Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra en zijn Moldavische collega Nicu Popescu, woensdag in Chisinau.
Foto DUMITRU DORU/EPA
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Minister Hoekstra Moldavië poogt zijn Europese koers te hervatten. Nederland steunt het land onder ander met specialisten, zoals een cyberexpert. Deze week opende minister Hoekstra er een ambassade.
Maandag kwam het tot een diplomatiek incident op de luchthaven van de Moldavische hoofdstad Chisinau. Het hoofd van de Russische deelrepubliek Tatarstan, Roestam Minnichanov, mocht zijn vliegtuig niet uit. Moldavië wilde voorkomen dat de uitgesproken voorstander van de oorlog in Oekraïne de campagne van een pro-Russische kandidaat in lokale verkiezingen kwam ondersteunen. Minnichanov, moest rechtsomkeert maken en de Russische ambassadeur in Moldavië werd ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Moldavië, het kleine, arme en politiek kwetsbare land, dat ingeklemd ligt tussen Roemenië en Oekraïne, probeert zich te ontworstelen aan de invloed van Moskou. Russische inmenging wordt door de pro-Europese regering niet geduld. „De Russische ambassadeur zit voortdúrend op het ministerie”, grapte een kenner van de Moldavische politiek na het voorval.
Terwijl Poetin het nodig vond om Oekraïne binnen te vallen, houdt Moskou het in Moldavië vooralsnog bij politieke beïnvloeding. Het land met 2,5 miljoen inwoners, is na de inval in het buurland uitgegroeid tot een frontlijnstaat in de confrontatie tussen Rusland en het Westen.
De hybride oorlogvoering is permanent. Rusland draaide bijvoorbeeld tijdelijk de gaskraan dicht en het Kremlin steunt ook politici die in naam pro-Europees zijn, maar eigenlijk Rusland dienen.
En dan is er nog de oligarch Ilan Shor die vanuit Israël demonstraties tegen de regering financiert via de politieke partij die zijn naam draagt. De Shor-partij betaalt volgens lokale media omgerekend 20 euro voor een dagje demonstreren. Shor geldt als handlanger van het Kremlin en werd onlangs veroordeeld tot 15 jaar cel omdat hij van Moldavische banken 1 miljard dollar verduisterd heeft, ongeveer 6,5 procent van het bbp. De EU wil Shor komende week op een sanctielijst zetten.
Moldavië werd vorig jaar kandidaat-lid van de Europese Unie. Nederland steunt de Europese ambities van president Maia Sandu van harte. Woensdag opende minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken, CDA) in Chisinau een Nederlandse ambassade. Voorheen had Nederland er slechts een kantoortje en moest voor gesprekken op niveau de Nederlandse ambassadeur uit Roemenië overkomen.
„Het gaat ook om de symboliek. Nederland laat zijn betrokkenheid zien bij een land dat onder heel moeilijke omstandigheden en tegen de klippen op, met de Russen in de achtertuin, de Europese koers probeert te hervatten”, zegt Hoekstra als hij terugvliegt naar Amsterdam. „Zonder de geopolitieke aardverschuiving van vorig jaar was het niet goed denkbaar geweest dat het land zo snel kandidaatlid zou zijn geworden. Als wij willen dat dit land binnenkort deel gaat uitmaken van Europa dan verdient het ook onze steun.”
Nederland steunt Moldavië ook met specialisten. Een gasexpert hielp met inkopen op de gasmarkt, een cyberexpert helpt een betere afweer te bouwen en een Nederlandse rechter assisteert bij de screening van juristen voor de rechterlijke macht. Bij de selectie voor leden van de raad voor de rechtspraak viel 80 procent van de kandidaten af wegens corruptie, vertelt Herman von Hebel tijdens een receptie op de ambassade. Corruptiebestrijding is een van grootste barrières op weg naar de EU. „Wat bij de rechtspraak speelt”, zegt Hoekstra „ zie je ook bij de politie, bij douaniers, bij de opbouw van het leger, bij het opbouwen van de vrije markteconomie.”
Ze zetten forse stappen, die met argwaan vanuit Rusland gevolgd worden
Hoekstra vindt dat de regering voortvarend te werk gaat en „grote persoonlijke risico’s” neemt. „Ga er maar vanuit dat het er anders aan toegaat dan bij ons. Ze zetten forse stappen die met argwaan vanuit Rusland gevolgd worden en ingaan tegen de belangen van mensen die jaren van corruptie hebben geprofiteerd.”
Na de Russische inval in Oekraïne drong zich de vraag op of het kleine Moldavië de volgende prooi van het Kremlin zou zijn. Toen het Russische leger via Cherson leek te naderen, nam de stress in Chisinau toe: vluchtkoffers en paspoorten werden klaargelegd. Met de stagnatie van de Russische opmars nam de spanning weer af.
Het is, zegt men in de hoofdstad, dan ook niet de vraag wanneer de Russen komen. De Russen, zeggen ze, zijn nooit uit Moldavië weggeweest.
Aan de grens met Oekraïne ligt de niet-erkende dwergstaat Transnistrië, waar het Russische leger een basis heeft. In het zuiden ligt de piepkleine autonome regio Gagaoezië, waarheen de baas van Tatarstan op weg was om de politieke vrienden van het Kremlin te helpen. Ruim 30 procent van de Moldavische bevolking gelooft de Russische oorlogspropaganda.
Hoe kijkt Hoekstra na 14 maanden en forse Nederlandse steun voor Kyiv naar Poetins oorlog?
„Voor mij is glashelder dat als wij willen dat Oekraïne slaagt in de poging het initiatief te hernemen, dan zal er meer moeten gebeuren. Als het gaat om wapens, training en wargaming dan zijn ze in hoge mate aangewezen op onze hulp. We zullen doorgaan. Als we dat niet doen, is de harde realiteit dat de inspanningen die we geleverd hebben voor niets zijn geweest.”
Ondanks hevige gevechten is er nauwelijks beweging. Is het niet tijd iets anders te proberen?
„Niemand weet hoe het er over drie maanden uit zal zien. Het is niet voor niets dat er soldaten worden getraind, dat er materieel, waaronder tanks, naar Oekraïne worden gebracht. Dat doen we natuurlijk niet om de Oekraïners te laten zitten waar ze zitten. Laten we kijken waar het toe leidt. Ik ben ervan overtuigd dat als we nu ophouden we hen en onszelf tekort doen. De kiem voor toekomstig succes of toekomstig verdriet wordt op het slagveld gelegd.”
Stoppen is dus voorlopig gewoon geen optie?
„De Russen hopen dat wij vanwege de kosten, of vanwege binnenlandse spanningen uiteindelijk het bijltje erbij neer gooien. In die val moeten we niet trappen. Er is geen enkele garantie dat dit de komende maanden voorbij is. Je moet er rekening mee houden dat ze meer mensen mobiliseren. Voor ons is het onvoorstelbaar dat ze, zonder enige controle, levens van jonge mannen offeren die slecht getraind, met slecht moreel, vaak onder de drugs gewoon de gehaktmolen in worden gestuurd.
„Er staat veel op het spel. Voor Oekraïne, uiteraard. Voor de vrede en veiligheid in Europa. En het is een test van onze geopolitieke geloofwaardigheid. Reken maar dat er in Moskou, Teheran en Beijing door die lens wordt gekeken: zingen ze dat liedje helemaal uit?”
Oekraïne wil graag snel lid worden van de NAVO. Is dat realistisch?
„De snelste weg naar vrede is zorgen dat ze sterk staan op het slagveld. Daar is geen alternatief voor. Veel relevanter dan die hele discussie over de NAVO is de vraag hoe de veiligheidsarchitectuur eruit moet zien als Oekraïne eenmaal aan de onderhandelingstafel heeft kunnen plaatsnemen. We moeten dan voorkomen dat Rusland herbewapent en het na een paar jaar opnieuw probeert.”
Hoe zou je dat doen?
„Je moet de lessen van de twintigste eeuw combineren. Nooit meer appeasement. Dat proberen we nu. Het belang van afschrikking, les uit de Koude Oorlog. En belangrijk is dat uiteindelijk iedereen zich kan voegen in die nieuwe architectuur zonder revanchisme.”
Rusland moet na verlies kunnen leven met de nieuwe situatie. Hoe doe je dat?
„Dat is wild ingewikkeld. Ik zie geen scenario dat het met deze president ooit weer business as usual wordt. Daarvoor is te veel bloed vergoten. Uiteindelijk eindigt vrijwel elke oorlog met een wapenstilstand en een vrede, maar landen verdwijnen niet. Dus is het juist in het belang van Oekraïne dat we over die brede veiligheidsarchitectuur nadenken.”
Spreken ministers van Buitenlandse Zaken al over dat nieuwe Europa?
„Ja, het zou gek zijn daar helemaal niet bij stil te staan. Maar er zijn nog veel barrières voordat je aan die vraag toekomt.
„Glashelder is dat het gesprek over de toekomst wordt bepaald door wat er op het slagveld gebeurt. Over de inhoud van de gesprekken met bondgenoten kan ik verder niets zeggen.”
