De Haagse theaters Diligentia en PePijn lijken gered. Het college van B en W maakt toch geld vrij om te voorkomen dat de theaters, die dreigden per 1 januari 2025 hun subsidie te verliezen, de deuren moeten sluiten. Dat volgt uit het meerjarenplan Kunst en Cultuur 2025-2028, dat het Haagse stadsbestuur dinsdag heeft gepresenteerd.
De totale pot van 70 miljoen euro aan cultuursubsidies wordt eens per vier jaar verdeeld. Eerder leek het erop dat de twee instellingen, die sinds 2001 onder één directie vallen, buiten de boot zouden vallen. Een adviescommissie gaf aan bij de twee theaters een „herkenbare signatuur” te missen en verweet ze geen artistiek-inhoudelijke visie te hebben.
Dat leidde de afgelopen tijd tot een stevige lobby om de theaters open te houden. In een brandbrief deden 150 artiesten vorige week een oproep aan de gemeenteraad en het college om Diligentia en PePijn niet te laten vallen. De brief werd ondertekend door bijna alle Nederlandse cabaretiers. Met succes, bleek dinsdag.
Er wordt door het college eenmalig 5 miljoen euro aan het budget toegevoegd waarop de theaters aanspraak kunnen maken. Cultuurwethouder Saskia Bruines benadrukt dat de instellingen „zelf ook een verantwoordelijkheid” hebben om hun „bedrijfsvoering op orde te hebben”. De wethouder zegt daarover met de theaters in gesprek te willen.
Het gezonken jacht van de Britse softwaretycoon Mike Lynch bevat mogelijk spionageheimen waarop ‘buitenlandse actoren’ zouden azen.
Een functionaris op Sicilië, waar het jacht op 19 augustus in slecht weer zonk, bevestigde tegenover CNN dat de autoriteiten „een officieel verzoek hebben ingewilligd voor extra beveiliging van het wrak totdat dit gelicht kan worden”.
Aanvankelijk zeiden lokale autoriteiten te vrezen voor plunderaars, op zoek naar kostbaarheden die in het wrak zijn achtergebleven. Intussen lijkt het vooral te gaan om twee waterdichte kluizen met versleutelde harde schijven met geheime informatie van westerse inlichtingendiensten. Buitenlandse regeringen, waaronder die van Rusland en China, zouden daar belangstelling voor hebben.
Overlevenden van de schipbreuk hebben tegen Italiaanse onderzoekers verklaard dat Lynch „geen vertrouwen had in cloud-diensten” [om data veilig te bewaren] en de harde schijven altijd in een kluis bewaarde als hij aan boord was.
De software die Lynch vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw ontwikkelde draait onder meer om patroonherkenning, bijvoorbeeld voor vingerafdrukken- en gezichtsherkenning. Aangenomen wordt dat Lynch van meet af aan via verschillende van zijn bedrijven betrokken was bij het werk van Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten die zich bezighouden met het onderscheppen en analyseren van data.
Cyberaanvallen
Een van die bedrijven is Darktrace. Die onderneming, schreef Politico kort na het zinken van het jacht, richtte Lynch in 2013 op met oud-functionarissen van onder meer GCHQ en de NSA, respectievelijk de Britse en Amerikaanse elektronische afluisterdienst. Darktrace probeert cyberaanvallen te bestrijden door gedragspatronen van elke ‘actor’ binnen een organisatie te bestuderen en afwijkend gedrag te signaleren.
Lynch vernoemde zijn jacht, Bayesian, naar de ‘bayesiaanse statistiek’ die een sleutelrol speelt bij patroonherkenning, en die is genoemd naar de achttiende-eeuwse wiskundige Thomas Bayes.
Het wrak, dat op vijftig meter diepte ligt, wordt bewaakt met oppervlakteschepen en met onderwatercamera’s. Bij de ondergang van het jacht, tijdens zeer slecht weer, kwamen 7 van de 22 opvarenden om, onder wie Lynch en zijn achttienjarige dochter. Lynch’ echtgenote, Angela Bacares, werd gered. Aangenomen wordt dat het wrak in de komende weken wordt gelicht.
De Italiaanse justitie onderzoekt of iemand schuld draagt aan de schipbreuk, mogelijk door nalatigheid van de bemanning. Hoe het schip ten onder ging bij Porticello, even ten oosten van Palermo, is nog steeds een mysterie. Het staat wel vast dat het in zeer korte tijd gebeurde tijdens een zich snel ontwikkelende onweersstorm.
Fraudeproces
Lynch maakte op het moment van de schipbreuk een reis met vrienden en anderen die hem hadden bijgestaan tijdens een langjarig fraudeproces in de Verenigde Staten. Hij was kort daarvoor vrijgesproken van de verdenking dat hij de Amerikaanse computerreus Hewlett Packard (HP) had opgelicht bij de verkoop van zijn bedrijf Autonomy voor 11 miljard dollar in 2011. Via een alternatieve rechtsgang zou HP alsnog vier miljard dollar van Lynch’ nabestaanden willen claimen.
In een vooralsnog bizar toeval overleed Stephen Chamberlain, Lynch’ eveneens vrijgesproken Autonomy-zakenpartner, twee dagen voor het zinken van de Bayesian, nadat hij in Cambridge bij het hardlopen was aangereden.
Lees ook
Superjacht Bayesian werd waarschijnlijk getroffen door een tornado van water
Ayoub M., verdachte van de steekpartij bij de Rotterdamse Erasmusbrug vorige week, was „psychotisch” toen hij in 2022 zijn eigen moeder neerstak. De toen twintigjarige M. had „hallucinaties en waandenkbeelden” en hoorde stemmen in zijn hoofd. De rechtbank en reclassering achtten de kans op herhaling „groot” bij nieuwe psychoses. Zonder behandeling zou terugkeer in de samenleving dan ook „onverantwoord” zijn.
Dat blijkt uit het vonnis van de zaak (van 27 sept 2022), dat maandag na vragen van onder meer NRC is gepubliceerd. M. wordt ervan verdacht afgelopen donderdag de 32-jarige Rotterdammer Philipp Winter te hebben neergestoken bij de Erasmusbrug. Winter overleed, een Zwitserse toerist raakte zwaargewond. Volgens getuigen probeerde M. meer slachtoffers te maken en riep hij „Allahoe akbar” (‘Allah is groot’). M. kon uiteindelijk overmeesterd worden door omstanders. Het Openbaar Ministerie verdenkt M. van het plegen van een terreurmisdrijf.
Langer vast
Verdachte Ayoub M. blijft in ieder geval veertien dagen langer vastzitten. Dat heeft de rechter-commissaris van de rechtbank Den Haag maandag besloten. De rechtbank zal na een volgend verzoek van het Openbaar Ministerie binnen 14 dagen opnieuw een beslissing nemen over het voorarrest van de verdachte. Die beslissing wordt genomen door de raadkamer van de rechtbank. De raadkamer kan het voorarrest met maximaal 90 dagen verlengen. Na die periode vindt in de regel de eerste openbare (pro-forma)zitting plaats.
Afgelopen weekend bleek al dat M. in februari 2022 zijn eigen moeder in de nek en keel heeft gestoken. Na een worsteling wist zij het mes af te pakken, waardoor ze snijwonden in haar hand opliep. Een paar dagen eerder had hij zich al met geweld tegen een boa gekeerd en had hij een politiecel ondergeplast. Mogelijk was hij toen al onder invloed van een psychose, blijkt uit het vonnis.
Vanwege die psychose werd M. „volledig ontoerekeningsvatbaar” geacht en niet gestraft voor het geweld tegen zijn moeder. Wel kreeg hij tbs onder voorwaarden. Dat betekende onder meer dat hij voor een ‘time-out’ moest worden opgenomen in een forensisch psychiatrisch centrum. Ook moest hij daarna behandeld worden in een zorginstelling en vervolgens onder begeleiding gaan wonen. Volgens De Telegraaf deed hij dat in Amersfoort.
Forse kritiek
Donderdag spreekt de gemeenteraad van Rotterdam met burgemeester Ahmed Aboutaleb over de aanslag. Met name de partijen VVD en Leefbaar Rotterdam hebben forse kritiek op de in hun ogen laconieke reactie van de burgemeester op de aanslag. Er komt voor die tijd nog een brief van de burgemeester aan de raad over de gebeurtenissen. Op dag na de aanslag gaf de burgemeester een verklaring uit waarin de aanslag „een nare daad’’ werd genoemd: „Het is een afschuwelijke situatie die zich gisteravond heeft afgespeeld.” Hij schreef ook: „Het moet een nare gebeurtenis zijn geweest voor omstanders die van hun avond aan het genieten waren.” Hij prees het ingrijpen van het publiek.
Volgens lokale politici toont Aboutaleb te weinig medeleven met slachtoffers en bagatelliseert hij het voorval. Tegenover RTV Rijnmond riep de burgemeester vrijdag op „niet te speculeren over een motief.” Dat de verdachte ‘Allahoe akbar’ riep, zegt volgens Aboutaleb niets. „Dat roep ik wel tientallen keren per dag. Het is een stopwoordje voor veel moslims. Of dat hier een betekenis heeft in de sfeer waar u misschien aan denkt – terreur – weet ik niet’’.
Vrijwel tegelijkertijd maakte het Openbaar Ministerie in Rotterdam bekend dat justitie de 22-jarige man uit Amersfoort verdenkt „van moord en poging tot moord met een terroristisch oogmerk. Het tot nog toe verrichte onderzoek levert aanwijzingen op dat de verdachte mogelijk ideologisch gedreven is.”
De aanleg van de Lelylijn en de Nedersaksenlijn blijft zeer onzeker. Het kabinet komt miljarden tekort om de twee spoorverbindingen te kunnen aanleggen. Dat schrijft staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) maandag aan de Tweede Kamer. Zicht op extra geld is er nog niet.
In de onderzoeken naar stand van zaken en planning van beide trajecten die maandag zijn gepubliceerd, staat dat de meest kansrijke variant van de Lelylijn – tussen Amsterdam, Lelystad, Emmeloord, Heerenveen en Groningen – 13,8 miljard euro gaat kosten. Een variant langs de Afsluitdijk is nog duurder: circa 17,2 miljard euro.
Voor de Lelylijn heeft het vorige kabinet ‘slechts’ 3 miljard euro gereserveerd. Destijds was al de verwachting dat dit niet genoeg zou zijn. Jansen schrijft dat hij erop rekent dat de Europese Unie en de regio Noord-Nederland zullen meebetalen aan het project.
De Lelylijn is weliswaar opgenomen in het netwerk van belangrijkste verbindingen in Europa (TEN-T), een voorwaarde voor Europese co-financiering, maar er is vermoedelijk pas weer budget in de nieuwe EU-begroting vanaf 2028. „Het huidige budget is inmiddels bijna uitgeput”, schrijft Jansen over deze ‘Connecting Europe Facility’.
Onzeker (en kostbaar) is onder meer hoe de Lelylijn moet worden ingepast in de binnensteden van Heerenveen en Groningen. Bovendien verwacht Jansen dat bij de aanleg veel aanvullende maatregelen nodig zijn, omdat op sommige plaatsen de veenbodem instabiel is.
Van Groningen naar Enschede
De Nedersaksenlijn, die Groningen via Emmen en Coevorden moet verbinden met Enschede, zou tussen 1,7 miljard euro (voor de eenvoudige variant) en 3 miljard euro (voor een ambitieuzere opzet) gaan kosten. De simpele variant telt onder meer slechts enkelspoor tussen Veendam en Emmen (zonder bovenleiding, waardoor voorlopig met vervuilende dieseltreinen moet worden gereden).
In de brief zet de staatssecretaris uitgebreid uiteen welke maatschappelijke waarde beide spoorverbindingen kunnen hebben. Zo stelt Jansen over de Nedersaksenlijn: „Het verbeteren van de bereikbaarheid [van de regio] kan leiden tot het doorbreken van een neerwaartse spiraal van verdwijnende voorzieningen en voorkomen dat jongeren wegtrekken.”
De aanlegkosten kunnen nog sterk wijzigen. In de brief staat dat de genoemde ramingen voor 70 procent betrouwbaar zijn. De volgende stap voor de Lelylijn en de Nedersaksenlijn is het starten van een zogeheten verkenning. Dat is gedetailleerd onderzoek naar de kosten en de opbrengsten van beide lijnen (voor wonen, werken en bereikbaarheid).
Pas als minstens 75 procent van de verwachte kosten zijn gedekt, mag zo’n verkenning van start gaan. Jansen: „Het mag duidelijk zijn dat gegeven de financiële situatie van het Mobiliteitsfonds dit voor deze twee grote trajecten een uitdaging vormt.” Dat fonds, waaruit Jansen aanleg en vernieuwing van de infrastructuur in Nederland moet bekostigen, is de komende jaren met name nodig voor onderhoud van bestaande auto-, spoor- en waterwegen.
