N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
ZAP In de documentaire Amstergwen zie je dat journalist Gwen van der Zwan in de ban is geraakt van streamingplatform Twitch. Ze heeft zelfs haar borsten laten vergroten om de grootste Nederlandse streamer te worden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104093539-81def5.jpg)
Je kunt als journalist natuurlijk je vingers blauw tikken, maar je kunt veel sneller geld verdienen als je je borsten laat zien op een sociaal medium. En, niet onbelangrijk, je krijgt zo veel meer aandacht en waardering. Dat ontdekte Gwen van der Zwan toen ze voor de documentaire Amstergwen (dinsdag, NPO3), participerend onderzoek deed naar Twitch.
Op dit streamingplatform kun je livestreams bekijken en geld doneren aan degenen die je bevallen. Dat gaat voornamelijk om jonge mannen die zitten te gamen. Van der Zwan begon een eigen account als ‘Amstergwen’, en al snel ontdekte ze dat het aantal abonnees omhoogschoot als ze krappe hemdjes met decolleté aantrok.
In begeleidende gesprekken met regisseur Martijn Goris waarschuwt ze voor het effect dat Twitch op argeloze jonge vrouwen kan hebben: zo veel aandacht voor hun lichaam is ongezond. Het werkt verslavend en lokt je uit om je grenzen over te gaan. Goris doorziet echter dat Van der Zwan het stiekem over zichzelf heeft. En inderdaad, Twitch heeft haar in zijn ban. Ze heeft zelfs een borstvergroting ondergaan om de grootste Nederlandse streamer te worden.
Daarvoor is ze ook bereid om zich bloot te stellen aan een lawine van haat. Ze krijgt oneerbare voorstellen, wordt uitgescholden, bedreigd met moord en verkrachting, gedoxt (haar adres en telefoonnummer worden openbaar gemaakt) en gestalkt. Twitch wordt bevolkt door misogyne mannen die graag naar vrouwenlichamen kijken en tegelijkertijd de vrouw haten die erin leeft. Ze willen Van der Zwans borsten zien, maar veroordelen haar als ze die wens vervult.
Waarom die haat doorstaan? In de begeleidende interviews – waarin ze overigens een hoog sluitende trui of blouse draagt – stelt ze dat negatieve aandacht ook aandacht is. Maar tegelijkertijd zie je dat ze er onder lijdt. Het experiment heeft haar mensbeeld verduisterd, zegt ze. En ze vraagt zich af: laten mensen op sociale media zien hoe ze werkelijk denken, of trekken sociale media nare mensen aan? Een derde conclusie ziet ze over het hoofd: omstandigheden en omgeving bepalen het gedrag.
In de val
Bevat Amstergwen verbazingwekkende ontdekkingen? Vrouwen die hun lichaam verkopen hebben naar verluidt het oudste beroep te wereld. Dat een erotisch model meer verdient dan een freelancejournalist is ook geen nieuws. Zelfs achter de kassa verdien je meer. Geld en aandacht zijn machtige verleiders, ook dat is bekend. Wel interessant is om te zien hoe iemand verslaafd raakt aan sociale media.
Het bijzondere van de documentaire is dat je een hoogopgeleide, emotioneel stabiele, kritische journalist met open ogen in de val ziet lopen. Een journalist die wordt opgegeten door haar onderwerp en alle professionele distantie laat varen, dat zie je niet vaak. Tegelijk was haar documentaire veel saaier geweest als ze zich niet had laten meeslepen.
En als ik even mee mag doen met participeren: het is onwaarschijnlijk dat een 56-jarige, ongetrainde man als ik zou kunnen rondkomen van het tonen van zijn lichaam. In die zin kan ik me niet inleven in Van der Zwan. Ook voor online vrouwenhaat ben ik veilig. Ik krijg een paar boze brieven per week, maar die gaan nooit over mijn gender of mijn uiterlijk.
Waar sta ik dan? Ik ben de mannelijke toeschouwer die geamuseerd en geschokt naar Van der Zwans avonturen kijkt. Oei, net als die Twitch-abonnees. Ik merk dat ik haar veroordeel. ‘Hoe kun je nou zo stom zijn?!’ Maar zij deed eigenlijk niets verkeerd. Ze probeerde op een onorthodoxe doch eerlijke manier haar brood te verdienen. ‘Doe het niet!’ schreeuw ik tegen het scherm. Maar Van der Zwan hoort me niet want ze zit aan de andere kant van het raampje.
