Je kunt haar de grondlegger van de neo-soul noemen, waar later D’Angelo en Erykah Badu mee doorbraken. Je kunt haar de geestverwant van Prince noemen als het aankomt op funk, veelzijdigheid en het doorbreken van seksuele taboes. Je kunt haar bassist noemen, of multi-instrumentalist, of activist. Maar dat alles dekt de lading niet. Michelle Lynn Johnson uit Washington noemt zichzelf liever Meshell Ndegeocello, wat zoiets als ‘vrij als een vogel’ betekent in Swahili.
Hoewel ze al ruim drie decennia platen uitbrengt, is het misschien niet een naam die alle bezoekers van North Sea Jazz kennen. Een echt groot publiek bereikte ze nooit sinds haar fenomenale debuut Plantation Lullabies in 1993. In plaats daarvan ontwikkelde ze zich in alle richtingen, zonder zich veel aan te trekken van de gangbare paden en hokjes van de muziekindustrie.
Dit weekend brengt ze elke festivaldag een andere set op de planken, met steeds weer nieuwe geweldige muzikanten in haar band die vaak ook al als solomuzikanten op het festival stonden. Ze houdt immers van samenwerken. En er zijn nog veel meer redenen waarom Meshell Ndegeocello wel eens de ideale artist-in-residence kan zijn. We geven er vijf.
1Onbegrensd
In 1993 was het nog niet zo logisch om op één plaat te laveren tussen funk, hiphop, zwoele slaapkamersoul en jazzy uitstapjes. Daar bracht Meshell Ndegeocello’s debuut Plantation Lullabies verandering in. Het opvallendst is de spitsvondige rap van het nummer ‘If That’s Your Boyfriend (He Wasn’t Last Night)’, waarop ze klinkt als de vroegvolwassen zus van Salt-N-Pepa. Op zondag speelt ze deze invloedrijke plaat, die wel wordt gezien als het begin van de neo-soul. Voor Ndegeocello zelf was dit meteen al een genrehokje dat haar benauwde.
Ze kreeg haar muzikale opvoeding in de go-go-scene van Washington DC, een funkvorm die sterk op ritmes en op Afrikaanse elementen leunt. Als bassist staan de groove en het ritme dan ook altijd centraal, maar de uiting die het krijgt, kan alle kanten op gaan. Wees niet verbaasd als ze ineens reggae, dub of drum-’n-bass speelt. Ook folk-soul, rock, spoken word of een clubmix zijn niet uit te sluiten.
2Samenwerkingen
Dat debuutalbum kwam uit bij Maverick Records, het platenlabel gerund door Madonna. Voor Madonna speelde Ndegeocello bas en verving met een rap zelfs Madonna’s ex-vriendje Tupac op ‘I’d Rather Be Your Lover’. Haar talent en veelzijdigheid maakt Ndegeocello tot een ‘musician’s musician’. Bij het grote publiek blijft haar bekendheid soms achter, maar muzikanten willen maar wat graag met haar samenwerken. En zij met hen.
Ndegeocello verleende haar diensten de afgelopen decennia aan The Rolling Stones, Alanis Morissette, Basement Jaxx, The Blind Boys of Alabama, Roy Hargrove, Marcus Miller en nog talloze anderen. Soms als bassist, soms schrijft ze hun liedjes en vaak verschijnen anderen op haar platen. Ze zal op North Sea Jazz dan ook heel wat bekenden tegenkomen.
Trompettist Ambrose Akinmusire speelt op zaterdag met haar mee, Tom Skinner zit op vrijdag achter de drums. Je weet nooit hoe het loopt op het festival, ze werkte al eens met Sting en Cory Henry, om maar eens twee van de aanwezigen op zondag te noemen. Rijzende ster Arooj Aftab heeft haar dan weer uitgenodigd om te komen spelen op Le Guess Who? later dit jaar in Utrecht. Misschien dat ze al even kennismaken in Rotterdam?
3Multi-instrumentalist
In 2023 verscheen na negen jaar eindelijk weer een album met nieuw eigen werk. Op het legendarische Blue Note Records dit keer. The Omnichord Real Book won een grammy voor best alternative jazz album. Ze speelt het album op zaterdag.
De omnichord uit de titel is een wat goedkoop ogend elektronisch keyboard dat een snaarinstrument imiteert. Het is te horen op drie tracks. Het tweede deel van de titel (‘real book’) verwijst naar een verzameling bladmuziek waarin jazzstandards tot de basis zijn teruggebracht. Ndegeocello had dat ooit van haar vader gekregen en leerde zo als bassist bovenal de essentiële noten te spelen.
Op het podium heeft ze vrijwel altijd de bas omhangen, maar ze kan op alles uit de voeten. Haar kunde als multi-instrumentalist maakt haar behalve tot een veelzijdige muzikant ook een slimme liedjesschrijver en componist. Bovendien heeft ze als zangeres een diep en intrigerend stemgeluid.
4Geen hits, maar veel repertoire
De enige twee hitsuccessen die Meshell Ndegeocello had in Amerika waren beide covers. Ze zong Van Morrisons ‘Wild Night’ met John Mellencamp en ze bereikte de eerste plek in de dance charts met Bill Withers’ ‘Who Is He (And What Is He To You)?’. Ze speelt graag werk van collega’s. In 2018 bracht ze een album uit met alleen maar covers, die uiteenliepen van nummers van TLC (‘Waterfalls’) tot George Clinton (‘Atomic Dog’), Sade (‘Smooth Operator’) en Tina Turner (‘Private Dancer’).
Het doet niets af aan haar eigen werk, ze is een gevierd songwriter. De luisteraar die graag een herkenbaar haakje hoort, zal zich niet meteen verloren voelen bij haar grote, maar relatief onbekende repertoire. Ondanks haar genreoverstijgende uitstapjes zit er opmerkelijk veel consistentie in haar muziek. De constante is funk. De bas is de basis.
5Muzikant en activist
Muziek is nooit zomaar muziek bij Meshell Ndegeocello. Haar debuut draaide om een androgyne hoofdpersoon en ze uit zich vanaf het begin openlijk biseksueel. Hoewel ze in de muziekscene veel homofobie tegenkwam, stond ze in 1994 bijvoorbeeld in het lesbische Curve magazine met de quote: „I’d fuck your brother, but I’d marry your sister.” In dat jaar werkte ze ook samen met Herbie Hancock aan een nummer dat aandacht vroeg voor de aidsepidemie in de zwarte gemeenschap van Amerika.
Ze ziet zichzelf niet als rolmodel, maar hokjes en taboes liggen Ndegeocello gewoon niet zo. En dus wordt ze vanzelf activist. Op de vrijdag van North Sea Jazz eert ze Larry Neal, oprichter van muziekmagazine The Cricket en spil in de zwarte kunstbeweging – ze doet dat met de geëngageerde jazzsoul van NTU Troop en Eugene McDaniels en hiphop van Public Enemy. Haar aangekondigde nieuwe album op Blue Note is een gospel-ode aan schrijver James Baldwin. Misschien krijgen we al een voorproefje.
