Expats raken door onbenullige vergissingen van de werkgever te makkelijk hun verblijfspapieren kwijt. Dit concludeert Tesseltje de Lange, hoogleraar Europees migratierecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen in onderzoek dat recent is gepubliceerd. De publicatie maakt deel uit van onderzoek naar arbeidsmigratie gefinancieerd door Instituut Gak, dat subsidies verstrekt voor onderzoek naar sociale zekerheid en de arbeidsmarkt.
Voor het onderzoek richtte De Lange zich op de zogeheten kennismigrantregeling. Dit is een regeling die bedrijven de mogelijkheid geeft personeel van buiten de Europese Unie aan te trekken. De Lange bestudeerde vijftig rechtszaken (en daarbovenop dertig hoger beroepen) waarin de kennismigrant en de staat tegenover elkaar stonden. Conclusie: de juridische positie van kennismigranten in Nederland kan zwak zijn, doordat ze te afhankelijk zijn van hun werkgever.
Van de kennismigrantregeling wordt steeds meer gebruikgemaakt. Het afgelopen jaar heeft Nederland zo’n 26.000 werknemers van buiten de EU aangetrokken, 55 procent meer dan in 2019. In totaal werken zo’n honderdduizend mensen in Nederland via de kennismigrantregeling.
Bedrijven die personeel van buiten de EU willen aantrekken, kunnen bij immigratiedienst IND een aanvraag indienen om ‘erkend referent’ te worden. Met het referentschap op zak kunnen ze personeel van buiten de EU werven. Kennismigranten van boven de dertig jaar moeten minimaal 5.000 euro bruto per maand verdienen. De bedrijven staan garant voor de werknemer, en controleren bijvoorbeeld of die geen strafblad heeft.
Via de rechter
Maar (kleine) vergissingen van de werkgever kunnen funest zijn voor de kennismigrant, schrijft De Lange. Als de werkgever vergeet door te geven aan de immigratiedienst dat de expat van functie is veranderd, een hoger salaris krijgt, of met zwangerschapsverlof gaat, kan dit leiden tot het intrekken van de verblijfspapieren van de buitenlandse werknemer. De werkgever krijgt soms een boete opgelegd.
Het lukt de kennismigrant soms om via de rechter de beslissing van de immigratiedienst terug te draaien, zegt De Lange. Hoe vaak de verblijfspapieren van expats definitief zijn ingetrokken door missers van de werkgever, schrijft De Lange niet.
Expats die vijf jaar onafgebroken in Nederland werken bij één werkgever maken aanspraak op permanent verblijf in Nederland en het Nederlanderschap. Maar een kennismigrant die bijvoorbeeld na 4,5 jaar buiten zijn schuld om zijn baan verliest, moet weer van voren af aan beginnen, zegt De Lange. De expat moet binnen drie maanden een nieuwe baan vinden. Als dit lukt, of de vergissing wordt rechtgezet, dan kan alsnog permanent verblijf worden aangevraagd. Als het niet lukt om binnen drie maanden een baan te vinden, en de fout wordt niet opgelost, begint de verblijftijd op nul en kan de migrant (en eventueel zijn gezin) uit Nederland worden gestuurd.
De kennismigrantenregeling bestaat sinds 2004 en is bedacht om Nederland als ‘kenniseconomie’ internationaal op de kaart te zetten. Bedrijven kunnen via de regeling in een paar weken tijd personeel uit het buitenland aantrekken. De partner en (minderjarige) kinderen mogen ook meekomen en de partner mag meteen aan de slag.
Lees ook
Het migratiedebat: waarom de expat meer welkom is dan de asielzoeker
Onthutst
Demissionair minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VVD) reageerde onthutst en vond versobering van de regeling „zorgelijk”. Dit zou het voor bedrijven namelijk lastiger maken om personeel uit het buitenland aan te trekken. De VVD is een voorstander van het aantrekken van kennismigranten. Adriaansens’ ministerie pleitte eerder dit jaar nog voor een uitbreiding van de kennismigrantenregeling, namelijk voor lager geschoolden van buiten de EU. Die zou de gaten bij technische beroepen op mbo-niveau moeten vullen. Maar andere ministeries zagen dit niet zitten en vreesden voor een toenemende druk op de woningmarkt.
Volgens hoogleraar De Lange maakt het belastingvoordeel Nederland heel aantrekkelijk voor expats. Sommige kennismigranten bouwen een deel van hun toekomst erop, volgens haar.
Tot nu toe bleef de expatregeling buiten schot in de migratiediscussie, maar langzamerhand wordt zij steeds meer dit debat in getrokken. Expats drijven de prijzen op de woningmarkt op, onder meer in Eindhoven en Amsterdam. En doordat het aantal kennismigranten stijgt, nemen ook de kosten toe: de uitgaven voor 2024 worden op 1,13 miljard geschat, volgens Het Financieele Dagblad – in 2016 was dat nog geen 860 miljoen euro.
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid drong eerder al aan op aanscherping van de regels. In een memo schreef demissionair minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CDA) dat bijvoorbeeld via een „quotum” kan worden vastgesteld hoeveel kennismigranten jaarlijks naar Nederland mogen komen. „Door duidelijkheid te geven over het aantal kennismigranten dat we willen aantrekken kan grip op de groei van de regeling worden gecreëerd”, schreef Van Gennip.
