Handelsdeal tussen EU en Zuid-Amerika na 25 jaar onderhandelen, maar de strijd in Europa kan nog flink oplopen

Twee speelfilms maakte Lili Rademakers, maar haar oeuvre reikt verder dan dat. Voordat zij eindelijk zelf begon te regisseren, had zij zo innig samengewerkt met haar echtgenoot Fons Rademakers, dat op al zijn elf speelfilms, inclusief Oscar-winnaar De aanslag, ook haar stempel staat gedrukt – hoe bescheiden ze daar ook over deed. Daarmee is zij een zeldzame vrouwelijke veelfilmer in de Nederlandse cinema. Zaterdag overleed ze, op 95-jarige leeftijd, in een ziekenhuis in Rome, aan de gevolgen van ischemie. Rademakers woonde al jaren in Italië.

Ze werd in 1930 geboren als dochter van huisarts Ad Veenman en diens vrouw Sylvia Brandts Buys. Na de echtscheiding van haar ouders bleef Lili bij haar moeder, die een nieuwe man in haar leven vond, journalist G.B.J. (Guus) Hiltermann. Terwijl Brandts Buys samen met Hiltermann journalist werd en leiding gaf aan de Haagse Post in de jaren 50 en 60, stuurde ze haar dochter naar filmscholen in Parijs en Rome; de Nederlandse Filmacademie bestond nog niet.

Met haar scriptie onder de arm – een analyse van zijn film La strada – stapte de Nederlandse filmstudente op regisseur Federico Fellini af. Hij nam haar aan als scriptgirl voor zijn nieuwe productie, La dolce vita (1960). Toen de ene na de andere regie-assistent was vertrokken, stond Lili Veenman als Fellini’s eerste assistent bij de Trevi-fontein toen hij daar een van de bekendste scènes uit de filmgeschiedenis draaide: Anita Ekberg die in het water van de fontein Marcello Mastroianni verleidt. (In een interview met het Algemeen Handelsblad uit die dagen noemde Lili de seksdiva „net een pienter meisje van twaalf jaar”.)

Paprika met niertjes

In Rome ontmoette ze ook een andere Nederlander met filmambities: toneelacteur en -regisseur Fons Rademakers die stage liep bij filmmaker Vittorio De Sica om zich een nieuw medium eigen te maken. Lili Veenman nodigde hem uit te komen eten, paprika’s gevuld met niertjes. Later zou hij zijn zoons vertellen dat hij verliefd was op het moment dat zij de deur had geopend. Maar zij liet hem vijf jaar wachten. Omdat ze eerst haar opleiding wilde afmaken en een eigen carrière in de film beginnen. En omdat Fons op dat moment een serieuze relatie had. „Als we wat zouden beginnen, moest het voorgoed zijn”, zei Lili.

Ze werd eerst Rademakers’ assistent – hoewel zíj een regisseursdiploma had behaald, híj niet – en daarna ook zijn echtgenote. Aan alle films die Fons regisseerde, werkte Lili mee. Er zijn prachtige foto’s, gemaakt door hun vriendin Jutka Rona, waar zij als lijk op de bank ligt, en hij op de grond zit en zijn hand als een cameralens voor zijn oog houdt. Zo speelden ze in hun huiskamer de scènes voor zijn films. Daarna maakte zij er een storyboard van, schetsmatige tekeningen waarin de precieze camerastandpunten worden vastgelegd. Voordat ze filmstudent werd, had Lili Veenman als tekenaar gewerkt bij de studio’s van Marten Toonder. De storyboards zijn bewaard in het Eye Filmmuseum.

Lili was terughoudend in de samenwerking. Af en toe suggereerde zij Fons, de theatermaker met een voorliefde voor literatuur, een puur-filmisch idee. Zo verzon zij voor de Sinterklaasfilm Makkers staakt uw wild geraas (1960) het beeld van een stad waar telkens nieuwe Sinterklazen opduiken, onder een galerij, op de tram, in een taxi, als gigantische gemijterde schaduw tegen de grachtengevels.

Haar moeder stelde voor dat zij hun twee talenten – haar verbeelding, zijn gevoel voor dialoog en voor de werkelijkheid – zouden bundelen als ‘regieduo’. Maar dat gebeurde nooit. Het bleven Fons’ films, niet de hare. In een interview met NRC Handelsblad in 2003 zei Lili: „Hij heeft nooit een goedkope rotfilm gemaakt.” Later zou ze hardop zeggen wat ze daar impliceerde: ik had het zelf anders gedaan.

Eeuwige leven

Al die tijd bleef ze de ambitie koesteren om het zelf te doen. Maar de tredmolen van telkens nieuwe filmprojecten van haar echtgenoot – scenario schrijven, financiering bij elkaar sprokkelen, voorbereiden, opnames – hinderde de ontwikkeling van haar eigen plannen. Het was schrijver, kunstenaar en bovenal een van haar beste vrienden Hugo Claus die het laatste duwtje gaf: „Je denkt zeker dat je het eeuwige leven hebt”, zei hij op haar vijftigste verjaardag. „Als je een film wilt maken, moet je het nu doen.”

Claus en Lili werkten samen het boek Menuet van Louis Paul Boon om tot een scenario. In 1982 kwam de speelfilm uit, met overwegend enthousiaste reacties van Nederlandse critici (‘van internationale allure’, ‘echte cineast’) en overwegend zuinige (‘niet onverdienstelijk’) in Boons eigen België. Wat in elk geval duidelijk was: Lili Rademakers filmde heel anders dan Fons Rademakers. Fons begreep het niet, zei Lili: „Een flinter van een motief en dat drie keer verteld.” In een interview met Vrij Nederland noemde Lili haar manier van filmen „een verheviging van het bijna onmerkbare”.

Centraal in de vertelling staat een driehoeksverhouding tussen een arbeider, zijn vrouw en het dienstmeisje. Helemaal aan het eind van haar leven bleek het gewaagde motief van seks met een minderjarig meisje een raakvlak met Lili’s eigen geschiedenis te hebben. Aan Jutta Chorus, een van de auteurs van deze necrologie, vertelde ze in 2022 voor het eerst dat de geliefde van haar moeder, de gerespecteerde journalist Hiltermann, met Lili een verhouding begon toen zij vijftien jaar oud was. „Ik had die te vroege, vergiftigde seksuele ervaring met Hiltermann al die tijd in mezelf gehouden”, zei Lili. „Dit was het moment om er iets mee te doen.”

Ze had het al die jaren nooit aan haar echtgenoot of aan hun twee zoons verteld. Dat ze het nu wel deed, in het kader van het boek Alma’s dochters, over haar ‘voormoeders’, vond ze niet meer dan eerlijk tegenover hen. Hún hele persoonlijk leven stond immers ook in Alma’s dochters. „Het is laf tegenover hen als ik niet vertel wat in mijn jeugd is gebeurd.”

Vijf jaar later regisseerde Lili Rademakers Dagboek van een oude dwaas, weer een ménage à trois met een jonge vrouw en een oudere man. Dit keer was de ontvangst zuiniger. Het was haar laatste film.

Na Fons’ laatste regie, The Rose Garden (1989), verlieten Fons en Lili Rademakers Nederland en woonden ze afwisselend in Frankrijk en Italië. Elke ochtend als ze wakker werden, zei Fons: „Dag Veentje, ik hou van jou.” Na zijn overlijden, in 2007, verhuisde Lili voorgoed naar Colle-vecchio, in haar huis even buiten het middeleeuwse dorpje zo’n zestig kilometer ten noorden van Rome. Daar ontving ze haar vrienden, van wie een kleine kring elke vrijdag bij haar kwam lunchen. Tot het laatst discussieerde ze daar gretig en hartelijk, en vaak op zeer besliste toon over eten, politiek en film.

Dat ze niet meer dan twee films had geregisseerd, vond ze niet zonde. „Ik ben niet ambitieus. Ik streefde naar een prettig huwelijk en een mooi oeuvre.”

Delen

Mail de redactie

De grote stroomstoring die het zuidoosten van Frankrijk vanochtend trof is mogelijk opzettelijk veroorzaakt. Ruim 160.000 huishoudens werden getroffen in het westen van de regio Alpes-Maritimes. Ook het filmfestival van Cannes, dat vandaag zijn laatste dag beleeft, ondervond kortstondig last. Enkele filmvoorstellingen in het Palais des Festivals stopten ineens volgens televisiezender BFMTV; bezoekers werden verzocht het pand te verlaten en mochten terugkomen toen de noodvoorzieningen aansloegen.

De stroomstoringen begonnen rond 10.00 ‘s-ochtends, schreef transmissienetbeheerder RTE en Méditerranée op X. De politie vermoedt sabotage van het stroomnet. Franse media wijzen op twee mogelijke oorzaken voor de stroomuitval. Afgelopen nacht was er brand in een hoogspanningsstation in Tanneront: mogelijk aangestoken. En later viel er een hoogspanningsmast om, waardoor een stroomkabel werd doorbroken; de mast zou zijn doorgezaagd. De politie onderzoekt de incidenten; een eventueel motief is nog niet duidelijk.

Vanavond om 19:00 worden op Cannes de Gouden Palmen uitgereikt: een van de belangrijkste filmprijzen ter wereld en de climax van het filmfestival. De organisatie liet weten dat de ceremonie niet in gevaar komt. Ze maakt gebruik van drie noodgeneratoren. Wel vrezen aanwezigen dat onderbrekingen in treinverkeer, werking van verkeerslichten en communicatiesystemen moeilijkheden op kunnen leveren voor bezoekers. De RTE schrijft dat er gewerkt wordt aan een oplossing; in de tussentijd moet men voorzichtig reizen.

Delen

Mail de redactie

Freddie Mercury had in het geheim een dochter volgens een nieuwe biografie van de Queen-zanger die aankomende september verschijnt. Biograaf Lesley-Ann Jones – die al drie biografieën van Mercury schreef – onthult volgens The Daily Mail in Love, Freddie dat Mercury zijn dochter per ongeluk verwekte in 1976. Hij had een affaire met de vrouw van een goede vriend. Na de geboorte onderhield hij een innige band met zijn dochter tot hij in 1991 overleed aan de gevolgen van aids.

Mercury had gedurende zijn leven relaties met zowel mannen als vrouwen. Maar slechts enkele naasten wisten dat hij een dochter had, zegt Jones tegen The Daily Mail. ,,Zelfs leden van Mercury’s persoonlijke huishouden hadden geen idee dat hij een kind had.”

Vlak voor zijn overlijden zou Mercury zijn dochter 17 persoonlijke dagboeken overhandigd hebben, die hij begon te schrijven toen hij van de zwangerschap hoorde. Daarin beschrijft hij zijn hele leven, van zijn jeugd in Zanzibar en India, via zijn wilde feestleven, tot zijn laatste maanden. Het laatste dagboek dateert van 31 juli 1991, slechts maanden voor Mercury’s overlijden. Zijn dochter zou die dagboeken nu overhandigd hebben aan Jones, die ze gebruikte als basis voor de nieuwe biografie.

Mercury’s dochter wil anoniem blijven. Ze zou nu 48 zijn, in Europa wonen en in de gezondheidszorg werken. Om haar identiteit te beschermen, wordt ze alleen aangeduid als B. Het boek Love, Freddie bevat evenwel meerdere persoonlijke brieven van B. Zo schrijft ze: ,,Freddie Mercury was en is mijn vader. We hadden vanaf het moment dat ik geboren werd en gedurende de laatste vijftien jaar van zijn leven een zeer hechte en liefdevolle band. Hij aanbad me en was toegewijd aan mij.”

Lesly-Ann Jones zegt tegen The Daily Mail dat de dochter een ongelukje was, verwekt terwijl zijn vriend op zakenreis was. De moeder van B. was katholiek, waardoor abortus ,,out of the question” was. Het was in het gezin geen geheim dat Mercury de vader was. Hij kwam vaak langs, had een eigen kamer en sprak zijn dochter elke dag. Jones beschrijft hem als een toegewijde, ,,hands-on”-vader.

Leugens en speculatie

Het verhaal is niet te verifiëren voor NRC – ook andere media en naasten van Mercury hebben het verhaal nog niet bevestigd. Jones – die eerder biografieën over David Bowie, John Lennon en Paul McCartney schreef – zei aanvankelijk te twijfelen aan de waarachtigheid van de onthullingen, toen ze drie jaar geleden door B. benaderd werd. Maar ze werd overtuigd door de dagboeken, bankafschriften, foto’s, persoonlijke kaartjes die B. overhandigde, zegt ze tegen The Daily Mail. Daarin stond nieuwe informatie die ze kon verifiëren. ,,Nu weet ik absoluut zeker dat ze geen fantast is. Niemand had dit allemaal kunnen verzinnen. Waarom zou ze anders drieënhalf jaar met mij hebben samengewerkt, zonder ooit iets te eisen?”

Het beeld van Mercury als toegewijde vader strookt niet met zijn reputatie als flamboyant feestbeest. Dat is ook een deel van de reden dat B. nu naar voren komt, blijkt uit een andere brief die is opgenomen in de biografie. ,,Na meer dan dertig jaar aan leugens, speculatie en verdraaiing is het tijd om Freddie te laten spreken.” Ze koos ervoor haar verhaal aan Jones te vertellen omdat ,,haar boek [Love of my Life, uit 2021] een nauwkeuriger beeld gaf van hem dan alles wat ik ooit had gelezen”.

In de Britse tabloids is de klopjacht op de identiteit van B. gestart. In een andere brief in de biografie, schrijft de vrouw echter geen pers te woord te zullen staan. ,,Ik zal niks toevoegen aan wat ik onthul in dit boek. […] Ik ben het aan mijn vader verschuldigd om mijn privacy te koesteren als een van de meest dierbare privileges in het leven.”

Delen

Mail de redactie