP, SPÖ en NEOS een eerste poging. Die klapte begin januari, toen NEOS zich terugtrok uit de onderhandelingen. Volgens NEOS-leider Beate Meinl-Reisinger lieten de Oostenrijkers tijdens de verkiezingen blijken „verandering” te willen, maar stonden de twee andere partijen onvoldoende open voor „fundamentele hervormingen”. Karl Nehammer vertrok daarna als kanselier en partijleider van de ÖVP.
Daarna volgde een aardverschuiving in de Oostenrijkse politiek: president Alexander Van der Bellen vroeg de FPÖ te onderzoeken of zij een regering konden vormen met de ÖVP – een breuk in het cordon sanitaire dat de andere partijen hadden opgeworpen om de verkiezingswinnaar buiten de regering te houden, vanwege de extreme standpunten van FPÖ-leider Herbert Kickl. Voor het eerst kreeg de radicaal-rechtse partij nu een hoofdrol in de Oostenrijkse politiek. Eerder had de FPÖ als kleine partij wel twee keer deel uitgemaakt van een regering.
Lees ook
Aardverschuiving in Oostenrijkse politiek met hoofdrol voor radicaal-rechtse FPÖ
Kickl nam de opdracht aan, bereikte overeenstemming over bezuinigingen, maar kon het niet eens worden met de conservatieven over de verdeling van de ministersposten. Kickl eiste zowel het ministerie van Binnenlandse Zaken als Financiën, maar de ÖVP wilde daar niet mee instemmen.
Op 17 februari kregen de ÖVP en de SPÖ daarom de opdracht terug. De partijen maakten toen bekend nog voor het einde van de maand een regering te willen vormen. Dat zou mogelijk zijn omdat de sociaal-democraten een groot deel van de door de ÖVP en FPÖ gemaakte begrotingsplannen wilden overnemen. Vanwege de minimale meerderheid die de ÖVP en de SPÖ samen hebben – 92 van de 183 zetels – zochten ze opnieuw samenwerking met de liberalen (18 zetels), die zich welwillend toonden.
Driepartijenregering
Wat eerder niet lukte in drie maanden, bleek nu in tien dagen wel te kunnen. Daarmee komt de langste formatieperiode sinds de Tweede Wereldoorlog ten einde en krijgt Oostenrijk voor het eerst in tientallen jaren weer een regering die uit drie partijen bestaat. Dat er weer een regering is, is goed nieuws voor de Oostenrijkers, want het land kampt met een economische crisis. De economie is al twee jaar op rij gekrompen, de werkloosheid stijgt en het begrotingstekort heeft de 3 procent norm van de Europese Unie overschreden, waardoor een procedure van de Europese Commissie in de lucht hangt als er niet snel een bezuinigingsplan op tafel komt.
Om die procedure te voorkomen, gaan de partijen streng bezuinigen. Ook verhogen ze de heffing op banken en de ‘windfall tax’, de belasting op onverwachte meevallers of excessieve winsten. Dat moet samen zo’n 700 miljoen euro per jaar opleveren. Daarnaast gaat de kinderbijslag omhoog, wordt de huurbescherming verbeterd en komen er strengere wetten om extremisme en terrorisme te bestrijden. Er komt een vak democratie op alle scholen en Wenen wil volgens het akkoord een actievere rol spelen binnen de EU. De drie partijen schrijven in het akkoord ook te streven naar klimaatneutraliteit in 2040.
De partijen hebben ook afspraken gemaakt over strenger asielbeleid, een thema dat een prominente rol speelde binnen de campagne van de FPÖ en waarmee de partij veel stemmen wist binnen te halen. Volgens het coalitieakkoord wordt gezinshereniging tijdelijk stopgezet – al kan dat alleen binnen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens als de noodclausule wordt toegepast – en komen er ‘terugkeerprocedurecentra’, waar mensen naartoe worden gestuurd als hun asielaanvraag is afgewezen.
De verdeling over de ministersposten zou nog bezig zijn. Wel is duidelijk dat de ÖVP en de SPÖ elk zes ministeries krijgen, NEOS twee. Ook komen er zeven staatssecretarissen. De zegen van Kickl krijgen de drie partijen uiteraard niet. Hij noemde de regering donderdag een „coalitie van verliezers”.
Lees ook
Herbert Kickl, de leider van het radicaal-rechtse FPÖ, perfectioneerde het populisme
