N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Epidemie De griep grijpt hard om zich heen, een zorginfarct dreigt. Dat komt niet door ziekmakendere griepvarianten, en de vaccins passen beter dan ooit. Maar experts vrezen dat de echte piek nog moet komen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95296088-252885.jpg)
Foto ANP SEM VAN DER WAL
De griepepidemie die sinds twee weken Nederland teistert, is nog niet over zijn hoogtepunt heen. Het aantal mensen dat zich met griepachtige klachten bij de huisarts meldt neemt sinds 21 december, de dag dat het RIVM de epidemie afkondigde, sterk toe. Bijna de helft van de mensen die zich met acute luchtwegklachten melden heeft een griepinfectie, blijkt uit de wekelijkse peiling onder huisartsen.
De griepgolf legt een grote druk op de zorg. „Het is superdruk in de ziekenhuizen”, zegt internist-infectioloog Joost Wiersinga, hoofd van de afdeling infectieziekten in het Amsterdam UMC. „Veel mensen komen met luchtwegklachten op de eerste hulp, en door de krapte aan verpleegkundigen is het moeilijk om voor iedereen een bed te vinden.” Daar bovenop valt zorgpersoneel zelf ook uit door ziekte.
De snelle stijging wekt de indruk dat we te maken hebben met een uitzonderlijk vroege en hoge grieppiek. Maar dat is niet het geval, volgens Ron Fouchier, viroloog in het Erasmus MC in Rotterdam en verbonden aan het Nationaal Influenzacentrum. „De epidemie is niet vroeger dan andere pre-pandemische jaren en de aantallen zijn nog niet ongebruikelijk hoog. Maar wat we dit jaar gaan zien, is nog lastig te voorspellen.”
Tandje bij
Dat komt doordat aan de ene kant sinds de pandemie mensen mogelijk minder geneigd zijn om naar de huisarts te gaan met luchtwegklachten, omdat tijdens de pandemie het advies was om thuis te blijven, en dat de peiling daardoor mogelijk een te laag aantal patiënten weergeeft. En aan de andere kant wordt er in de ziekenhuizen sinds corona veel meer getest op griep en andere luchtwegvirussen dan voor de pandemie, waardoor het aantal patiënten mogelijk hoger dan andere jaren lijkt, maar dat misschien niet is.
„Ik denk dat we nog niet op de piek zitten, en dat de ziekenhuizen een tandje bij moeten schakelen de komende weken. Dit is nog niet de helft van de aantallen in de griepgolven die we soms zagen voor de pandemie”, zegt Fouchier.
Naast het griepvirus (influenza) gaan ook andere luchtwegvirussen nu veel rond, zoals het respiratoir syncytieel virus (RS-virus), het humaan metapneumovirus, het coronavirus SARS-CoV-2 en het rhinovirus.
Dat al die luchtwegvirussen nu zo sterk rondgaan is een gevolg van de virusbeperkende maatregelen in de pandemische jaren 2020 en 2021. In de winter van ’20-’21 was er historisch weinig griep, in die van ’21-’22 kwam de piek veel later en bleef lager dan gewoonlijk. Hierdoor hebben veel minder mensen griep of andere luchtwegvirussen gehad, en is hun immuniteit daartegen afgenomen. Heel jonge kinderen hebben al die luchtwegvirussen nog nooit ‘gezien’. Fouchier: „Die virussen kunnen nu in een drie keer zo grote groep immuun-naïeve kinderen rondgaan. Er gaan dus veel meer virussen rond, en die kunnen daardoor ook makkelijker volwassenen infecteren. Al die virussen maken nu een inhaalslag.”
Bacteriële longontsteking
Juist al die luchtwegvirussen tegelijk baren Wiersinga zorgen. „De hoge druk op de zorg hadden we elke winter voor corona ook al”, zegt hij. „Maar nu kan er een drievoudige epidemie ontstaan: influenza, Covid-19, én het RS-virus. Van alle drie kunnen ouderen en kwetsbaren heel ziek worden. Dat kan tot zulke hoge aantallen opnames leiden dat we dat niet meer aankunnen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data84001112-85fd38.jpg)
Lees ook: Covid-19 mét griep pakt ernstiger uit
Wiersinga ziet in zijn ziekenhuis geen hogere aantallen van patiënten die een bacteriële longontsteking krijgen na griep of een andere luchtweginfectie. „Die complicatie zie je bij pakweg 5 procent van de patiënten, dat is nu ook zo.”
De huidige griepgolf wordt niet veroorzaakt door een meer virulente griepvirusstam. „Daar zijn geen aanwijzingen voor”, zegt Fouchier.
„De enige echte verrassing is dat één van de twee al jaren circulerende B-virussen (de Yamagata-lijn) geheel verdwenen lijkt. Die wordt sinds 2019 nergens meer gerapporteerd – hij was al aan het verdwijnen en de pandemie lijkt hem de nek om te hebben gedraaid. Het andere B-virus, Victoria, springt deze winter in dat gat.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data84243054-5bf61c.jpg)
Lees ook: Lockdowns smoorden ook griepstammen
Geruststelling
Griepvirussen worden ingedeeld in type A en type B, en met een aanduiding van de eiwitten op hun buitenkant H en N (hemagglutinine en neuraminidase). Wereldwijd circuleren al tientallen jaren variaties van telkens twee A- en twee B-stammen – van het A-type zijn dat H1N1 en H3N2, van het B-type de stammen Victoria en Yamagata.
Een geruststelling: de samenstelling van de griepprik heeft zelden zo goed aangesloten op de rondwarende griepvarianten als dit seizoen. Fouchier: „Er is een nagenoeg perfecte match.” Het vaccin beschermt niet tegen een infectie, maar wel tegen ziekenhuisopname en overlijden.
In Nederland krijgen zestigplussers, zorgpersoneel en mensen met bepaalde aandoeningen jaarlijks de griepprik aangeboden. In 2021 haalde 58 procent van deze groep de griepprik, de cijfers voor deze winter zijn nog niet bekend.
